Alle de brieven. Deel 12: 1696-1699
(1989)–Anthoni van Leeuwenhoek–
Auteursrechtelijk beschermdGepubliceerd in:
| |||||
Korte inhoud:Over het gebruik en de werking van geneesmiddelen. L. beschrijft zijn afkeer van aderlaten en purgeren en zijn voorkeur voor het gebruik van thee en koffie als medicijn. De werking van geneesmiddelen berust op hun effect op het bloed. L. verzet zich tegen de goedgelovigheid van velen, die hun vertrouwen stellen in bedriegers en slecht opgeleide artsen. | |||||
Opmerking:De hier afgedrukte tekst is die van uitgave A. | |||||
Letter No. 205 [120]
| |||||
Published in:
| |||||
Summary:About the use and the effect of medicines. L. describes his aversion to bleeding and purging and his preference for the use of tea and coffee as medicine. The operation of medicines is based on their effect on the blood. L. resists the credulity of many people, who put their trust in impostors and poorly trained physicians. | |||||
Remark:The text as printed here is that of edition A. | |||||
Delft in Holland
Hoog Edele Geboore, Hoog Geleerde en Wijdvermaarde
NA presentatie van mijn alderonderdanigste dienst, neme ik de vrymoedigheid tot UE. Hoog Edele geboore Heere te seggen, dat ik met groot playsier verscheyde uren hebbe besteet in het doorbladen van UE. Hoog Edele geboore Heere sijn doorgeleert Boek, dat den Naam voortGa naar voetnoot2) van Genees-middel der Ziele, enz.Ga naar voetnoot3). Ga naar margenoot+Ik hebbe het selvige ook in handen gegeven van een naauwkeurig persoon, met wien ik veel ommegang plag te hebben, en met welke ik veel maal hebbe gesprooken ontrent de gestalteGa naar voetnoot4) van onse lighamen, voor soo veel my die bekent waren, en het gebruyk, dog meest misbruyk, der Medicine. Dese persoon my het gemelte boek weder te rugge gevende, seyde niet veel onderscheyt te weten, of hy my voor desen hadde hooren spreeken, en nu quam te lesen, het geene UE. Hoog Ed. geboore Heere, ontrent de Genees-middelen des lighaams, komt te seggen. Hier uyt kan UE Hoog Ed. gebooren Heere, wel besluyten, wat een kleyne agtinge ik hebbe, voor het veel gebruyken der Medecinen, en nog minder alsse van een onverstandigeGa naar voetnoot5) werden voorgeschreven. En gelijk UE. Hoog Edele geboore Heere, sijn oogmerk is strekkende, om de waarheden voor de oogen te stellen, deselvige te omhelsen, de dwalingen en vooroordeelen te verwerpen, waar toe ook myne tragtingen strekkenGa naar voetnoot6). Ik soude de vryheid, om dese te laten toekomen, niet derven bestaan hebben, ten ware ik gesien hadde, dat myn doen, by UE. Hoog Edele geboore Heere, soo verre bekent was, datGa naar voetnoot7) myn persoon, dog onverdient, in de rang stelt, nevens de | |||||
Delft in Holland,
Very Honourable, Very learned and Very Renowned SirGa naar voetnoot1),
After the presentation of my most humble services I take the liberty to tell Your Honour that I have spent with great pleasure several hours in glancing cursorily through Your Honours very learned Book, which is entitled Genees-middel der Ziele, enz.Ga naar voetnoot2) Ga naar margenoot+I also put it in the hands of an accurate person whom I used to see a good deal and with whom I often spoke about the structure of our bodies in so far as it was known to me, and the use, but mostly abuse, of Medicines. This person, when he returned the said book to me, said that he did not find much difference between my previous statements and what he now read about your statements, Your Honour, about the Medicines for the body. From this you may infer, Your Honour, in what low esteem I hold the frequent use of Medicines, and even more so when they are prescribed by one who is not proficient. And as it is Your Honours intention to reveal the truths, to embrace them, and to reject the errors and prejudices, in the same way my efforts are directed to this. I should not have dared to take the liberty to send the present letter to you, if I had not seen that my work was so well known to Your Honour that you rank my person, though undeservedly, with the Highly learned Messrs Malphigius and | |||||
Hoog-geleerde Heeren Malphigius en Hooke*: Dog myne geringe arbeyt, kan immersGa naar voetnoot8) het hondertste gedeelte niet opwegen, van het geene die Heeren hebben te weeg gebragt. Ga naar margenoot+Het is sulks, dat weynig tijd geleden, een voornaam Personagie my komt besoeken, hebbende in sijn geselschap twee geleerde Heeren, waar van de eene Doctor in de Medecine, en den andere een groot Mathematicus was, ik vertoonden den Doctor een hairtje, dat ik uyt mijn arm hadde getrokken, aan welkers eynde een stukje van dat opperste huytje was, met byvoeginge, dat soodanig een Hairtje, wanneer het door het opperste huytje wierd gestooten, een jeukinge hadde veroorsaakt, dat de hairtjens aan ons lyf jaarlyks uytvallen, en meest doorgaansGa naar voetnoot10) in een groote krankte; dat wanneer het lighaam in gesontheid toeneemt, dat dan de hairtjens aan het lijf ook groeyen, dese hairtjens, soo verre komende, datze met de punctjens het opperste huytje rakende, en daar als doorboorende, verwekken een jeukinge over het lighaam, de lyders daar over klagende, werd by de Geneesmeesters wel geoordeelt, dat de oorsaak van de jeukinge, uyt een scharp soutGa naar voetnoot11), dat in 't bloet is, en tusschen vlees en huyt sit, en sulks door een purgatie noodig is dat men weg neemt, door welk doen, de sieken, beeld ik my inGa naar voetnoot12), in plaats van voorwaarts, te rugge gaat: waar op de Genees-heer antwoorde, was dit maar het minsteGa naar voetnoot13). Ga naar margenoot+Weynige dagen daar na, kome ik by een Vrouwe die eenige kleyne uytsypelinge van vogtigheden, beneden aan haar been hadde, sijnde de plaats daar geen opperste huytjeGa naar voetnoot14) was, van de groote als de palm van onse Hand is.
* Pag. 196. komt dien Heer aldus te seggen: Waar uyt Sonneklaar sien kan, hoe over grooten nut de ondervindinge toebrengen, om de wijsheid wel te betragten, enz. Gelijk de seer vermaarde Mannen B. Hook, in sijn beschryvinge van kleyne dingen door Vergroot-glasen, Malphigius in verscheyde doorgeleerde Schriften, Leeuwenhoek en andere meer, hier ontrent, saaken die aanmerkens waardig zyn, hebben in 't ligt gebragtGa naar voetnoot9). | |||||
Hooke*). But my humble work cannot indeed compare with one hundredth part of what those Gentlemen have accomplished. Ga naar margenoot+It so happened that a short time ago a distinguished Personage came to see me, in the company of two learned Gentlemen, of which the one was a Doctor of Medicine and the other a great Mathematician. I showed the Doctor a small hair I had pulled from my arm, at the end of which there was a portion of the epidermis, adding that such a little Hair, when pushed through the epidermis, had caused itching; that the little hairs on our body come out annually, and particularly in a serious illness; that when the body's health improves, the little hairs on the body will also grow. When these little hairs reach a point where they come into contact with the epidermis with the tips and penetrate it as it were, this causes an itching of the body. When the patients complain about this, it is sometimes thought by the Physicians that the cause of the itching is a sharp salt which is in the blood and is present between the flesh and the skin, and that this must be removed by purging, as a result of which the condition of the patients in my opinion deteriorates rather than improves. To this, the Physician answered: Would that this were only the worstGa naar voetnoot4). Ga naar margenoot+A few days afterwards I visited a Woman who had a slight oozing of moisture on the lower part of her leg, the spot where there was no epidermis having the size of the palm of our Hand.
*) On p. 196 this Gentleman says: From which can be seen Quite clearly the extremely great use of experience for properly practising wisdom, etc. Just as the very famous Men B. Hooke, in his description of small things [seen] through Magnifying glasses, Malphigius in various very learned Treatises, Leeuwenhoek, and others have published noteworthy details about thisGa naar voetnoot3). | |||||
Om nu het verhaalde ongemak te genesen, hadde seker Genees-Heer, alle zyne bedenkelyke middelenGa naar voetnoot15) in 't werk gestelt, dog alles te vergeefs, en tusschen beydeGa naar voetnoot16) verscheyde purgerende Medecinen ingegeven, onder anderen hadze een dag â twee daar te vooren, een kleyn poeyertje ingenomen, waar vanze wel agt afgangen hadde gehad. De Genees-Meester sulks geseyt werdende, bekende dat het te veel was, en dat drie afgangen genoeg hadde geweest. Een dag twee â drie daar na, verstond ik, dat de Lydster haar lighaam met roode puysten was beloopen. My sulks ter ooren komende, beelde mijn selven inGa naar voetnoot17), dat door de veelheid der afgangen, het bloet, geen nieuwe stoffe van voetsel daar door hebbende konnen bekomen, soo verdikt is geworden, dat het selve in de kleyne vaatjens, naast het opperste huytje gelegen, niet heeft konnen circuleren, en dus de puysjens heeft veroorsaektGa naar voetnoot18). De Lydster is van geen starkte, en daar by mager, en gelijk wel 25. andere Genees-Meesters, haar souden aanraden het matelijk Thee drinkenGa naar voetnoot19), soo verbied sulks haar Genees-Meester. Dese mishandeling van stark purgeren, en hoorende dat haar lighaam met roode puysten was uytgeslagen geweest, dede my uytbarsten, met in hevigheyd te seggen, soo een swak lighaam, soo een poeyer in te geven, sulken werkinge te veroorsaaken, is eer een Moort-middel, dan een Genees-middel. Naderhand versta ik, dat het poeyertje, dat de afgangen hadde veroorsaakt, ontrent een aas swaarte heeft gewogen, dat geen tien duysenste gedeelte van een | |||||
Now in order to cure the said ailment, a certain Physician had applied all the means he could think of, but all in vain, and in between he had administered different Purgatives; thus, some two days previously she had taken a small powder, as a result of which she had at least eight motions. When the Doctor was told this, he admitted that this was too much and that three motions would have been enough. I learned that some two or three days later the Patient's body had become covered with red pimples. When I heard this, I imagined that owing to the frequency of the motions, the blood, not having been able to receive fresh nutritive material in consequence, had thickened so much that it could not circulate in the small vessels near the epidermis and thus caused the pimplesGa naar voetnoot5). The Patient is not strong, and she is also lean, and whilst at least 25 other Physicians would advise her to drink Tea with moderation, her Doctor forbids her to do soGa naar voetnoot6). This wrong treatment of heavy purging and the information that red pimples had broken out on her body caused me to burst out in the vehement saying that to administer such a powder to so weak a body and to cause such an effect is a Murdering remedy rather than a Medicine. Later on I learned that the powder which had caused the motions had weighed about one ‘aas’, which is not yet a ten thousandth of a pound, for we here divide | |||||
pont is, want wy verdeelen alhier een pont in 16. oncen, en yder ons in 20. engels, en yeder engels in 32. asen, en by gevolg dan is een aas 1/10240 van een pontGa naar voetnoot20). Als nu soo een kleyne quantiteit stoffe, sulke beweginge in maag en darmen kan te weeg brengen, mogen wy niet met regt soodanige stoffe een Moort-poeder noemen, want wat groot Fenyn moet dit poeder zyn, als het op een swakker lighaam hadde gewerkt, wie weet of soodanige Lydster niet na de Outvaders soude verhuyst hebben. Dit soo sijnde, en hem Heer bewust zijndeGa naar voetnoot21), wat andere Genees-meesters wel waren uytwerkende, heeft de Geleerde Doctor, hier vooren verhaalt, niet gelijk, dat den selven op het eersteGa naar voetnoot22) seyde, of dieGa naar voetnoot23) nog het minste was! Wat UE. Hoog Edele geboore Heere, en ook my belangt, wy sullen wel wagt houden, dat soodanige Moort-poeders uyt ons lighaam blyven, en ook wel wagten voor alle Genees-meesters, die diergelijke lighaamen schade toebrengende, sulke saaken in 't werk stellende; en wie weet, wat 'er al omgegaan is, eer men tot die kennisse geraakt is, dat ontrent een aas swaarte, soo veel in een lighaam te weeg brengt, dat men wel agt afgangen daar door bekomt? Ga naar margenoot+Het gemeeneGa naar voetnoot24) seggen is, als men yemant sal doen purgeren, dat men het doet om het lighaam te suyveren. Wat my belangt, het staat by my vast, dat geen medicament, het welke een starke werkinge veroorsaakt, dat is, die schielijk de Chijl uyt maag en darmen weg stootGa naar voetnoot25), of ons lighaam lijd in sulk doen schade, en dat by aldien men soodanige stoffe veel quam te gebruyken, zouzeGa naar voetnoot26) ons doodelijk zijn. Want soodanigen medicament, berooft het lighaam van de dunne stoffe, die de menigvuldige vaatjens, leggende in de holligheden van de darmen, uyt de Chijl soude overgenomen, ons bloet en andere sappen verdunt, en voetsel toegebragt hebbenGa naar voetnoot27). Dit nu niet sijnde, moet het bloet een meerder dikte hebbe, als het anders wel zoude gehad hebben. Ons blijkt klaar, dat meest alle de geene die heden door purgeren verscheyde afgangen hebben gehad, des anderendaags hardlyvig sullen sijn, welke hardlyvigheid, alleen veroorsaakt werd, beeld ik my in, om dat het lighaam des daags te vooren, door het ontydig wegstooten van de Chijl, gebrek van genoegsame vogt geleden heeft, nu alle de vogt, uyt het geene men genuttigt heeft, soodanig tot het lighaam heeft overgenomenGa naar voetnoot28), dat de excrementen hard zyn. | |||||
a pound into 16 ounces, and every ounce into 20 pennyweights, and every pennyweight into 32 ‘asen’, and consequently an ‘aas’ is 1/10240 of a poundGa naar voetnoot7). Now if so small a quantity of substance can bring about such a motion in the stomach and the intestines, may we not justly call such a substance a Murdering powder? Indeed, what strong Poison this powder must be. If it had operated on a weaker body, who knows but such a Patient might not have been gathered to her Fathers. This being so and the said Gentleman being aware what other Physicians were working out, is not the aforesaid Learned Doctor right in saying at once: Would that this were only the worst. For your part, Your Honour, and mine as well, we shall no doubt see to it that such Murdering powders keep out of our bodies and we shall also be on our guard against all Physicians who injure such bodies by doing such things. And who knows what has taken place before it became known that a quantity weighing about one ‘aas’ causes such an effect in a body that at least eight motions result from it? Ga naar margenoot+The common saying is that if a person is purged, this is done to cleanse the body. For my part, I am convinced that no medicament which has a strong effect, i.e. which quickly expels the Chyle from the stomach and instestines, can be taken but our body will suffer injury from it, and that if we were to use such a substance frequently, it would be fatal to us. Indeed, such a medicament deprives the body of the thin substance which the numerous little vessels lying within the cavities of the intestines would have absorbed from the Chyle thus diluting our blood and other juices and supplying nutriment to it. If this is not the case, the blood must have greater thickness than it would otherwise have hadGa naar voetnoot8). We find clearly that most of those who today had several motions as a result of purging will be constipated the next day, which constipation I imagine is caused solely by the fact that the day before, owing to the premature expulsion of the Chyle, the body suffered from a decifit of moisture, since all the moisture from the food taken has passed into the body in such a way that the excrements are hard. | |||||
Wat my belangt, ik houw ook van geen purgerende Medecinen, nog ook van geen saken, die de tonge onaangenaam zyn, want zynze de tonge niet aangenaam, hoe konnenze het lighaam aangenaam zyn? Ga naar margenoot+Wanneer ik des avonts wat hartig hebbe gegeten, en een glas wijn gedronken, dan is mijn Medecine des mergens Coffé, en die wat meer, als daaglijks myn gewoonte is, te drinken, en dat soo heet en schielyk agter den anderenGa naar voetnoot29), als het my mogelijk is, door welk doen, my het sweet aan allen kanten uytbreekt, dus tragt ik het geene myn bloet, door meer als ordinare spijs en wijn drinken, hinderlijk is geweest, niet alleen uyt te dryven, maar ook in plaats vanGa naar voetnoot30) de uytgedrevene stoffe, weder te vergoeden door de Coffé, waar toeGa naar voetnoot31) ik in 't drinken Kandysuyker gebruyk, en soo door sulks doen, mijn lighaam niet kan herstelt werden, een gantschen Apoteecq, beeld ik my inGa naar voetnoot12), sal soo veel tot herstelling van myn lighaam niet konnen uytleveren: en dit is ook de eenigste middel, die ik sedert veel Jaren hebbe in 't werk gestelt, als ik een koorts gewaar werd, alleen met dit onderscheid, dat ik my ook door Thé drinken, soo doe sweetenGa naar voetnoot19). Ga naar margenoot+Wy beelden ons selven in, dat als wy tot sweetens toe Coffé ofte Thé drinken, dat soodanigen drank met ons bloet vermengt, en dat de meeste deelen van het selve, weder soo ligt van het bloet scheyden, alsze daar mede vereenigt sijn. Laten nu alle de breet-spreekersGa naar voetnoot32), soo een sap uyt vinden, en ons voorschryven, de welke soo een naeuwe overeenkomingeGa naar voetnoot33) heeft, datze niet ligt van het bloet afscheid, om het bloet alsoo sijn behoorlyke vloeybaarheid te doen behouden, en sulks konnende uytwerkenGa naar voetnoot34), soo twyffel ik niet of de genesinge sal tot een hoogen top gesteygert sijn. Is nu het ongemak dat yemant aan sijn been heeft, afhangende van een ongesont lighaam, ofte ook wel van quaat bloet, na myn oordeel, gansch niet; want vast gestelt sijndeGa naar voetnoot35), dat ons bloet meest circuleert in soodanige dunne vaatjens, dat maar een enkel bolletje bloet door deselve konnen gaan, en dat thien hondert duysent bolletjens bloet, van de geene die het bloet root maken, geen meer groote beslaan als een grof zand groot isGa naar voetnoot36), gelijk ik veel maal hebbe voor de oogen gestelt. Het bloet nu circulerende in soodanige kleyne vaatjens, het geheele lighaam door, en het selvige een scharpe hoedanigheid in sig hebbende (gelijk veele droo- | |||||
For my part, I do not like either Purgatives or things which are unpleasant to the tongue, for if they are not pleasant to the tongue, how can they be pleasant to the body? Ga naar margenoot+When I have had a hearty dinner and drunk a glass of wine in the evening, my Medicine in the morning is Coffee, and to drink a little more of it than is my daily habit, and that as hot and as quickly [one cup] after another as is possible to me, in consequence of which I break into a perspiration all over. Thus I try not only to expel whatever was troublesome to my blood owing to excessive eating and wine-drinking, but also to make up for the expelled substance by the Coffee, in which I use sugar-Candy; and if my body cannot recover by this means, I imagine that a whole Pharmacy will not be able to restore my body's health. And this is also the only means I have used for many Years past when I found I had a fever, with the only difference that I also cause myself to sweat so much by drinking Tea. Ga naar margenoot+We imagine that if we drink Coffee or Tea until we sweat, this beverage mingles with our blood, and that most of its components separate from the blood again readily as they combined with it. Now let all the braggarts find out and prescribe to us such a juice as resembles [the blood] so closely that it does not readily separate from the blood, so that the blood may keep its proper fluidity, and if they succeed in this, I do not doubt but the cure will have reached a high level. Now is the ailment which a person has in his leg due to an unhealthy body or to bad blood? In my opinion not at all, for we may assume with certainty that our blood mostly circulates in such narrow little vessels that only a single globule of blood can pass through them, and that ten hundred thousand blood-globules, of those which make the blood red, do not occupy a larger volume than does one coarse grain of sandGa naar voetnoot9), as I have frequently observed. Now as the blood circulates in such narrow little vessels, throughout the body, if it has a sharp quality (as many people imagine because they cannot say anything | |||||
men, om datze van geen andere saaken daar ontrent weten te seggen) soude in sulke gevalle, het geheele lighaam door, ofte wel in onse huyt, soo wel schade moeten toebrengen, als aan het been is. Wy nu sulks niet gewaar werdende, hebben redenen om te besluyten, dat het ongemak, dat aan eenig been, ofte ander deel van 't lighaam is, soo de wonde niet diep sijn, alleen afhangende is van eenig gebrek, die de huyt is overgekomen. Want het bloet dat dit ogenblik ontrent de Wonden van het been is, werd in 't Hert komende, met het bloet, dat uyt alle de deelen van het lighaam komt, vermengt, in 't kort, soo het bloet van soo een quade gedaanteGa naar voetnoot37) mogte wesen, soo soude niet een lid, maar het gantsche lighaam lyden. Dog ik wil egter niet ontkennen, dat veele ongemakken, als quade beenen, en versweeringe, door het bloet veroorsaakt werden. Maar dit sal geschien, stel ik vastGa naar voetnoot38), om dat het bloet in sijn loop gestut sijnde, quaalen te weeg brengen, soo wy anders deese quaalen het bloet wel behoorenGa naar voetnoot39) toe te schryven. De loop nu van het bloet, kan seer ligt, en dat aan de uytterste deelen van ons Lighaam, gestutGa naar voetnoot40) werden, als maar soodanig deel meer als gemeene koude komt te lyden, want door koude werd niet alleen de loop vertraagt, maar het bloet komt daar door ligt tot een te saamen-stremmingeGa naar voetnoot41), en selfGa naar voetnoot42) stremmen de bolletjens bloet te samen in een weynig stil standGa naar voetnoot43), gelijk my veelmaal voor het gesigt is te vooren gekomen. Ga naar margenoot+Wy hebben in onse Stad een Persoon, die Verouderde wonden in de beenen geneest, die veele Genees- en Heel-meesters niet hebben konnen genesen. Dese Genees-meester, de quade wonden siende, spreekt selden van het Lighaam te suyveren, maar de selve gebruykt alleen tot de Wonde het geene hy oordeelt wel te weesen, hy geneestze tot verwondering van de geene, die over deselve lang hebben gegaan, sonder daar ontrent eenige beterschap te hebben uytgewerkt. Uyt welk doen wy klaarblykelijk komen te sien, dat soodaanige ongesontheid aan 't been, niet af hangt van een ongesont lighaam, en by gevolg dan sijn de Purgerende medecinen niet dienstig, maar schadelijk voor een gesont Lighaam, en nog meer, alsze in sieke Lighaamen, eens en andermaal werden in 't werk gesteld, wantse brengen niet dan swakheid toe, en berooven het Lighaam van de dunne en dienstige sappen. Dit soo sijnde, is het te beklagen, dat de Geneeskunde geoeffent werd van soo veele by de welke geen goet oordeel is, want wat Apoteeker, wat Chirurgijn isser, die sig niet onderwint in geringe voorvallen, purgeerende saaken in te geven, en dit is by veele het eenigste dat sy verrigten konnen, waar doorze veele haar eynde komen te verhaasten, want de meeste hebben gants geen kennis van het maaksel | |||||
else about it), in such a case it would be bound to produce as much injury throughout the body, or in our skin, as in the leg. Since we do not find this, we have reason to conclude that the ailment in a leg or another part of the body, if the wounds are not deep, is solely due to some defect that has occurred in the skin. For when the blood which at this moment is near the Wounds of the leg reaches the Heart, it is mixed with the blood coming from all the parts of the body; briefly, if the blood had such a poor quality, not only one limb, but the whole body would suffer. Still I do not want to deny that many ailments, such as bad legs and ulcerations, are caused by the blood. But I assume that this will take place because the circulation of the blood is checked and this produces ailments, at least if we have to attribute these ailments to the blood. Now the circulation of the blood can very easily be checked, and that at the extremities of our Body, if only such a part happens to suffer from extraordinary cold, for by cold not only is the circulation retarded, but the blood will then tend to coagulate, and the blood-globules even coagulate when the blood stagnates for a moment, as I have often observed. Ga naar margenoot+In our Town we have a Person who cures Old wounds in the legs which many Physicians and Surgeons have not been able to cure. When this Physician sees the bad wounds, he rarely speaks of purging the Body, but he only uses for the Wound what he considers beneficial to it; he cures them to the astonishment of those who treated them for a long time without having produced any improvement. From this we see clearly that such an ailment in the leg is not due to an unhealthy body, and consequently Purgatives are not beneficial, but injurious to a healthy Body, and even more so when they are used again and again in unhealthy Bodies, for they merely cause weakness and deprive the Body of the skin and beneficial juices. This being so, it is to be regretted that the Medical art is practised by so many people who have no good judgement, for how many an Apothecary, how many a Surgeon does not venture to administer purgatives in insignificant cases, and among many of them this is the only thing they can do, by which they hasten the end of many people, for most of them have no knowledge at all of the structure of | |||||
van ons Lighaam, veel min datze de bequaamheid hebben, om de sieken wel te ondervraagen, en dan te overwegen waar uyt de ongemakken sijn voortkoomende. Het werd by eenige geoordeeld, datter Geneesmeesters gevonden werden die maar om welstaans willeGa naar voetnoot44) en alsGa naar voetnoot45) niet te vergeefs by de sieken te komen het eene ofte het andere ordonneeren, en ten anderen, om datze de Medicamenten souden leeveren, of ook wel om de Apoteker gelt inde beurs te jagen. Ga naar margenoot+Hier hebt gy Hoog Edele geboore Heere het geene ik in desselfsGa naar voetnoot46) groote besigheden (klaags gewyseGa naar voetnoot47)) de vryheid neme, UE. Hoog Ed: geboore Heere toe te senden, hoopende dat dit myn doen nietGa naar voetnoot48) onaangenaam sal zyn, als komende van die geene, die de waarheden omhelst, ende de Weereld, soo veel als in sijn gering vermogen is, vande dwalinge, ende het vooroordeel, die niet als te veel nog in swang gaan, af te leyden, waar toe UE: Hoog Edele gebore Heere sijn oogmerk is strekkende, ende genoegsaam Preuven heeft gegeven. Ik belyde by desen opentlijk, dat ik nog de Genees, nogte ook de Heel-konst, in geenen deelen en versta, nogGa naar voetnoot49) ook, dan maer een ure twee ofte drie heb bygewoont, daarGa naar voetnoot50) een Mensch ontledigt wierde, maar schoon ik sulks niet en hebbe by gewoont, nogtans hebbe ik my veel malen laten vinden in de Vleesslagters huysen, en in onse publijke Vlees-huysen, waar uyt ik dan genomen hebbe, soodanigen deel, als ik van voornemen was te beschouwen, en gelijk wy weeten dat de voorsigtigeGa naar voetnoot51) Natuur, in meest alle zaaken, op een en de selvige ordre is werkende, soo heb ik dan door sulk doen, myn selven konnen versekeren, de gestalte vanGa naar voetnoot52) veele saake die ons Ligchaam betreffen. Maar hoe dieper, en dieper, wy in de gront hebben tragten in te sien, hoe wy minder en minder, de regte geschapenheid, van het ware maksel sullen komen uyt te pluysen, om dat het my toe schijnt, dat de hoekleynheid, en de hoe te samen gesteltheid der Dieren, ondoorgrondelijk is. By aldien veele de bequaamheid ende de gelegentheid hadden, om het maakzel van de Darmen, daar Chyl tegen aanstoot, te beschouwen, ik hebbe geen gedagte datzeGa naar voetnoot53) oyt een scharp afdryvent middel souden in 't werk stellen, om dat groote ongemakken door sulk doen konnen ontstaan. Het is ook te beklaagen, dat veele Menschen in ons Lant soo ligt-geloovig zyn, want laat maar een vreemde Geneeser in ons Land komen, die sig selven beroemt van groote Cure gedaan te hebben, gelijkze gemeenlijk doen, en haar roemen met veel leugens weten op te pronken. Dit pogchen en snorken, vint veeltyts niet alleen | |||||
our Body, let alone that they have the capacitity to question the patients properly and then to consider from what causes the ailments proceed. It is thought by some people that there are Physicians who prescribe one thing or an other just because of their decency and as it were in order not to visit the patients in vain, and secondly in order that they may supply the Medicaments or line the Apothecary's purse. Ga naar margenoot+Here you have, Your Honour, what in spite of your numerous engagements I take the liberty to send Your Honour (by way of a complaint), hoping that you will not be displeased about this because it comes from one who embraces the truth and is trying to cure the World as much as is in his poor power from the errors and the prejudices which are still too common, an object which you, Your Honour, are also pursuing, of which you have given ample Evidence. I herewith openly confess that I am not at all proficient either in the Medical or in the Surgical art, and that I have witnessed the dissection of a Human body for no more than two or three hours, but although I have not witnessed this, yet I have often been present in the Butchers' shops and in our public Slaughter-houses, whence I then took such parts I intended to study. And since we know that provident Nature works in nearly all things in one and the same way, I have thus been able to ascertain the nature of many things relating to our Body. But the more we try to get to the bottom, the less we shall be able to tresh out the exact nature of the true structure, because it seems to me that the size and the constitution of the Animals is inscrutable. If many people had the skill and the opportunity to study the structure of the Instestines against which the chyle pushes, I do not think they would ever use a sharp purgative, because considerable ailments may be caused by such a procedure. It is also to be regretted that many People in this Country are so credulous, for if a foreign Healer comes to this Country, who boasts that he has effected great Cures, as they generally do, puffing up their boasts with a lot of lies, this bragging | |||||
ingang by den gemeenen Man, maar het gaat ook over tot luyden, waar van men een beter oordeel verwagte; en als men die vreemde op snuyversGa naar voetnoot54), ontrent saken, dieze behoorde te weten, komt aan te spreeken, bevind men haar slegte knegtenGa naar voetnoot55) te zijn. Myn seggen is ordinairGa naar voetnoot56), sijnze met zoodanige bysondere gaven voorsien, alsze seggen, waar om blijvenze niet in haar eygen land, daar immers het Menschelijk geslagt soo veel krankheden onderworpen zijn, als in ons Land? Ga naar margenoot+Eenige tyd geleden, is in ons Land gekomen, een Grooten, Botten OpgeverGa naar voetnoot57), en Leugenaar, zynde een Hoogduytser, die sig beroemde, door sijn Poeder Sympatie, alle gebreeken, die men hem quam te noemen, te sullen genesenGa naar voetnoot58). Desen Pofhans die bragt men, uyt een na by gelegen Stad, met een karos aan myn huys, op dat ik soo een wonderlijke Geneeser soude aanschouwen; dese sijne Geneesinge bestond alleen door sijn Poeder Sympatie, te gebruyken op de Urine van de Lyder. Na dat ik de opsnorkinge van Geneesinge in 't breede soo lang hadde aangehoort, dat het my verveelde; versogt ik de vryheid te mogen hebben, om myn gedagten, soo alsze by my lagen, te uytten, dat my wierd toegestaan; waar op ik, sonder veel omwegen, op het eersteGa naar voetnoot59) seyde, dat wy Hollanders sulks niet en sullen gelooven, enz. en op het tweede, dat ik het agte een onmogelykheid; en dat alle, die sulke taal voeren, door my voor desen was geseyt, en nog staande gehoude wierd, dat het maar bedriegers zijn; in 't kort hy verhaalde soo veele geneesinge, en door sulke wegen, die geen de minste schijn van waarheden konnen hebben, en die by alle verstandige verworpelijk zyn. Ja soodanig, dat ik my schaamde over sijne onnoselheid, en gelijk ik voorseyt hadde, dat ze alle sullen bedrogen werden, die met hem aanslaanGa naar voetnoot60), gelijk het gevolg sulks geleert heeft, want hy is met schande vertrokken. Nu doet hemGa naar voetnoot61) een tweede op, die sig roemt het regte poeder Sympatie te besitten, en seyt in sijn uytgegeven Schrift, dat den eersten een bedrieger is geweest, en soo stel ik vastGa naar voetnoot38), sal den tweeden wesen. Ons leert de ondervindinge, hoe onërvarender in konsten en wetenschappen, en wel voornamentlijk in de Genees, en Heel-kunde, hoe grooter Roemers. Ga naar margenoot+Eenige tijd geleede, vraagde my seker bejaard Hoog Leraar in de Geneeskunde, na eenige Jonge Genees-meesters, met byvoeginge, dat als deselve eerstGa naar voetnoot62) van de Hooge schoolen af komen, datze haar dan inbeelden, veel wetenschap te besitten, dog wat hem belangde, hy wilde seer gaarne belyden, datGa naar voetnoot63) seer weynig kennisse hadde. | |||||
and vaunting frequently finds acceptance not only with the Man in the street, but also with people who might be expected to know better. And if one addresses those foreign braggarts about things they ought to know, they are found to be stupid fellows. I am wont to say: if they are endowed with as extraordinary gifts as they allege, why do they not stay in their own country, where Human flesh is heir to as many ills as in this Country? Ga naar margenoot+Some time ago there came to this Country a Big Blockhead, Braggart, and Liar, a German, who boasted that he would cure with his Sympathic Powder any ailments that might be mentioned to himGa naar voetnoot10). This Braggart was brought from a neighbouring Town in a coach to my house in order that I might behold such a wonderful Healer. His Cure consisted only in the use of his Sympathic Powder on the Patient's Urine. After I had listened to the ample boasts about his Cures until I was quite bored with it, I requested permission to express my thoughts such as they were, which I was granted. On this I said offhand in the first place that we Dutch people are not going to believe this, etc., and secondly that I deemed it impossible and that I had said previously and still maintained that all those who speak in this way are just impostors. Briefly, he told about so many cures, and by such methods that there could be no semblance of truth in it and they are rejected by all intelligent people, nay, so much so that I felt ashamed of his silliness, and I had predicted that all those who entered into relations with him would be deceived, as the sequel has shown, for he left in disgrace. Now a second person appears, who boasts he possesses the true Symphatic powder and says in his published Work that the first was an impostor; and I am convinced that the second will be so, too. Experience has taught us that the less experienced people are in the arts and sciences, and especially in the Medical and Surgical arts, the more they will Boast. Ga naar margenoot+Some time ago a certain aged Professor of Medicine inquired with me about some Young Physicians, adding that when they have just left the Universities, they fancy they know a great deal, but for his part he was quite prepared to confess that he knew very little. | |||||
Na die tyd komt my een bedaagt Heer besoeken die de Genees-kunde dertig Jaren geoeffent hadde, en lijf Geneser was van sijn Majesteyt van...Ga naar voetnoot64) dat den selven in sijn Jonkheid te Padua, de ontledinge hadde geoeffent, dat myne schriften gelesen, hebbende, mede sijn onkunde was belydende, en dat de Genesinge op een gansch andere voet in 't werk stelde, als wel plag te doen. Sien wy nu de belydenisse van de twee verhaalde bejaarde en geleerde MannenGa naar voetnoot65), wat onkunde moeten de Jonge Genees-meesters die pas van de schoole uyt andere landen tot ons overkomen, niet wel hebben; is 't niet miserabel, dat onse natie haar aan sulke Menschen overgeven, daarze ten genoegen konnen gedient werden, van Oude ervarene Genees-meesters, onze inboorlingen die door de bank meer begaaftheden besitten, als de Vreemde diewe behaamtGa naar voetnoot66) hebben. Ik sal afbreeken, enz.
A. van Leeuwenhoek. | |||||
After that time I was visited by an aged Gentleman who had practised the Medical art for thirty Years and was personal Physician to his Majesty of..., who said, that in his Youth he had practised anatomy at Padua, that he had read my writings, that he also confessed his ignorance, and that he was effecting Cures in quite a different way from what he used to do. If we now consider the confessions of these two aged and learned MenGa naar voetnoot11), what must be the ignorance of the Young Physicians who, after just leaving school, have come to us from other countries. Is it not a shame that our people submit themselves to such Men, whilst they can be satisfactorily ministered to by Old, experienced Physicians, our countrymen, who as a rule are more talented than the foreign ones whom we have met. I here conclude, etc.
A. van Leeuwenhoek. |
|