Journal tenu par Isaac Beeckman de 1604 à 1634. Tome 1: 1604-1619
(1939)–Isaac Beeckman– Auteursrecht onbekend[1613]Ga naar margenoot+Daer is een gebreck in de talen, dat sy de mannieren van spreken int schryven niet uytdrucken en konnen, sodat men niet en kan weten met wat een affectie dat een dynck gesproken geweest is. Twelck men, naer myn oordeel, wel soude eenichsins konnen beteren, somen op die syllaben, die met een ἐμφασις, dat is die styf gepronuncieert werden ende die men int spreken meest gehoort begeert te syn, dat men daerop sedt sulck een streepken: /, gelyck alsmen seght: ‘Kondt ghy dat doen?’b) ende dat men op die syllaben, die clemachtich gesproken worden, sedt: ∼, gelyck als men seght: ‘Men moet niet Claeỹs Claeỹs eten, maer Wouter Wouter’Ga naar voetnootb), dat is niet traech, maer rasch.
Ga naar margenoot+Om een oratie ofte eenighe andere schrifte af te deylen aen den kandt met wejnich schrift, om die met profyt te lesen, voor ooghen altyt hebbende in wat deel dat men is ende in wat deelsdeel, utque etiam argumenta aptè possint designari, ita ut in separatâ chartâ scribi aptè possit ex quo argumento logico singula petita sint - doet so: Stelt voor het eerste deel aen den kandt een a, voor het tweede een b, voor het derde een c etc. Wilt ghy dan weten, waervan dat a spreeckt, int generael, so scryftGa naar voetnootc) op een ander pampier de a alleen ende schryft daeraen den inhoudt van dat deel. So nu het eerste deel noch deelen heeft, so set neffens dese a noch een a voor het eerste deel des eersten deels, also aa, ende voor het tweede deel des eersten deels stelt ab ende op het ander pampier sal men, om te weten wat dat in het tweede deel des eersten deels staet, setten ab ende daeraen den inhoudt. Ende so voort, al moet ghy ab noch eens verdeylen, voort eerste deel daer noch een a by doende als aba etc., als by exempel rekent, dat ymant schryft: | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 20]
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Ga naar margenoot+
Op die manniere sal men bequamelick onthouden ende verstaen dat men leest, alsmen een wejnich deese afdeelinghe gewent is.Ga naar voetnoot1) | ---------------------------- ---------------------------- ---------------------------| Ga naar margenoot+Een pondt heel drooghe poteerde beslaet een weynich meer plaetse dan een pondt steen van deselfde eerde. Ergo: steen is een weynich swaerder dan eerdeGa naar voetnoot2). | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 21]
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
[2 Juni 1613]Ga naar margenoot+De krieken golden den 2en JunyGa naar voetnoota) 5 stuyvers tpont anno 1613. Den 16en, 17en en 26en Juny golden sy 1½ stuyver. Den 17en July golden sy eenen halven stuyver ende was een heel goet krieckenjaer.
Ga naar margenoot+Vidi lapidem subcandidum, in aceto velut ambulantem, Salmurij apud D. du FosGa naar voetnoot1).
Ga naar margenoot+Willebrordus SnelliusGa naar voetnoot2) cùm explicaret motum trepidationis in TerrâGa naar voetnoot3), sinistrâ tenuit globum ligneum loco Solis quiescentis, dextrâ autem alterum globum, oblongo ligno priori annexum, loco Terrae mobilis. Volvebat circa Solem ita ut poli Terrae eandem plagam semper respicerent ad similitudinem Terrae verae, ubi eadem plaga, quamvis mota, polos octavi coeli quiescentes perpetuò respicit, quod hoc pacto fieri fortassis poterit: Sit Sol abc, Terra mobilis dfe, sintque gd et he duo ligna mobilia in punctisFig. 17Ga naar voetnootb).
g, h, d, e. Linea lm semper erit parallela papyro si dfe tollatur in sublime. Quoniam enim gd et he aequalia sunt, si dfe super abc erigatur, planum dfe erit parallelum plano abc, ergo etiam lm etc.
Ga naar margenoot+* Quaero cur saebum fusum plus loci occupet quàm frigidum, aqua quàm glaciesGa naar voetnootc)Ga naar voetnoot4). Potestne aliqua substantia, omnes partes loci omninò complectens, amplius comprimi ut eodem numero minus loci aut majus mox comprehendat? An potiùs | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 22]
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Ga naar margenoot+ substantia ignis illi admiscetur cùm funditur, eâque ratione plus loci occupat? Quo avolante fit glacies in aquâGa naar voetnoota) etc.
Ga naar margenoot+Quomodo circumjecto cucurbitulis frigido panno, fortiùs trahunt)?Ga naar voetnoot1).
Ga naar margenoot+Alsmen een endeken keerse in een roer steeckt ende daermede schiet, so vliecht het wel door een deure, bert, etc.
Ga naar margenoot+Eertloot, daer de pottebackers de potten mede verlooden, weecht ruym soveel als loot, hetwelck men seght, dat uyt het eertloot gepurgeert wort. Ick dede in een glas evenveel by beurte ende daer ginck minst water by alser eertloot in was.
Ga naar margenoot+Ist dat ghy loot smelt en in een pot met assen doet ende so tsamen schudt, het loot sal so kleyn worden als buspoer, segt den potbacker.
Ga naar margenoot+Een ej ongekoockt woech 26 kl., 4 asen, hetwelck, int water gesoden synde, scheen 3 asen swaerder te weghen.
Ga naar margenoot+De witte boter, komende swinters als de koyen hoy eten, en is so vet niet als de somerboter ende en streckt soverre niet int smelten, segghen de vrouwen. Oock de grasboter, die eerst uytkompt als de koyen eerst int gras beginnen te gaen, en kan men niet bewaren, maer wort terstont sterck.
Ga naar margenoot+Hoe kompt het, dat een mensche, die gewent is op een seker ure op te staen, al gaet hy tsavons later te bedde dan hy gewoon is, dat hy nochtans op syn ure wacker wort? Heeft de veranderinge des tyts aen hem eenighe macht, als hy slaept? Of kan hy die al slapende gevoelen?
Ga naar margenoot+Een weynich haer van een hase gegeten, is goet teghen het graveel, seght cosyn Lieven de WeertGa naar voetnoot2). | Ga naar margenoot+Fernelius, Lib. 4, 3Ga naar voetnoot3) ait, si ignis in cucurbitulo clauso accensus sit et postea rimâ aliquâ aperiatur, confestim aerem summâ vi irrepturum. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 23]
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Ga naar margenoot+
Et ego vitrum, aquâ dimidiâ sui parte repletum, clausi et igni lento admovi; tum, apertâ rimâ, fumus magnâ vi erupit. Cogita ergo quid illîc defuerit, hîc artem abundaverit.
Ga naar margenoot+Dicunt physici corpora se mutuò non posse subintrare et iterum unam partem aquae, si fiat aer, mox complere decuplo majorem locumGa naar voetnoot1). Unde sequi videtur aerem constare ex tantulâ materiâ quanta fuit aqua, et reliquo inani. Ga naar margenoot+Idem probant ex motu corporum. Moto enim aere aliquâ in parte, si absque interstitio partes ejus conjunctae sunt, simul et semel extremum aeris movebitur e directo motae parti oppositum. Imaginare enim tibi globulos sibi invicem absque medio appositos, videbis primo moto etiam ultimum necessariò eodem tempore moveri, quod in aere absurdum fuerit. Nec dices partes aeris non esse solidas, sed raras, ita ut comprimi possint; at, inquam, non possunt comprimi nisi in medio vacuum sit, in quod latera partium cedant. Ga naar margenoot+Atque, ne sit absurdum in aere fluctus fieri absque vacuo, quod equidem ratio non permittit, fluit tamen aer rectâ a vi moventis quo major pars aeris detruditur; à tergo verò relinquitur rarior. Ablatus enim in instanti, non recurrit, nec in instanti trahit alium, nisi dicas illum etiam in instanti tertium trahere atque ita in instanti in infinitum moveri.
Ga naar margenoot+* Pulvis pyrius argumento est quam res contrahantur et dispergantur. Accensus enim tanto nixu majorem locum petit, ut magna pondera per immensum spatium Ga naar margenoot+saepe protrudat et videtur, taliter dispositus, parum contrahi posse. Sic neque aerem, quamquam in medio sui non parum vacui comprehendat, sensibiliter ad contractiorem locum facile comprimes. Ipsius enim partes ita se ad invicem habent, ut mutua inania non ingrediantur, neque convexitas et cavitas mutuò respondent.
Ga naar margenoot+* Quid igitur de his omnibus sentiendum? Nimirum ut architectus parat primordia domûs: januam, fenestram, postes, trabes, tegmen, lapides, utque Rex Salomon singula primordia templi ita concinnavit ut absque pulsu mallei partes coirent sibique invicem quàm ornatissimè responderent, sic Deum naturae naturalia primordia fabricasse, quae sibi invicem ita conveniunt, porique clavis respondent, ut definitae res inde oriantur: lapides, arbores, animalia. Sic primordia aquae ignem admittunt vel intro vel circumcirca, quo penitus avolante fit glacies. Sic aquae primordia farinae respondent, ita ut parte aliquâ sui undique diversa primordia, vel composita, farinae subintrent atque ita, quam separata non potuerunt, sibi ipsis | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 24]
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Ga naar margenoot+ conjuncta consistentiam procurant. Sic aqua terrae irrigandae convenit, argentum vivum metallis, vel quia ipsa primordia ita porosa sunt, aut, si solida sint, quia ex illis composita propter primordiorum talem figuram necessariò tales meatûs continent, qui haec et non alia primordia, aut ex illis propter talem illorum figuram talia composita, solummodo recipiunt.
* Fit etiam aliquando ut argentum, aquâ forti fractum, magnum locum comprehendat, quia aqua illud separat in partes sibi invicem non respondentes: non enim argentum hoc pacto in ipsa primordia frangitur. Quâ re non est absurdum si, pro modo diverso fractionis et partium, amplitudo variatur. Sic pulvis pyrius frangitur in partes admodum minutas non convenientes; in multis etiam copula evestigio avolat et nunquam reducitur. Sic terra figulina fit lapis, vel quia solvitur ab igni in apta primordia, aut quia copula connectens ab interioribus partibus prodit, igni poros terrae aperiente. Fusum argentum contrahitur, quia in tales particulas solvitur. Vitrum liquefactum est tenacius quia ignis cuspides tam arctè ipsius poris respondent. Malleatur ferrum quia est in fieri ad fusionem, igni separante ipsius particulas. Quarundam substantiarum primordia tam magna suntGa naar voetnoota), ut quarundam substantiarum poros non penetrent. Quaedam substantiae tam obtusis constant partibus, ut lignum, quod argentum vivum secare non potest; aut tam mollium est partium ut ab ejus gravitate flectantur, atque ita transitus prohibeatur. |
Ga naar margenoot+Omnis res, semel mota, nunquam quiescit nisi propter externum impedimentumGa naar voetnoot1). Quòque impedimentum est imbecilius, eò diutius mota movetur. Si enim aliquid in altum projiciatur simulque circulariter moveatur, ad sensum non quiescet ante reditum in Terram; et si quiescat tandem, id non fit propter impedimentum aequabile, sed propter impedimentum inaequabile, quia alia atque alia pars aeris vicissim rem motam tangit.
Ga naar margenoot+* Imaginandum est tibi vacuum in quo omnia moveantur celerius et tardius pro quantitate moventis causaeGa naar voetnootb). Sic Sol, quamquam non statuitur coelo alligari, quia tamen nec propiùs ad centrum sui circuli imaginarij accedere, nec longiùs ab eoGa naar voetnootc) abesse <potest>Ga naar voetnootd) quàm nunc jam abest, semel motus semper movetur secundum celeritatem moventis causaeb), cùm Solem moveret et quidem circulariter velut si ex radio penderetGa naar voetnoote). Ga naar margenoot+Sic lapis, projectus in vacuo, perpetuò movetur; obstat autem ei aer, qui novus semper ei occurrit, atque ita efficit ut motus ejus minuatur. Quod verò Philosophi | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 25]
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Ga naar margenoot+ dicunt vim lapidi imprimi, absque ratione videtur. Quis enim mente potest concipere quid sit illa, aut quomodo lapidem in motu contineat, quâve in parte lapidis sedem figat? Facillimè autem mente quis concipiat, in vacuo motum nunquam quiescere, quia nulla causa mutans motum occurrit: nihil enim mutatur absque aliquâ causâ mutationis. Sic, si rem rei superponas et utrasque simul moveas, alterutramque subitò retrahas, altera nihilominus in motu perseverabit.
Ga naar margenoot+* Si lapidem in altum projicias eumque scutellâ quiescente excipias, fortem casum facturus est; si verò, quando lapis cadens scutellae propinquus est, scutellam subitò deorsum moveas, mollior casus futurus est in scutellâ, quod ex sonitu discas. Causa est quòd, scutellâ deorsum motâ, in locum ejus aer confestim irrumpat sibique mutuò occurrens fluctuet lapidique venienti in occursuGa naar voetnoota) eat fluctuando, atque hoc pacto casui violento obstat.
Ga naar margenoot+Quod non habet poros, non videtur frangi posse. Nulla enim acies illud penetrabit nisi partes cedant; partesGa naar voetnootb) autem cedere non possunt, nisi acies jam penetraverit. Reliquis etiam modis si quis illud frangere contendat: cùm partes in se ampliùs contrahi non possunt, omnes simul afficiuntur, itaque necesse foret in instanti illud rumpi, quod absurdum sit. Si quid verò alteri ita appositum est ut nihil vacui intersit, id separari posse videtur, quia omnes partes non sunt unum ut in primordijs, quorum omnes partes, quae in ijs imaginari possunt, una sunt; quae unitas est substantia creata, non compacta, sed simplex.
Ga naar margenoot+* Cur gravia deorsum moventur? An quia superiora in perpetuò sunt motu idemque Terrae accidit quod lapidi ad medium vorticis aquarum tendenti? Aut an tenuis est quidam defluxus subtilium corporum à superioribus partibus aequaliter circumcirca, qui obvia quaeque deprimit? Et quia hic defluxus est subtilium partium pleraqueGa naar voetnootc) penetrat, nec tota substantia premit propter poros majusculos, eaque levia dicuntur. Reliqua, quae sunt compactioris naturae, gravia dicuntur quia iste defluxus fortius illis occurrit: propter compactionem enim parum istarum partium, licet subtilium, pervolat.
Ga naar margenoot+Quod autem, lapide et plumâ in altum missis eâdem vi vel aequali, lapis altius excurrit, alia est ratio. Major enim hîc est respectus crassi aeris quàm dicti defluxûs. Cùm ergo aer non penetrat, sed solummodo superficiei impingit, cùmque rei levioris, id est rarioris, major sit superficies, sequitur levioribus aerem plus obstare ne, velut in vacuo, perpetuò moveantur. Densiora verò in cadendo minus tardantur ab aereGa naar voetnoot1). | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 26]
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Ga naar margenoot+
Ga naar margenoot+* Cur gravia ascendunt propter fugam vacui? Estne in vacuo virtus? Aut num res vinculo quodam alligantur? At cur, unâ re quovis pacto motâ, reliqua non sequuntur propter commune vinculum? Dicatur ergo sic: Defluxus ille, de quo supraGa naar voetnoot1), non est levis nec imbecillis, sed vehemens et violentus, ut, quando res mollis a nobis premitur, si quid in medio est vacui, extemplo repletur, ut cuivis experienti palam fit. At dices: si pressus ille tam sit vehemens, cur corpora nostra non afficit? RespondeoGa naar voetnoota): quia ille pressus undique aequabilis est, nec ulla pars de loco suo movetur quia omnes aequaliter afficiuntur. Sic etiam natantibus et urinantibus magna vis aquae superponitur, cui aliàs extra aquam ferendo non sunt; quia verò illos aqua undique aequaliter premit, non dolent. | Quod autem tantâ violentiâ circumjacentia vacuum locum premunt, non aliter fit quàm cùm quis fundo vasis aquâ pleni incumbitGa naar voetnootb), supra foramen quoddam in fundo: tum demum enim sentit vim aquae supernè prementisGa naar voetnootc). Vide Stevinum Lib. 5, Van de WeechkonstGa naar voetnoot2).
Ga naar margenoot+Cur Terra est in medio universi? RespondeoGa naar voetnootd) iterum: cùm coelum omnia contineat. Si quae materia conveniat reliquo in spacio, plus vacui est; trahit ergo materiam illam ad se, quae est Terra. Quoniam autemGa naar voetnoote) omnes partes mundi sic trahuntGa naar voetnootf), nulla vincit reliquuntque Terram in medio positam, et si quae à medio recesserit, ad medium cogit quia tum in oppositâ parte vacuum vincitGa naar voetnoot3). - Haec obiter, nisi ratio detur cur vacuum trahat.
Ga naar margenoot+* Quadratura circuli estne possibilis? RespondeoGa naar voetnootg): Si physicè dicas, maximè. Nulla enim res physica infinitè secatur; primordia igitur physica erunt communis mensura circuli et quadrati, ergo aequalis numerus talium mensurarum circulum et quadratum perficiunt. Verùm, quoniam haec eadem primordia physica <non>Ga naar voetnooth) infinitè secari possunt, dubitatur mathematicè, quamquam quadratum majus et minus dari possit, aut physicèGa naar voetnooti) aequale cogitari possit. Nec mirum. Recta enim rectae, et rectilineum rectilineo, est incommensurabile. Quidni ergo circularis linea ad rectam et circulus ad rectilineum ἀσύμ-μετρος dici posset? Et quod magis moveat: angulus comprehensus a tangente et peripheriâ planè incommensurabilis est ad angulum rectilineum, licet rectilineus illo et major et minor dari possit. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 27]
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Ga naar margenoot+
Ga naar margenoot+Lunulae Hippocratis quadratura nullo modo est miranda, nec argumentum est pro quadraturâ circuliGa naar voetnoot1). Composita enim est lunula ex convexâ et concavâ lineâGa naar voetnoota) et quidem proportionem rationalem inter se habentibus, ac si quis quadraret rectilineum, quod est inter inscriptum circulo et circumscriptum quadratum, cujus una pars a concavo <circuli et rectis>Ga naar voetnootb), altera a convexo circuliGa naar voetnootc) et rectis comprehenditur.
Ga naar margenoot+* Cur duae lineae ad se invicem irrationales sunt? RespondeoGa naar voetnootd) quia quaelibet linea cogitatione in infinitum dividi potest; quoniam autem divisio, quae actu cogitationis fit, finita est, restat infinitum: finitum enim detractum est ab infinito. Cùm ergo minima mensura vel minima linea, quae actu inventa est, in infinitè minores sectilis est, sequitur has minores infinitè differre omniumque linearum, quae post omnem actu cogitationis divisionem relinquuntur, infinitam magnitudinis inter se differentiam esse. Ga naar margenoot+Quo pacto autem cogitatione linea in infinitum sectilis sit, hoc modo fortassis imaginari aliquem profuerit. In infinitum augeri posse lineam et partes lineae imaginabimur si ab uno puncto duae lineae angulum facientes, in infinitum excurrere cogitemus; unde imaginabimur basin et basis partes in infinitum excrescere et infinitè à puncto illo aut centro distare. Si ergo basisGa naar voetnoote) dicta infinitè distans à puncto concursûs, finita statuatur, absque ullo negotio imaginabimur infinitas lineas basi minores, ad quas actu cogitationis nunquam dividendo pervenitur. Nam statuuntur istae lineae minores distare à dicto puncto unum pedem, duos pedes, et sic progrediendo quousque actu cogitationis fieri potest. Cùm verò actus cogitationis sitGa naar voetnootf) finita, basisque dicta infinitè abesse posita sitGa naar voetnootg), quaecumque actu cogitationis distantia à puncto dicto statuitur, infinitè abest à basi: finito enim detracto ab infinitoGa naar voetnooth), quod restat infinitum est.
Ga naar margenoot+* Quaeritur quomodo quid unicâ horâ, quod est tempus finitum, moveri possit per lineam quamvis, cùm ea in infinitas partes sectilis sit? RespondeoGa naar voetnooti): Tempus non magis est finitum quàm linea, nec minus unica hora in infinitas partes sectilis est quàm linea. Aut, si horam statuas finitam, etiam linea unius ulnae finita statuenda <est>Ga naar voetnootk). Non igitur mirum si finitum per finitum in tempore finito moveatur; aut in infinitum cogitatione divisibile per in infinitum cogitatione divisibile, tempore in infinitum cogitatione divisibili. Sic a motu globi describitur linea, non ab indivisibili in globo divisibile quodGa naar voetnootl), sed a | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 28]
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Ga naar margenoot+ divisibili in globo divisibile, et ab indivisibili, si quid est in globo, indivisibile, si quid est in lineâGa naar voetnoot1). | Ga naar margenoot+Ergo infinitum tantùm divisione, ut globus, nunquam transibit infinitum compositione; nunquam transibit, id est transibit tempore infinito. Punctus verò aut infinitum divisione tantùm, ut globus, tandem transibit infinitum divisione tantùm, ut miliare unicum; tandem transibit, id est transibit tempore infinito divisione tantùm, ut horâ unicâ, viz. finitum per finitum in finito tempore.
Ga naar margenoot+* Ratio indaganda est quare indiceGa naar voetnoota) et medio digitoGa naar voetnootb) transpositis et unicum globulum tangentibus, duo tangi videantur et quae pars indicis globum non solet accipere ab illâ parte medij et quae pars medij ab eâ indicis parte globum non solet excipere; cur illi quasi videtur alium accipere quàm qui fuit in altero digito. An quaedam sit continuitas in spiritibus hominis quae sic et non aliter conjungi velit? tactusque simplex videatur qui secundum illam continuitatem spiritûsGa naar voetnootd) movetur, qui non, compositus aut multiplex? Ad haec, an non ille sit spiritus qui semine in utero confuso naturâ quâdam peculiari singulis partibus sedes proprias tribuat? quia spiritus uniuscujusqueGa naar voetnoote) partis parte propriâ vestitus est spiritusque sibi mutuò sic et non aliter necessariò conjunguntur. Tandem quae sit ratio in magnete, cur disjunctae singulae partes non in quâvis dispositione ad se redeunt, sed observatis plagis mundi, ad quas à principio naturaliter dispositae fuerunt.
* Ab omnibus rebus, propter motum earum (moventur autem manifestèGa naar voetnootf) a radijs siderum), certum est aliquid indesinenter fluere. Quid enim non valetGa naar voetnootg) mutare edax vetustasGa naar voetnoot2)? Ga naar margenoot+At dubitabit forsan aliquis num etiam species rerum sint fluxus corporei ex rebus. Si id affirmetur, cur de nocte non videmus? An igitur species visibiles corpora quidem sunt, sed non rei visae? verùm lux ipsa ex corpore luminariorum prodeuns, et refracta ad res visas, in oculos nostros incidens? Modus autem diversus incidentiae, diversitas reflectionis ex poris rei visae, copiâ lucis creat colores diversos, diversasque modos videndi et specierum visibilium. Ga naar margenoot+Sic dubitabit aliquis num materia soni ex re sonorâ vel auditâ prodeat. Quod si sit, cur chorda tensa et remissa eundem aut aequalem sonitum non reddit? An igitur, ut lux est subjectum generale visûs, sic etiam aer subjectum generale auditûs et adaequata materia soni quae animae instrumenta tangens, sonus vocatur? CujusGa naar voetnooth) diversitas pendet à diverse moto aere animumque in instrumento auditûs | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 29]
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Ga naar margenoot+ diversi modo afficiente, non absque tactu corporali, vel immediato vel saltem mediato.
Ga naar margenoot+Stevyn in syn boeck van het Eertclootschrift, fol. 21Ga naar voetnoot1) seght, dat de luytslaghersGa naar voetnoota) door t' gehoor de halftoonen al evenredich slaen, dat is: tusschen twee heele toonen en setten sy maer eenen halven toon, also dat den eenen toon tot den halftoon deselve reden heeft, dien den halftoon heeft tot den anderen toonGa naar voetnoot2). Oock so seght hij, dat de ware achtste reden heeft gelyck van één tot twee. Naerdien dan dat de achtste bestaet uyt twee halftoonen ende vyf toonen, dat is ses heele toonen of twaelf halftoonen, malcanderen evenredich naderende. Ende syn dese ten naestenby in getal gebracht: Ga naar voetnootb)
Fig. 18.
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 30]
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Ga naar margenoot+ res ipsa spectatori apparebit. Si verò id describatur quod videtur ut fg, de, fg, magnitudines illarum in vitro fg inaequales pingendae erunt, ac fortassis non parum deformiter propter inaequalitatem pictam kl, mn, kl. |
|