Alle de brieven. Deel 14: 1701-1704

[p. 134]

Brief No. 237
28 April 1702

Gericht aan: de Royal Society.

Manuscript: Eigenhandige, ondertekende brief. Het manuscript bevindt zich te Londen, Royal Society, MS 2009, Early Letters L.3.44; 6 kwartobladzijden.

Gepubliceerd in:

Philosophical Transactions 23 (1702-1703), no. 279 (mei en juni 1702), blz. 1152-1155. - Vrijwel volledige Engelse vertaling van de brief.

C. Dobell 1932: Antony van Leeuwenhoek and his ‘Little Animals’..., blz. 271-275 (Amsterdam: Swets & Zeitlinger). - Moderne Engelse vertaling van het grootste gedeelte van de brief; slechts de eerste en de laatste drie alinea's zijn weggelaten.

Korte inhoud:

Over protozoën uit regenwater. Over de bloedsomloop in een jonge paling.

Opmerkingen:

Op het omslag heeft L. eigenhandig de volgende adressering geschreven: Aande Hoog Edele Heeren Mijn Heeren die vande Koninklijke Societeit ad Gresham Colledge. London. Een eigentijdse, Engelse vertaling van de brief, van de hand van John Chamberlayne, bevindt zich in handschrift te Londen, Royal Society, MS 2010, Early Letters L.3.45; 4 foliobladzijden; zie voor Chamberlayne aant. 1 bij Brief 238 van 8 december 1702, in dit deel. De brief werd voorgelezen op de vergadering van de Royal Society van 27 mei 1702, O.S. (Royal Society, Journal Book Original, Dl. 10, blz. 249). Zie voor de Oude Stijl (O.S.) de Opmerkingen bij Brief 228 [140] van 2 augustus 1701, in dit deel. In de Philosophical Transactions is in de datering abusievelijk het jaar 1701 afgedrukt.

[p. 135]

Letter No. 237
28 April 1702

Addressed to: the Royal Society.

Manuscript: Signed autograph letter. The manuscript is to be found in London, Royal Society, MS 2009, Early Letters L.3.44; 6 quarto pages.

Published in:

Philosophical Transactions 23 (1702-1703), no. 279 (May and June 1702), pp. 1152-1155. - Practically complete English translation of the letter.

C. Dobell 1932: Antony van Leeuwenhoek and his ‘Little Animals’..., pp. 271-275 (Amsterdam: Swets & Zeitlinger). - Modern English translation of most of the letter; only the first and the last three paragraphs have been omitted.

Summary:

On protozoa from rainwater. On the blood circulation in a young eel.

Remarks:

On the cover L. has written with his own hand the following address: Aande Hoog Edele Heeren Mijne Heeren die vande Koninklijke Societeit ad Gresham Colledge. London. A contemporary English translation, made by John Chamberlayne, is to be found in manuscript in London, Royal Society, MS 2010, Early Letters L.3.45; 4 folios (see for Chamberlayne n. 1 to Letter 238 of 8 December 1702, in the present volume). The letter was read in the meeting of the Royal Society of 27 May 1702, O.S. (Royal Society, Journal Book Original, vol. 10, p. 249). For the Old Style (O.S.) see the Remarks on Letter 228 [140] of 2 August 1701, in this volume. In the Philosophical Transactions the year 1701 has mistakenly been printed in the dating.

[p. 136]

Delft desen 28^e April 1702

Hoog Edele Heeren.

Mijn Heeren die vande Coninklijke Soci^t.¹

De Heer... Paeuw Doctor inde Regten², mijne seer goede bekende, komt mij heden sijn dienst presenteren, met bijvoeginge, dat voornemens was, dien dag na Engeland te vertrekken. Ik hebbe dien Heer sijn beleefde presentatie niet van de hand willen wijsen, en dese volgende mijne aan teekeninge versogt dat geliefde mede te nemen³.

⁺Op den 19^e Septemb. 1701. regende het op de middag voor een korten tijd, als wanneer⁴ ik in een suijvere indiaanze porsteleijne schootel⁵, het regenwater soo suijver was vangende als het mij doenlijk was.

Dit water in een glase Tuba doende, om te vernemen⁶ of in soo eerst gevallen⁷ regenwater, soo als het op mijn Comptoir⁸ bleef staan, eenige levende schepsels soude komen.

Dit water beschouwde ik eenige dagen agter den anderen⁹, en ontdekten in het selvige veel kleijne stofjens, anders geseijt deeltjens die door gaans¹⁰ inde Lugt bewogen werden¹¹, bestaande uijt seer kleijne deeltjens verbrant hout, ofte houtskool, waar in ik de horisontale, en op gaande vaaten bekenne konde, alsmede een kleijn stukje stroo, en veel swartagtige deeltjens die ik mij in beelde, dat te samen gestremde¹² rook deeltjens van koolen waren, die onse Brouwers en Smits branden, en onder dese was een aardig maaksel, bestaande uijt ronde bolletjens, die soo danig te samen gestremt waren, als ons inde winter de sneeuw starretjens wel voor komen¹³, maar geen levend schepsel hadde ik konnen ontdekken, als op den 28. September ontdekten ik uijt nemende kleijne Dierkens¹⁴, die tegen het glas aan saaten, en dan weder met een trillende beweginge voort swommen, dat geen onaangenaam gesigt voor mij was.

1 L.'s vorige brief aan de Royal Society is Brief 234 [145] van 14 februari 1702, in dit deel.

2 Er zijn meerdere leden van de familie Pauw naar wie L. hier verwezen zou kunnen hebben. Zie het Biogr. Reg. in dit deel.

3 De woorden versogt dat heeft L. er boven de regel bijgeschreven, maar daarmee was de zin niet gered. Men leze: en hem verzocht deze hier volgende aantekeningen van mij te willen meenemen.

+ Regenwater.

4 als wanneer, bij welke gelegenheid, gedurende welke tijd.

5 suijvere indiaanze porsteleijne schootel, schone Indische porseleinen schaal. Oostindisch porselein was Chinees of Japans porselein, dat door de V.O.C. naar Nederland werd gebracht. Porsteleijn en posteleijn zijn oude vormen van het woord.

6 vernemen, zien, waarnemen. Men leze: Ik deed het water in een glazen buis om te zien enz.

7 soo eerst gevallen, zulk pas gevallen.

8 Comptoir, werkkamer. Zie voor de inrichting daarvan aant. 38, 39 en 45 bij Brief 26 [18] van 9 oktober 1676, Alle de Brieven, Dl. 2, blz. 78-80.

9 agter den anderen, achter elkaar.

10 door gaans, altijd.

11 bewogen werden, meegevoerd worden, zweven.

12 die... gestremde, die naar mijn mening samengevlokte.

13 als... voor komen, zoals in de winter de sneeuwsterretjes eruit zien.

14 als... Dierkens, behalve op de 28ste september, toen ik buitengewoon kleine diertjes ontdekte.

[p. 137]

Delft, the 28th of April 1702.

Very Noble Sirs,
Gentlemen of the Royal Society¹,

Mr... Paeuw², doctor of law, a very good acquaintance of mine, today came to offer me his services, adding that he intended to leave for England this day. I did not wish to reject the courteous offer of that gentleman and requested him to take along with him my following notes.

⁺On the 19th of September 1701 it rained for a short time in the afternoon, in which time I collected the rain-water as well as I could in a clean Indian porcelain³ dish.

I put this water in a glass tube in order to see whether there would be any living creatures in such newly fallen rain-water as it stood in my study⁴.

I inspected this water for some consecutive days and discovered therein many tiny specks of dust or, in other words, particles which are always carried along in the air, consisting of very small particles of burnt wood or charcoal, in which I could detect the horizontal and vertical vessels, as well as a small bit of straw and many blackish particles which I thought were coagulated smoke particles of coal, which our brewers and blacksmiths use as fuel, and among these there was a pretty structure consisting of round globules which had coagulated together in the same way as the snow flakes look in winter. But I had not been able to discover any living creature, except on the 28th of September, when I discovered extremely small animalcules, adhering to the glass and then again swimming along with a fluttering movement, which was no unpleasant spectacle for me.

1 L.'s previous letter to the Royal Society is Letter 234 [145] of 14 February 1702, in this volume.

2 There are several members of the Pauw family to whom L. might have referred. See the Biogr. Reg. in this volume.

+ Rain-water.

3 Indian porcelain was Chinese or Japanese porcelain, which was brought to the Netherlands by the Dutch East-Indian Company.

4 See for the layout and furnishing of L.'s study nn. 29, 30, and 33 on Letter 26 [18] of 9 October 1676, Collected Letters, vol. 2, pp. 79-81.

[p. 138]

⁺Dese Dierkens waren soo kleijn, dat ik die niet dan met seer naeuwe toe sigt, ende dat¹⁵ in soo een groote en dikke glase tuba daar het water in was konde bekennen, te meer om dat de Dierkens mij soo helder voor quamen als glas, en het scheen mij toe, dat hare lighame twee maal soo lang waren, als deselve op haar dikste¹⁶ sijn, loopende het voorste en agterste gedeelte van hare lighame wat spits toe¹⁷.

Dog op den 10^e October tot op den 14. vande selve maant, hoe naeuw ik toe sag, soo en konde ik geen levend schepsel gewaar werden.

Gelijk¹⁸ ik doorgaans het water¹⁹ dat inde glase tuba was, het bovenste gedeelte was beschouwende, soo besag ik het water den 15. October seer na aan de gront vande glase tuba, die vier duijmen²⁰ lang²¹, en een derde van een duijm, voor sijn diameter hadde, en sag aldaar seer veel vande geseijde Dierkens soo tegen het glas aan sitten als voort swemmen, en veele anderen saaten soo stil tegen het glas, dat men deselve voor geen Dierkens soude konnen aan nemen; dog alsser een onder den hoop beweegden, soo beweegden haar verscheijde anderen, die daar naast bij waren.

Met dese mijne geseijde waarnemingen niet vergenoegt zijnde²², om dat ik in gedagten nam, of inde geseijde tuba niet wel water hadde geweest, ende dat²³ uijt dien hoofde Dierkens inde glase tuba hadden geweest, ende tegen het glas waren blijven sitten, eer ik het water inde glase tuba hadde gedaan.

Om mijn selven hier inne te voldoen²⁴, hebbe ik mij bereijt een glase Tuba, daar van ik mij verseekerde, dat geen de minste water of eenige stoffe, als de lugt, en het geene met en beneffens de lugt, inde Tuba die wel twintig jaren in een drooge kist op geslooten²⁵ hadde geweest, mogt in gevoert sijn.

Den 18^e October regende het 's mergens, na dat wij eenige dagen sware storm winden hadde gehadt.

Ik vong²⁶ op nieuw inde geseijde posteleijne schotel, dit water dat tot twee maal toe was gevangen hebbe ik verworpen, ende het derde gevangen water hebbe ik in een glase Tuba gedaan.

+ Protozoën.

15 ende dat, en dat nog wel. L. had de versterkende bepaling ende... was beter kunnen laten aansluiten bij Dese Dierkens waren soo kleijn; daardoor èn door de dikke glazen buis heeft hij moeite ze te zien.

16 op haar dikste, op het dikste gedeelte.

17 Deze beschrijving betreft vermoedelijk niet nader identificeerbare flagellaten. L.'s onderzoek naar microörganismen werd uitgebreid beschreven door Dobell. Hij suggereert dat L. hier Monas vulgaris gezien heeft (‘Little Animals’, blz. 271). L.'s vorige onderzoek naar microörganismen in regenwater is te vinden in Brief 233 [144] van 9 februari 1702, in dit deel.

18 Gelijk, terwijl.

19 het water, lees: van het water.

20 Een duijm is 2,61 cm.

21 lang, lees: lang was.

22 Deze zin vormt naar zijn bouw één geheel met de volgende. Men leze: Met dese mijne geseijde waarneminge niet vergenoegt (tevreden) zijnde (...) hebbe ik, om mijn selven hier inne te voldoen, mij bereijt een glase Tuba,... enz.

23 ende dat, en of er niet.

24 hier inne te voldoen, in dit opzicht tevreden te stellen, zekerheid te verschaffen.

25 op geslooten, opgeborgen.

26 vong, Hollandse dialectvorm voor ving. Achter dit woord of achter op nieuw is het lijdend voorwerp het regenwater vergeten. Verder is het middenstuk van de zin (dit water... verworpen) slecht geformuleerd. Men leze: het opgevangen water heb ik tot tweemaal toe weggegooid.

[p. 139]

⁺These animalcules were so tiny that I could not detect them except by looking very closely at them, and that in so large and wide a glass tube, in which the water was contained, the more so because the animalcules appeared as clear as glass to me. And it seemed to me that their bodies were twice as long as they are in the thickest point, the foremost and the hindmost part of their bodies tapering somewhat⁵.

But on the 10th of October until the 14th of the same month I could not perceive any living creature, however closely I looked.

While I always inspected the upper part of the water in the glass tube, on the 15th of October I looked at the water very close to the bottom of the glass tube, which had a length of four inches⁶ and a diameter of one-third of an inch, and there I saw a great many of the said animalcules adhering to the glass as well as swimming along, and many others were sitting so motionless against the glass that one could not take them to be animalcules; but when one among the crowd moved, several others closest to it also moved.

Not being satisfied with my above-mentioned observations, because I revolved in my mind whether there had not been water in the said tube and whether owing to this there had been animalcules in the glass tube and these, had adhered to the glass before I had put the water in the glass,

therefore in order to gain certainty on this point, I prepared a glass tube about which I made sure that not the least water or any other substance but the air and anything along with and besides the air in the tube, which had been stored for at least twenty years in a dry chest, been introduced into it.

On the 18th of October it rained in the morning, after we had heavy gales for some days.

I again caught some rain-water in the said porcelain dish; I rejected this water, which had been collected twice, and I put the water caught the third time in a glass tube.

+ Protozoa.

5 This description probably refers to flagellates, which cannot be further identified. L.'s investigation of micro-organisms has been described in detail by Dobell. He suggests that L. here has seen Monas vulgaris (‘Little Animals’, p. 271). L.'s previous investigation of micro-organisms in rainwater is to be found in Letter 233 [144] of 9 February 1702, in this volume.

6 An inch is 2.61 cm.

[p. 140]

Dit laast geseijde water beschouwde ik veel maal, en hoe naeuw ik toe sag, soo en konde ik geen levend schepsel gewaar werden, schoon ik deeltjens tegen het glas sag aan sitten, die met de hoe grootheijt, en figuur vande verhaalde Dierkens over een quamen, als²⁷ op den 24^e October, wanneer ik drie Dierkens ontdekten, die tegen het glas waren voort loopende en voort swommen, ende dat niet in een regten linie, maar maakten bogten en om keeringen, in haar voort gang, ende des daags daar aan ontdekten ik wel op tien distincte plaatsen de dierkens, soo²⁸ voort loopende als swemmende, ende dat soo naakt²⁹, als of wij met onse bloote Oogen, de dierkens op het water sagen swemmen, die den Gemenen Man Water Vloeijen noemt³⁰.

Nu lagen tegen het glas aan inde spatie van een grof sand groote³¹ meer dan hondert deeltjens, die vande groote waren als de verhaalde Dierkens, welke deeltjens ik verscheijde malen op een dag was besiende, om was het mogelijk te ontdekken, of uijt de selve of daar ontrent, eenig levend schepsel soude voortkomen, en hoe naeuw ik toe sag, soo en konde ik onder die deelen, nog daar naast aan gelegen, geen levend schepsel gewaar werden, als²⁷ op den 28.^e October, wanneer ik onder de laast geseijde deeltjens wel vijfentwintig Dierkens sag voort swemmen, als³² tegen het glas loopen, en als doen wierde ik twee soorten van Dierkens gewaar, welke kleijnste soort nu blinkende, en dan weder niet blinkende mij voor quamen³³, welke blinkentheijt ik mij in beelde³⁴, dat in mijn oog quam, als de Dierkens met de rugge, ofte het bovenste van hare lighame, tegen mijn gesigt³⁵ swommen, en welke laaste Dierkens een gans andere beweginge, int voort swemmen maakten, als die een weijnig grooter waren; Wat nu de deeltjens belangt, die tegen het glas aan saaten, daar van hebbe ik geen verandering konnen gewaar werden³⁶.

27 als, behalve.

28 soo, zowel.

29 naakt, duidelijk.

30 Deze microörganismen zijn niet geïdentificeerd.

31 Een grof sand groote is ongeveer 0,659 mm³.

27 als, behalve.

32 als, zowel als.

33 nu... quamen, er in mijn ogen nu eens glimmend, dan weer niet glimmend uitzagen.

34 ik mij in beelde, ik dacht, meende.

35 tegen mijn gesigt, naar mijn oog toe.

36 Waarschijnlijk heeft L. hier protozoën gezien, maar deze zijn niet geïdentificeerd (vgl. Dobell, ‘Little Animals’, blz. 273).

[p. 141]

I inspected this last water many times, and however closely I looked, I could not perceive any living creature, although I saw particles adhering to the glass which corresponded to the size and the shape of the said animalcules, except on the 24th of October, when I discovered three animalcules which moved against the glass and were swimming along, and that not in a straight line, but they made bends and turns as they moved. And the next day I discovered, in at least ten different places, the animalcules, both moving along and swimming, so plainly as if with the naked eye we saw the animalcules swimming on the water, which the common man calls water fleas⁷.

Now there lay against the glass, in a space the size of a coarse grain of sand⁸, more than a hundred particles having the size of the said animalcules, which particles I inspected several times a day, in order to discover, if possible, whether from them or in their vicinity any living creature would emerge; and however closely I looked, neither among those particles nor in their vicinity could I perceive any living creature, except on the 28th of October, when among the last-mentioned particles I saw at least twenty-five animalcules swimming along as well as moving against the glass. And then I perceived two kinds of animalcules, the smallest of which kinds at one time seemed to be gleaming and at another time not, which gleaming I thought caught my eye when the animalcules were swimming with their back, or the upper part of their body, towards me. And the latter animalcules made quite a different movement in swimming than those which were a little larger. Now as to the particles sticking against the glass, I could not perceive any change in them⁹.

7 These micro-organisms have not been identified.

8 A coarse grain of sand is approximately 0.659 mm³.

9 L. probably has seen protozoa here, but these have not been identified (cf. Dobell, ‘Little Animals’, p. 273).

[p. 142]

Ik beschouwde het geseijde water verscheijde dagen agter den anderen⁹, en ik sag dat de kleijnste Dierkens in soo een groot getal, ende dat³⁷ tegen het glas aan loopen, en swemmen, tot verwonderens toe, ende dat op alle plaatsen daar ik mijn oog liet gaan; en gelijk³⁸ ik in de eene hand het Vergroot glas was houdende, ende inde andere hand de glase tuba, in de welke het water om desselfs wijte in een beweginge wierde gebragt, hebbe ik doorgaans³⁹ waar genomen, dat wanneer de Dierkens in haar swemmen⁴⁰, wat van het glas af raakten, dat dan deselve met het water wierden voort gevoert, als niet magts genoeg hebbende⁴¹ (om soo te spreeken) tegen de stroom op te swemmen, en dus⁴² maaktenze in haar voortgang alleen maar eenige bogten, daar⁴³ de stofjens die int water sijn, en seer groot⁴⁴ in vergelijkinge vande Dierkens, als in een regte linie wierden voort gevoert.

⁺Ik hebbe ook waar genomen, dat wanneer ik in een glase Tuba daar noijt nat in hadde geweest, eerst gevallen⁷ regen water inde selve dede, dat kort daar aan seer veel kleijne lugtbelletjens te voor schijn quamen, die aan het glas bleven sitten, en eenige tijd daar na waren de lugt belletjens weg.

Om mijn selven daar ontrent verder te voldoen²⁴, nam ik op den 6^e November weder een nieuwe glase Tuba, die ik door het Vergroot glas beschouwde, en sag hoe sorgvuldig ik de glase tuba hadde op geslooten²⁵, en toe gedekt, dat nog veele kleijne stofjens inde selve waren.

Op den 6^e November regende het weder, en ik vong het water als hier vooren is geseijt, en ik dede het selvige inde glase tuba, om te vernemen, of in die Tuba mede lugt belletjens soude te voorschijn komen, en of deselve voor ons gesigt soude verdwijnen.

Ik beschouwde het water verscheijde malen, selfs na dat het vier uren inde Tuba hadde geweest, in welke tijd ik niet meer dan twee â. drie lugt belletjens konde ontdekken, ende dit aan een uijt gedroogde mijt, daar uijt de lugt scheen voort te koomen.

9 agter den anderen, achter elkaar.

37 ende dat, en nog wel.

38 gelijk, aangezien. Men leze deze zin na het woord tuba als volgt: wierde het water in deselve om desselfs wijte in een beweginge gebragt, en hebbe ik, enz.

39 doorgaans, telkens.

40 in haar swemmen, bij het (eigenlijk: hun) zwemmen.

41 als... hebbende, omdat ze geen kracht genoeg hebben.

42 dus, zodoende.

43 daar, terwijl.

44 en seer groot, en die zeer groot zijn.

+ Luchtbellen.

7 soo eerst gevallen, zulk pas gevallen.

24 hier inne te voldoen, in dit opzicht tevreden te stellen, zekerheid te verschaffen.

25 op geslooten, opgeborgen.

[p. 143]

I inspected the said water for several consecutive days and I saw that the smallest animalcules were moving against the glass and swimming in amazingly great numbers and in all places at which I happened to look. And since I held in one hand the magnifying glass and in the other the glass tube, the water in the latter, because of its width, was set in motion and I observed again and again that when the animalcules, as they were swimming, got somewhat away from the glass, they were carried along by the water because they had not enough force (so to speak) to swim against the current, and thus they only made some bends in their movement, while the specks of dust in the water, which are very large as compared with the animalcules, were carried along in a straight line.

⁺I also observed that when I put newly fallen rain-water in a glass tube in which there had never been any moisture, shortly afterwards a great many small air-bubbles appeared, which stuck to the glass, and some time afterwards the air-bubbles were gone.

In order to gain further certainty about this, on the 6th of November I again took a new glass tube, which I inspected through the magnifying glass, and saw, however carefully I had stored away and covered the glass tube, that there were still many small specks of dust in it.

On the 6th of November it rained again and I caught the water as said heretofore, and put it in the glass tube in order to see whether air-bubbles would also appear in that tube, and whether they would disappear before our eyes.

I inspected the water several times, even after it had been in the tube for four hours, in which time I could discover no more than two to three air-bubbles, and this on a dried-up mite, from which the air seemed to emerge.

+ Air-bubbles.

[p. 144]

Gelijk¹⁸ ik nu de voor gaande glase Tuba regt over eijnde hadde gestelt, en een ander wat schuijns hadde ter neder geleijt, soo plaaste ik dese laaste glase Tuba, bijna plat neder, alleen dat⁴⁵ de opening wat hooger lag op datter geen water soude uijt loopen, ende dat de lugt belletjens de plaats die deselve boven int glas hadden aldaar souden houden; en ik sag na verloop van tien uren een groote menigte van lugt belletjens, die meest geplaast waren aan de geseijde stofjens, en gelijk wij weten⁴⁶ dat geen drooge stoffe, ofte eenige andere deelen, daar lugt in beslooten is, ende die onder water komt te plaatsen, geen water deelen inde selve konnen koomen, of de lugt moeter uijt verhuijsen.

Dit selfde heeft mede wel plaats inde stofjens die inde glase tuba waren, Maar wat sullen wij hier van seggen, eenige⁴⁷ lugt belletgens waren wel hondert, en andere eenige hondert maal grooter, dan de stofjens waar aan ze geplaast waren⁴⁸.

Des anderen daags 's mergens vernam ik niet meer dan vier seer kleijne lugt bolletjens, en eenige uren daar na konde ik geen een lugt bolletjen ontdekken.

Dit water hebbe ik tot den 14. November, alle dagen besien, dog geen levend schepsel konnen ontdekken, ende des daags daar aan, hadde ik het ongeluk dat mijn glas quam te vallen en ontstukken te breeken.

18 Gelijk, terwijl.

45 alleen dat, alleen zo, dat.

46 De bijzin die met de woorden gelijk wij weten begint, is slecht geconstrueerd; bovendien ontbreekt een afsluitende hoofdzin. De veronderstelling dat ook hier, zoals bij L. herhaaldelijk voorkomt, de afsluitende gedachte in de volgende zin, i.c. de volgende alinea, uitgedrukt is, leidt tot de volgende reconstructie: ‘en zoals wij weten, dat in droge stof of andere dingen waarin lucht besloten zit en die men onder water plaatst, geen waterdeeltjes kunnen binnendringen, of de lucht moet eruit gaan, zo gebeurt het ook in de stofjes die in de glazen tuba waren’. Een andere interpretatie is denkbaar, maar deze is in het kader van L.'s taalgebruik de meest aannemelijke.

47 eenige, sommige.

48 Zie voor L.'s proeven met behulp van een luchtpomp over het voorkomen van luchtbelletjes in bloed en water Brief 120 [72] van 22 april 1692, Alle de Brieven, Dl. 9, blz. 4-28 en Brief 121 [73] van 24 juni 1692, ibid., blz. 38-48.

[p. 145]

While I had placed the aforesaid tube upright and had laid another somewhat obliquely, I put down this latter glass tube almost flatly in such a way that the opening lay a little higher, in order that no water should flow out of it and that the air-bubbles should remain in the place which they occupied in the upper part of the glass; and after ten hours I saw a great many air-bubbles, most of which were placed on the said specks of dust, and since we know that no water particles can penetrate into dry matter or any other parts in which air is enclosed and which one places under water but the air must leave it,

the same also takes place with the specks of dust which were in the glass tube. But what are we to say about this? Some of the air-bubbles were at least a hundred and others a few hundred times, larger than the specks of dust on which they were placed¹⁰.

The next morning I saw no more than four very small air-bubbles, and a few hours later I could not discover any air-bubble.

Up to the 14th of November I inspected this water every day, but I could not discover any living creature, and the next day I had the misfortune that my glass tube fell and was broken to pieces.

10 For L.'s experiments with the help of an air pump on the occurrence of air bubbles in blood and water see Letter 120 [72] of 22 April 1692, Collected Letters, vol. 9, pp. 5-29, and Letter 121 [73] of 24 June 1692, ibid., pp. 39-49.

[p. 146]

⁺Ik hebbe de Brief vande Heer Secretaris Hans Sloane ontfangen inde welke⁴⁹ mij de Heer Vernon⁵⁰, die na het Hof van Denemarken was reijsende, recommandeert; Eenige⁵¹ van mijne ontdekkinge laten sien, soo veel de tijd toe liet, en onder andere de Circulatie van het Bloet, in een Aeltje dat ik de gantsche winter in mijn huijs hebbe gehad⁵². Dien Heer was seer curiues⁵³, ende al het geene dat quam te sien, met groote opmerkinge beschoude⁵⁴.

Seker Viskooper van Rivier Vis, hadde in sijn vaar water sien swemnen, ende dat inde lengte van meer dan 200. roeden⁵⁵, uijt nemende veel Aeltjens, ende dat vande dikte als een dikke spelt, die hij als verwondert sijnde over de groote menigte en kleijnte, brengt er⁵⁶ eenige van die Aeltjens aan mij, waar van ik eenige die wat bruijnagtig waren, nevens⁵⁷ voorname Heeren was beschouwende, en sag inde selve hoe kleijn⁵⁸ de Bloet-vaaten waren, het Bloet soo distinct⁵⁹ loopen en circuleren, dat het een vermaak⁶⁰ was te beschouwen. Dog als ik des anderen daags voor mijn selven een Aeltje dat in wittigheijt was verandert⁶¹, voor het vergroot glas stelde, soo konde ik nog, dog seer beswaarlijk de Bloet loop bekennen, als hebbende⁶² inde grooter vaaten, om de weijnige bolletjens die in het Bloet waren, gans geen Couluur, die na root was gelijkende.

Dit is het geene ik UE: Hoog Edele Heeren, onder het geleijde vande geseijde heer Paeuw hebbe goet gedagt mede te deelen, en sal onder des blijven.⁶³

+ Bloedsomloop paling.

49 inde welke, lees: waarin hij.

50 L. doelt hier op James Vernon (1646-1727) staatssecretaris onder Willem III, die van 1702-1706 buitengewoon ambassadeur was aan het Deense hof te Kopenhagen. Zie het Biogr. Reg. in dit deel.

51 Eenige, lees: Ik heb hem enkele.

52 L.'s vorige waarnemingen aan het bloed en de bloedsomloop van vissen zijn te vinden in Brief 214 [128] van 9 juli 1700, Alle de Brieven, Dl. 13, blz. 132-152. L. heeft dikwijls over de bloedsomloop bij allerlei dieren geschreven. Over vissen schreef hij onder andere in Brief 113 [66] van 12 januari 1689, idem, Dl. 8, blz. 68-80 en 110-114 (bot, paling, baars, snoek, voorn, karper en schol). Zie voor een beoordeling van de kwaliteit van L.'s waarnemingen aant. 91 bij die brief (ibid., blz. 114).; verder in Brief 141 [86] van 10 april 1695, idem, Dl. 10, blz. 176-178 (paling); Brief 169 [102] van 10 juli 1696, idem, Dl. 11, blz. 308-310 (paling); Brief 195 [112] van 20 september 1698, idem, Dl. 12, blz. 238-248 (paling).
L. zag in 1677 voor het eerst ovale rode bloedlichaampjes bij de paling, maar herkende ze nog niet als zodanig, zie Brief 33 [21] van 5 oktober 1677, idem, Dl. 2, blz. 242-244. Dat deze bij vissen ovaal en plat zijn vermeldde L. in Brief 67 [35] van (3) maart 1682, idem, Dl. 3, blz. 404-406, bij de rog, kabeljauw en zalm. Zie voorts Brief 72 [38] van 16 juli 1683, idem, Dl. 4, blz. 72 (kikker, zalm, de celkern); Brief 80 [41] van 14 april 1684, idem, Dl. 4, blz. 240-242 (een nieuwe vermelding); en Brief 110 [65] van 7 september 1688, idem, Dl. 8, blz. 52-54, waar L. stelt dat de rode bloedlichaampjes van alle vogels en vissen ovaal en plat zijn. Zie ook aant. 14 bij Brief 195 [112] van 20 september 1698, idem, Dl. 12, blz. 244.

53 curiues, weetgierig, belangstellend.

54 ende... beschoude, en bekeek alles wat hij te zien kreeg, met grote aandacht.

55 Een Rijnlandse roede, die in Delft gebruikt werd, is 3,767 m.

56 die... brengt er: na spelt leze men een puntkomma, en vervolgens: omdat hij verwonderd was (...), bracht hij, enz.

57 nevens, in het gezelschap van, samen met.

58 hoe kleijn, hoe klein... ook.

59 distinct, duidelijk.

60 vermaak, genoegen.

61 dat... verandert, dat witter was geworden (eigenlijk: wat witheid aangaat, veranderd was).

62 als hebbende enz., omdat de bloedstroom (...) in het geheel geen kleur had die, enz.

63 L.'s volgende brief aan de Royal Society is Brief 239 van 25 december 1702, in dit deel; hierin beschrijft hij een aantal protozoën uit zoet water.

[p. 147]

⁺I have received the letter from Mr Hans Sloane, the secretary, in which he recommends to me Mr Vernon¹¹, who was going to the court of Denmark. I showed him some of my discoveries, in so far as the time allowed, among other things the circulation of the blood in a little eel which I had in my house the whole winter¹². That gentleman was greatly interested and viewed all that was shown to him with great attention.

A certain fishmonger of river-fish had seen swimming in his waterway, across a length of more than 200 rods¹³, extremely many little eels having the thickness of a thick pin; because he was astonished about their great number and smallness, he brought me some of those little eels, of which I inspected some, which were somewhat brownish, together with some distinguished gentlemen, and I saw in them, however small the blood-vessels were, the blood flowing and circulating so clearly that it was a pleasure to watch it. But when the next day I placed a little eel that had become whiter for myself before the magnifying glass, I could still detect the circulation of the blood, but with great difficulty, because in the larger vessels, because of the few globules in the blood, the latter did not at all have a colour resembling red.

This is what I thought proper to let you know, Very Noble Sirs, under the escort of the said Mr Paeuw, and meanwhile I remain¹⁴,

+ Circulation of the blood in an eel.

11 L. alludes here to James Vernon (1646-1727), state secretary under William III, who from 1702-1706 was an ambassador extraordinary at the Danish Court in Copenhagen. See the Biogr. Reg. in this volume.

12 L.'s previous observations of the blood and circulation of the blood in fishes are to be found in Letter 214 [128] of 9 July 1700, Collected Letters, vol. 13, pp. 133-153. L. has often written on the blood circulation in many kinds of animals. On fishes he wrote for instance in Letter 113 [66] of 12 January 1689, idem, vol. 8, pp. 69-81 and 111-115 (flounder, eel, perch, pike, roach, carp, and plaice). See for an assessment of the quality of L.'s observations n. 39 on that letter (ibid., p. 115); further in Letter 141 [86] of 10 April 1695, idem, vol. 10, pp. 177-179 (eel); Letter 169 [102] of 10 July 1696, idem, vol. 11, pp. 309-311 (eel); Letter 195 [112] of 20 September 1698, idem, vol. 12, pp. 239-249 (eel).
In 1677 L. saw for the first time oval red blood corpuscles in the eel, but did not yet recognize them as such, see Letter 33 [21] of 5 October 1677, idem, vol. 2, pp. 243-245. In Letter 67 [35] of (3) March 1682, idem, vol. 3, pp. 405-407, he mentioned that in fishes they are oval and flat, in the ray, cod, and salmon. See further Letter 72 [38] of 16 July 1683, idem, vol. 4, p. 73 (frog, salmon, the cell nucleus); Letter 80 [41] of 14 April 1684, idem, vol. 4, pp. 241-243 (a new mention); and Letter 110 [65] of 7 September 1688, idem, vol. 8, pp. 53-55, where L. states that the red blood corpuscles of all birds and fishes are oval and flat. See also n. 5 on Letter 195 [112] of 20 September 1698, idem, vol. 12, p. 245.

13 A Rhineland rod, which was used in Delft, is 3.767 m.

14 L.'s next letter to the Royal Society is Letter 239 of 25 December 1702, in this volume; in that he describes a number of protozoa from fresh water.

[p. 148]

Hare hoog Edele Heeren

Onderdanige Dienaar
Antoni van Leeuwenhoek

[p. 149]

Very Noble Sirs,

your obedient servant
Antoni van Leeuwenhoek.