Het schilder-boeck

Het leven van Antonio van Corregio, uytnemende Schilder.

De grootdadige moeder Natuere, haer niet partijdigh bewijsende, oock onbekende plaetsen te willen deelachtigh maken seldsame uytmuntende Mannen, begaeft met uytnemenden edelen gheest, heeft laten als een licht uytbreken, tot Corregio in Lombardijen, eenen Antonio, nae zijn geboort-plaetse genoemt, da Correggio om dat Landt oock in onse Const te verlichten. Hy is wonderlijcken haest by ghecomen, aenvangende de eerste van al in Lombardijen de schoon Moderne maniere, die hy nergens hadde ghesien, noch d'Antijcke Roomsche dinghen, als die noyt uyt zijn Landt ghereyst heeft. T'waer vreemt te bedencken, wat hy miraculeus dinghen soude hebben ghedaen, had hy, als ander, sulcke sonderlinge voorbeelden ghehadt. Hy was van natueren seer bloo, oeffenende de Const met eenen stadigen arbeydt, beladen zijnde met een swaer huysghesin: wesende getrocken van een goetwillighe Natuere, dede

schier boven zijn vermoghen. Hy socht in de Conste veel moeylijcke dingen te weghe te brenghen: als wel ghetuygen de dingen, van hem in de Dom-kerck tot Parma, daer van onder op te sien zijn groote Beelden, in't vercorten, seer wonderlijcken en wel ghedaen, op het natte kalck. In de selve Kerck dede hy twee Altaer-tafelen van Olyverwe: In een van dese sietmen eenen dooden Christus, die seer gepresen is. Oock tot S. Ians, in de selve Stadt, maeckte hy noch in eenen ronden thoren, van onder op te sien, een Marien Hemelvaert, de welcke om haer heeft een menichte Engelen, en Heyligen, daer te verwonderen is, hoe hy met handen heeft connen maken, en noch meer in zijnen gheest bedencken, de schoon sloeren en swieringen der lakenen, en wesens, die hy die Beelden gegheven heeft: daer beneffens eenighe Frisen met kinderkens zijn seer aerdigh. Het is gewis in onse Const een seldsaem werck, dat wy verscheyden Hooftstucken hebben om te volghen: onder ander is, het wel teeckenen: Ga naar voetnoot* maer het boven al gaende is, het wel schilderen, waer toe al het ander streckt, en hier in excelleerde meer als in't trecken oft teeckenen desen Correggio. Iae dat van hem ghetuyght wordt voor ghewis, dat noyt niemant beter met de verwe en handelde, noch met vrolijcker welstandt, jae dat noyt Schilder verhevender schilderde, noch soo glat en swadderich van sachten vleesche als hy, noch zijn dinghen met sulcken gratie en voldede. Noch in dese Stadt Parma is van hem ghedaen, tot den Caputsijnen, een Marien Booftschap, soo wel ghedaen in Fresco, dat doe in't vertimmeren den muer most zijn ghebroken, dit stuck met grooten ernst werdt uytghenomen, en elder in de Kerck ghestelt. Noch boven een Stadt-poorte schilderde hy een Mary-beeldt, dat een seldtsaem dingen te sien is, sulcken coloreringhe op't natte kalck, t'welck veel reysende vreemdelinghen, die anders niet ghesien en hebben van hem, heeft doen verwonderen, en zijnen lof uytbreyden sonder eynde. In de selve Stadt, in S. Anthonis, schilderde hy een Tafel, in welcke is een Mary-beeldt, en Maria Magdalena: hier by is een Enghelken als een kindt, dat eenen Boeck houdt, lachende soo heel natuerlijck, dat het yeghelijck die't siet doet lachen, en alle swaermoedige verheughen. Daer is noch eenen S. Ieronimus, soo wonderlijck gecoloreert, dat het den Schilders verbaest maeckt in't aensien: want het qualijck waer beter te schilderen moghelijck. Hy heeft noch Tafereelen ghemaeckt en Schilderijen, om veel Heeren in Lombardijen: onder ander twee Tafereelen in Mantua, voor den Hertoogh Frederick de 2^e. om te seynden aen den Keyser: dinghen die wel voor sulcken Prince weerdigh waren. De welcke wercken siende Iulius Romanus, seyde noyt te hebben ghesien coloreringe, die tot sulcken graedt mocht reycken: d'een was een naeckte Leda, en d'ander een Venus, van sulck gladdich coloreren, en vleeschige diepselen, dat het geen verwen, maer levende vleesch geleeck te wesen: In een was een Landtschap, soo aerdich, dat noyt geen Lombarder beter als hy en dede: boven desen sulck een schoon hayr, soo wel gedaen, dat het niet te verbeteren is. Daer waren eenige Amores, oft Cupidons, die op eenen steen proefden hun schichten, den eenen van goudt, en d'ander van loot, dese waren seer constich ghedaen. By de Venus quam uyt steenen een Fonteyne met claer water, t'welck haer voeten bewaterde, en nochtans weynich verhinderde, dit was seer gracelijck te sien, het gaf medelijden te sien die teericheyt in dat blinckende water: Des Antonio grooten lof is weerdigh. Hy schilderde noch in Modena een Mary-beeldt, dat

van alle Schilders de beste Schildery wort gehouden, die in de Stadt is. Te Bolognen is eenen Christus in't hofken, by Maria Magdalena, dat oock een seer schoon dingen is. In Reggio was oock een seer schoon Tafereel, t'welck vercocht wert, en als een Iuweel te Genua gesonden. Noch is in Reggio een Tafel van eenen Kerstnacht, daer van Christo een schijn comt, dat de Herders en den omstant verlicht: onder ander isser een Vrouw, die dit Godlijck licht niet can verdraghen, en de handt voor t'Aenschijn seer gracelijck houdt. Boven het stal is eenen Choor Engelen die singhen, soo ghedaen, datse beter schijnen uyt den Hemel gedaelt, als geschildert met Menschen handen. In de selve Stadt is een Tafereelken, eenen voet groot, daer in is Christus in't hofken, daer den Enghel verschijnende, Christum beschijnt met het licht, en beneden aen den voet van den Bergh liggen dry Apostels, beschaduwt van eenen hoeck van den Bergh, en al op den nacht ghemaeckt: Daer is by een verschietende Landtschap, en aen d'een sijde begint de roode dagherade te verschijnen: oock sietmen Iudas van verren met een deel Soldaten aencomen: Dit is alles soo wel ghedaen, verstaen, en soo net, dat het niet te vergelijcken en is. Van veel dinghen hadde men moghen noch verhalen: dan dit docht my niet dat ick verswijghen mocht, dat hy eens sieck wesende tot Parma, oft elder, hem grooten dienst geschiedde van een Vrouw, gheheeten Catharina: waerom hy (niet ondanckbaer wesende) voor haer maeckte, tot vergheldinghe, een Tafereel van Sinte Catharina, daer Christus sittende op Mariae schoot, Catharina den ringh aen den vingher steeckt: Daer by is noch eenen Sinte Bastiaen, met noch eenigh ander Beeldt, doch al halve beelden: en dit Tafereel is teghenwoordich te Room, ten huyse van eenighe Gravinne, die onse Const beminnende is. En in de Camer daer dit is, zijn noch verscheyden stucken, als van Lucas van Leyden, Raphael d'Vrbijn, Andreas del Sarto, en meer ander: maer ghelijck als de Son ander Hemelsche lichten passeert in claerheyt: also uytmuntende in excellentie gaet dit de ander te boven: by dat ick uyt den mondt des goet oordeelenden Goltius hebbe verstaen, die dit te Room wesende te sien quam, alwaer stracx zijn Const-lievende ooghen nae toe ghetrocken waren, met grooten lust en vermaken, hem seer verwonderende in die seer fraey handelinghe, en de schoon gloeyentheyt des colorerens. Antonio was een Man van stadigher conditie, en cleenen moede, hem niet latende voorstaen veel verstandts in de Const te hebben, bekennende groote swaricheyt te wesen, om ter uyterste volcomenheyt in't naervolghen der Natueren te gheraken. Hy was met weynich te vreden, levende als een goet Christen Mensch, en seer sparigh. Alle Schilders hebben hem te dancken, dewijl sy uyt zijn handelinghe veel swaer dinghen lichtelijck connen te weghe leeren brenghen: insonderheyt de gheesticheyt in zijn hayr, ghedaen wesende op een schoon vloeyende maniere. Alsoo't hem nouwe stondt, door zijn groot ghesin, wort gheseyt, dat hy tot Parma had ontfanghen tsestich goude Croonen, al in quatrinen, van zijn werck, en daer mede te voet gaende na Correggio, in een seer heet weder, somtijts water drinckende om zijn vercoelen, moste t'huys comende te bedde, bevanghen van een seer groote Cortse, en is ghestorven, oudt ontrent veertich Iaer. Sijn wercken zijn gheweest seer ten tijde van Anno 1512. Tot zijnder eeren werdt hem ghemaeckt, door Fabio Segni Florentijnsch Edelman, dese Epigramma: