Duytse lier

[p. 38]

[p. 39]

Derde Verdeeling. ⁽¹¹⁾

IS 't Maagden hartjen, meer dan 's Iongelings, van steen,
Of staal? Wie oordeel heeft, die zegge met my neen.

IK ⁽¹²⁾ brande en braak vast vlam en vonken: ^r1
Mijn koolen worden root als gout:
Mijn stookebrand is hard en kout,
Van staal en yzer t'zaam geklonken:
Maar zo zy lang mijn hart doorwroet,
Betaalt zy 't met een heete gloet,
Die mijne vlammen uyt dorft tarten;
Het Nimphjen is der liefden tang;
De weerschijn van geblaake harten, ^r9
Brengt koude en hartheyt in bedwang.

DE liefde nam my in sijn handen, ^r11
En lei door my een vuurtjen aan:
Daar bleef hy, sonder wijken staan,
Tot dat het lichterlage branden. ^r14
Nu ziet eens wat de loosheid doet, ^r15
Hy maakt my gloeiende in de gloed,
Dien ik (helaas wie kan 't belette!)
Zelf stookten, door zijn wrede hand.
Wie met het vuur speeld voelt de hette:
Wie 't vreest, die hou zich aan een kant.

ALlerschoonste Maagdelijn,
Zoeter dan een kroes vol wijn,
Gy spand de kroon
Van 't bloejend schoon

(11) De derde verdeling laat zien dat de liefde jonge vrouwen evenzeer treft als jonge mannen.

(12) In dit gedicht wordt eerst het vuur (de minnaar) sprekend ingevoerd. Vanaf r. II spreekt de vuurtang (het meisje). De regels 8-10 en 19-20 lijken van een objectiverende derde instantie te komen.

r1 vast: onophoudelijk

r9 geblaake → lees: geblaakte

r11 liefde: de liefdesgod Amor

r14 lichterlage branden: in lichterlaaie stond

r15 loosheid: listigheid (van Amor)

[p. 40]

5

Der maagden,

 

Die haar spieg'len in de glazen Amstelstroom.

 

Uw byzijn haagt my meer

 

Als 't zonne-schijntje, in het koude

 

Winter-weer:

10

Wat vreemder schroom

 

Kan met zijn hand

 

Uw kloek verstand

 

Weerhoude,

 

Van te smullen liefdens varse bruilofs room.

15

Toen ik 't eerste by u quam

 

Staakt gy my in lichte vlam,

 

Door 't stralend licht

 

Van uw gezicht, ^r18

 

Vol vonken:

20

Heeft de weerschijn noch niet op uw hart geblikt? ^r20

 

Heeft zy 't noch niet ontkoelt?

 

Zy heeft: maar gy en wilt niet weten,

 

Dat gy voelt

 

Hoe liefde prikt,

25

Dat is niet reins, ^r25

 

Met een geveins

 

Bezeten,

 

Quijntge, wijl uw Minnaar in verlangen stikt.

 

't Smeulend vuur, dat in uw hart,

30

Al te naauw beslooten ward,

 

Dat heeft al lang

 

Uw bleeke wang

 

Doen gloeien,

 

En de lusten van uw grage ziel verraân.

35

Wat dicht gy in uw zin?

 

Dat schoonte, en kuisheid gaat te gronde

 

Door de min?

 

't Is dwaze waan

 

De min is zoet,

40

En nut en goet,

 

Geen zonden,

 

Als men blijft op 's Hemels goude Wetten staan.

r18 gezicht: ogen

r20 geblikt: gestraald

r25 reins: eerlijk, fair

[p. 41]

't Is anders als gy meent. Ballet du Roy.

 

ZO var

 

In het woeste wilde

 

Groene Woud,

 

Heel bar,

5

Zat schoone Gullamilde,

 

Treurig, droevig, en benoud,

 

Verlaten, heel alleen,

 

En schreyde op eene steen.

 

O wreedart! (riep zy) ô!

10

Beloont gy zo

 

Gulle liefde! 't is te sno, ^r11

 

Hoe zijt gy zo verwaten? ^r12

 

Kund gy haten,

 

En verlaten,

15

Die zo vaak

 

Voor desen was uw allergroost vermaak?

 

Ach! ik bid den hoogen Hemel dan om wraak.

 

Ga heen

 

O steen

20

En laat uw lief alleen,

 

Tot in het graf;

 

Maer dat den Hemel uwe boosheyd straf.

 

Zo haast

 

Zy dees reden eynde,

25

Wiert zy gans

 

Verbaast, ^r26

 

Wijl Mierus geest, die quijnde,

 

Haar verscheen met eene krans,

 

Van een Cypressen tak, ^r29

30

Hy zuchten, en hy sprak:

 

Staak, Gullamilde, staak

 

Uw lust tot wraak,

 

Mierus is getrouheyts baak. ^r33

 

Denk niet dat ik verwaten,

35

U kon laten,

 

Minder haten,

 

Gullamild,

 

Want t' uwer min heb ik mijn lijf gespild.

 

Och, ik quijnde, als vader my van u onthild.

r11 sno: boosaardig

r12 Hoe… verwaten: Hoe kun je zo'n ellendeling zijn

r26 Verbaast: Ontsteld

r29 Cypressen tak → de kerkhofboom cypres is hier een doodssymbool

r33 getrouheyts baak: een toonbeeld van trouw

[p. 42]

40

Ik zucht,

 

En vlucht,

 

Uit louter ongenucht,

 

Tot in de dood,

 

Als met mijn bloed de ziel ten wonde uit vlood.

45

Dus sloot

 

Mierus geest zijn woorden

 

Zo hy rees, ^r47

 

En vlood

 

Gelijk de wind van 't noorden,

50

Als een pijlschacht van een pees, ^r50

 

Toen riepse, als in een droom;

 

Toef, Mierus, toef, ik koom,

 

Ik volg u achter aan,

 

Ay blijf wat staan,

55

Want ik kan zo snel niet gaan.

 

'k Kan u niet achterhalen,

 

'k Sal verdwalen,

 

Blijf wat dralen;

 

Hier mee was

60

Gullamilde aan het swijmen in het gras,

 

Tot de dood de rozen van haar lippen las.

 

Noch riep,

 

Noch liep,

 

Haar stem zo ver, zo diep

65

In 't bosch, heel droef.

 

Al 't wilde woud riep: Mierus, toef, ay toef.

WRede Vader,
Die my het leven gaf,
Gy naamt my meerder dan het leven af,
Gy naamt my meerder dan het leven af,
Gy knaagt mijn hart met tanden, ô schanden!
En schopt my levende in het duister graf,
En schopt my levend,
En schopt my levende in het duister graf.

Och! wat waant gy?

Dat ik door Status trou,

r47 Zo: Toen

r50 Als… een pees: Als een pijl uit een boog

[p. 43]

 

Mijn Palmaarts liefde wel vergeten zou,

 

Mijn Palmaarts liefde wel vergeten zou?

 

Eer smelt ik, trots uw wanen, in tranen,

 

Eer zal ik smoren in mijn eigen rou,

15

Eer zal ik smoren,

 

Eer zal ik smoren in mijn eige rou.

 

't Is verloren

 

Noch Scepter-staf, noch Throon,

 

Noch al de prachten van des konings Troon,

20

Noch al de prachten van des konings Troon

 

Vermogen nooit mijn zinnen, te winnen,

 

't Moest alles buigen voor mijn minnaars schoon,

 

't Moest alles buigen

 

't Moest alles buigen voor mijn minnaars schoon.

25

'k Wraak het leven ^r25

 

Sunt ik dat schone hooft, ^r26

 

Door blinde Staatzucht zag van 't lijf geklooft, ^r27

 

Door blinde Staatzucht zag van 't lijf geklooft,

 

Zach bleek en vuil van bloede, o woede!

30

Die my by wijlen van geduld berooft, ^r30

 

Die my by wijlen

 

Die my by wijlen van geduld berooft.

 

Blinde Staatzucht

 

Zo boos, zo fors, zo fel,

35

O oudste dochter van de wrede hel!

 

O oudste dochter van de wrede hel!

 

Wat brout gy door uw schenden, elenden,

 

Gy brengt de menschen in een diep gequel

 

Gy brengt de menschen.

40

Gy brengt de menschen in een diep gequel.

 

Hogen Hemel

 

Weegt goud dan meer als deugd?

 

Is rijkdom waarder als een schone jeugt!

 

Is rijkdom waarder als een schone jeugt!

45

Kan dit de reden lijden! ô tijden!

 

Die zo verdurven, zo veel quaat vermeugt,

 

Die so verdurven,

 

Die so verdurven, so veel quaat vermeugt.

 

Troutste Minnaar

50

Ik schaam my waar ik sta.

 

Wie kan het weren, dat ik tot u ga?

 

Wie kan het weren dat ik tot u ga?

 

Ik wil het leven derven, en sterven.

r25 Wraak: Verwerp

r26 Sunt: Sinds

r27 Staatzucht: het staatsbelang, hier gepersonifieerd voorgesteld

r30 geduld: vermogen om te verdragen

[p. 44]

 

Ja sterf bedroefde, en volg uw minnaar na,

55

Ja sterf bedroefde,

 

Ja sterf bedroefde, en volg uw minnaar na

DRusella hoe! waer wil dit heen?
De schaamte strooit haar rosen op mijn kaken.
Zult gy so licht in liefde blaken?
Zult gy u selven so vergeten? Neen.
En waarom niet? mijn min is goet.
Hy schaam sich, die als Cannus ⁽¹⁴⁾ suster woed.
Mijn lust weerstreeft de wet niet van nature

Een schoner gloed

Doet dese boesem vure

Vol van edel bloet.

Gy hoeft, ô allerkuyste Maan,

Uw aanzicht niet met nevel te bedekken,
Oft' uwe horens weg te trekken,
In 't duister, als gy eertijds hebt gedaan,
Wanneer Cyniras ⁽¹⁵⁾ onbewust,
Zijn dochters gijle, en gruwelijke lust,
Uitblusten, daar 's haar moeders plaats bekleden ^r17

Op 't ledekant.

Dat was geen min met reden,

Maar een helsche brand.

Ik min niet als die dwase maagt ⁽¹⁶⁾

Die, op een stier verlieft, alleen ging dwalen
In 't bosch, op bergen, en in dalen,
Door Crete, van een dolle min geplaagd.
Terwijl haar vryer by den stroom,

(14) Cannus: lees Caunus; zijn tweelingzuster Byblis was hopeloos verliefd op hem. Zie Ovidius' Metamorphosen IX, 454-634.

(15) Cyniras: Cinyras, koning van Cyprus, die zonder het te weten met zijn dochter Myrrha sliep, uit welke verbintenis Adonis werd geboren. Zie Ovidius' Metamorphosen X, 298-518.

r17 's → lees: se

(16) dwase maagt: Pasiphaë, dochter van de zon, was hartstochtelijk verliefd op een mooie stier. Zie Ovidius' Metamorphosen VIII, 131-151.

[p. 45]

 

In schaduw van een bruinen Eekelboom,

 

Eerkauwende, op een zachte maybloem rusten.

 

Of't grazen moe,

 

Zijn heete minne blusten

30

Met een jonge koe.

 

Mijn minnaar is geen stier, o neen.

 

Een jongeling nog schoonder dan den dage

 

Die kon mijn trotse ziel behagen,

 

Die streek met al mijn gunst en vryheid heen,

35

Zijn wezen speelt my in de zin,

 

Natuur en reden dwong my tot de min,

 

Wie kan hem zien, en na zijn gunst niet haken?

 

Zijn brave swier

 

Zou 't koudste Nimphjen blaken

40

Met een gloeiend vier.

DUifjen in de hazelaren,
Stak door lonkjes lodderzoet,
Tirsus hart in lichte gloed,
Die sijn lipjens op de hare
Klevende in haar kropjen wroed, ^r5
Haakt het los, en streelt die hoogjes, ^r6
Zo gekoestert, zo gevlijd,
Luikt sy swymende haar oogjes,
Daar mee was' haar maagdom quijt.

Korte vreugt, en lang berouwen,

Vreugje van een ogenblik,
Schande, schaemte, spijt en schrik,
Weet gy onder een te brouwen.
Jonge zieltjes vlucht tot trouwen,
Heb dan sonder schande of schroom,
Zonder zonden, zonder schrikken,
Duizent van zulke ogenblikken,
Duizentmael zo zoet als room.

r5 kropjen: keeltje, bovenzijde van de borst

r6 hoogjes: heuveltjes

(13) Dit lied is een dialoog tussen de maan, toonbeeld van kuisheid, en Drusella. De regels 1-3, 4a en 5a worden door de maan gesproken.