Tiecelijn. Jaargang 6

[p. 83]

In memoriam Jozef de Wilde (1906-1993)

In de stilte van de vroege zomerzondagmorgen van 27 juni heeft rustend pastoor Jozef de Wilde op zesentachtigjarige leeftijd afscheid genomen van het aardse leven. Stil, bescheiden, teruggetrokken, maar niet alleen. Trouw bleef zijn huishoudster aan zijn zijde. Zij heeft hem in de winter van zijn leven bij haar verhuis uit Sint-Niklaas meegenomen naar Zele. Als een oude boom is hij blijven bestaan. Hij hoorde niet goed meer, hij was traag. Alles wat ooit bruisend als een spraakwaterval werd uitgestort, kwam in het gesprek slechts langzaam voor de geest. Maar hij was blij met een bezoek. Hij vertelde over lief en leed, over de onrechtvaardigheid van de oorlog en de repressie, over zijn geboortedorp Sint-Amandsberg, over de plaatselijke geschiedenis, maar vooral over het Waasland, en Reynaert de vos. De laatste junidagen bleef het stil. Hij had de kracht niet meer zijn bed te verlaten. Stil als de vroege zondagmorgen, zonder veel pijn, is hij naar het Vaderhuis gegaan.

Jozef de Wilde wijdde zijn hele leven aan land en volk. Liefde voor ieder individu voerde hem naar de geschiedenis van de kleine man en zijn dorp en zijn streek.

‘Een mensenleven’, getuigde de voorganger in zijn homilie, ‘krijgt gestalte door de mensen die men ontmoet, die inspireren, die bemoedigen, en door de wereld waarin men leeft, de vaste grond waar men gelukkig is. Bij Jozef de Wilde ging het ook zo’. Hij werd op 12 september 1906 te Sint-Amandsberg nabij de indrukwekkende begraafplaats van Campo Santo geboren. ‘Daar tussen de graven van de Vlaamse groten wandelen, was een uitnodiging om in hun spoor te treden’, schreef hij in Van den vos Reynaerde ontsluierd. Tijdens zijn opleiding in het Gentse Sint-Lievenscollege werd hij aangetrokken door de puinen van de Sint-Baafsabdij. Kennis van het verleden, maakt ons rijke, ontvoogde mensen, leert mensen ook bescheiden te blijven. Dit wist De Wilde, en hij zou er zijn leven aan wijden. Hij werd priester-vorser, priester-schrijver, in de traditie van Guido Gezelle en Hugo Verriest.

Wanneer hij na zijn wijding benoemd werd tot onderpastoor in Doel, erfde hij van zijn oude pastoor het heilig vuur van de geschiedvorsing en een grote eerbied en ontzag voor archivalia. Oude documenten opsporen werd een passie, de reconstructie van ons verleden een levenswerk. De open polder met zijn vele vragen en mysteries ruilde hij in 1931 voor Vrasene, weerom in het Waasland, op de scheiding van hoog- en laagland. In 1935 werd hij op de Onze-Lieve-Vrouweparochie benoemd. Te Sint-Niklaas speelde hij een vooraanstaande rol in het culturele en wetenschappelijke leven. Hij richtte de Bibliotheca

[p. 84]

Wasiana op, hij werd bestuurslid van de Oudheidkundige Kring van het Land van Waas en redactie-secretaris van de Annalen. En ondertussen publiceerde hij gewaardeerde bijdragen in talrijke heemkundige, geschiedkundige en algemeen-culturele bundels en tijdschriften. Hij bouwde een innige vriendschap op met dr. Jozef Goossenaerts en werd door deze Vlaamse voorvechter op het Reynaertpad gejaagd. Vóór alles werd Jozef de Wilde vossejager. Sinds 1953 speurde hij onophoudelijk, bezeten door die schalkse vos. Ondertussen verhuisde hij als pastoor naar Semmerzake en in 1959 naar Lembeke. In 1976 keerde hij naar Sint-Niklaas terug om er te ‘rusten’. Die rust betrof alleen het pastorale werk. Bijna vijftig jaar had hij het beste van zichzelf gegeven aan eenvoudige parochianen in kleine Oostvlaamse dorpsparochies en in een volkse stadswijk.

Pas in 1989 wilde hij zijn bevindingen definitief voorleggen en publiceerde hij wat hijzelf als zijn levenswerk beschouwde Van den vos Reynaerde ontsluierd. Dankbaar voor de kansen, fier over zijn prestatie, bewust dat zijn hoge ouderdom het moment van afscheid niet kon tegenhouden, schreef hij zijn resultaten neer. En hoewel de titel van het boek een zekere zelfbewustheid uitstraalt, was De Wilde een bescheiden man. In vele avondlijke gesprekken leerde ik een integer man kennen, groot in eenvoud, iemand die het leven had aanvaard zoals het kwam, maar tevens iemand die opstandig kon worden om wat de mensen elkaar aandoen.

De Wilde was een gastvrij, beminnelijk en gul man. Hij apprecieerde tekenen van bevestiging van en waardering voor zijn werk, zo de lof voor zijn historisch werk, de De Potter- en Broeckaertprijs die hij kreeg voor zijn uitgebreid historisch oeuvre, de tentoonstelling in de stadsbibliotheek die aan hem gewijd werd en de publikatie van een portret in de tentoonstellingscatalogus en in Tiecelijn. Hij was immers ‘maar’ een ‘simpele boerepaster’ die zich zonder vorming en diploma's met de wetenschappers meette.

Over zijn Reynaertstudie was hij niet volledig tevreden. Hij droomde van een grootser werk, een commentaar. Hij piekerde en werkte onverdroten verder, zichzelf uitputtend, de laatste krachten bundelend tot in zijn laatste levensdagen. De oude boom heeft zijn verplanting uit de Sint-Niklase Broederstraat niet lang overleefd, nauwelijks één jaar. De banden waren doorgesneden. Hij miste er de oude vrienden, de kleine bezoekjes, de diepgaande gesprekken, de bezoeken aan de Oudheidkundige kring en voorzitter Van der Gucht en vooral zijn grote boekenkast. Toch heeft hij in de Zeelse Kapellestraat nog gelukkige dagen beleefd.

Met Jozef de Wilde verliest het Waasland na Herman Heyse weerom een Reynaertmonument. De Wildes Reynaertwerk belichtten we eerder dit jaar in een Tiecelijn-portret (1993, p. 13-16). Of de resultaten van De Wildes historisch-geografisch georiënteerde Reynaertstudie staande zullen blijven in de kritiek, weten we niet. Wat in elk geval als een rots zal blijven staan, is zijn historisch werk. De amateur in hem oversteeg daarin zichzelf en groeide uit tot een kenner, een man die sprak met gezag. Wat ook zal blijven is het beeld van die lieve, oude, beminnelijke en gepassioneerde man bij wie wij zo menig uur sleten.

[Rik VAN DAELE]