Jaarboek van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde, 1962

[p. 190]

Finus Marthinus Pieter Oosterhof
(Kampen, 18 Februarie 1913 - Tours, 3 Januarie 1961)

Op waardige en heel persoonlike wyse het Finus Oosterhof die groot tradisie gehandhaaf van die Nederlanders wat hulle in Suid-Afrika gevestig het en ons land met die vrug van hulle kennis en talente verryk het.

Finus Marthinus Pieter Oosterhof is 18 Februarie 1913 gebore in Kampen, waar hy aan die Gereformeerde Gimnasium gestudeer het en die eindeksamen afgelê het in 1932. Daarna het hy sy studies aan die Ryksuniversiteit van Groningen voortgesit met Frans, Algemene Taalkunde en Volkslatyn as hoofrigtings en Italiaans as aanvullende vak. In 1933-34 het hy die eerste semester aan die Universiteit van Dijon en die tweede semester aan die Sorbonne gestudeer. Einde 1936 het hy die kandidaatseksamen afgelê en kort daarna as uitruilstudent na Suid-Afrika gekom. Hier het hy aan die Pretoriase Universiteit eers onderwysbevoegdheid met die H.O. Diploma verwerf en daarna in April 1939 die magistergraad in Frans-Latyn.

Jare van onbestendigheid het gevolg, wat miskien die aanleiding was tot die titel van sy twee digbundels van die tyd: ‘In Afwachting’ (Pretoria, 1940) en ‘Het Oponthoud’ (Batavia, 1941). Van 1939 tot begin 1941 was Oosterhof assistent aan die Departement van Frans aan die Pretoriase Universiteit, en vanaf 1941 onderwyser in Frans aan die Christelike Normaalskool en H.B.S. in Batavia, tot hy deur die Japannese leër gevange geneem is. Oor sy ervaringe as gedwonge arbeider aan die berugte Birmaanse spoorlyn van die Japannese gedurende twee jaar en daarna in 'n soutmyn in Japan tot die oorlogseinde het hy nooit gesels nie. Die gediggie ‘Terugkeer’ uit die jaargang 1947 van Standpunte mag hier staan as eie bekentenis:

Gij zegt mij: ‘Welkom’ en ‘Waar is Uw lied
Na deze jaren?
Wat hebt gij U gewonnen
In deze jaren,
En wat ervaren?’
Wat ik hier antwoord zégt men niet -
‘Mijn winst: een ooglid dat niet beeft;
Mijn uiteindelijk ervaren:

[p. 191]

 

Mijn bloed is niet geronnen

 

In deze jaren;

 

En, incongruent, mijn lied:

 

Na haar wordt niets meer overwonnen

 

Dan wat zich gewonnen gééft.

 

En dat telt niet’.

In 1946 was hy terug in Pretoria waar hy 'n tydjie waargeneem het as hoof van die Departement Frans en daarna in vaste diens getree het as hoof van die Departement Frans en Klassieke van die Universiteit van Suid-Afrika. Van 1948 tot 1950 het hy spesiale verlof verkry om as beurshouer van die Franse regering sy studies te voltooi aan die Sorbonne, waar hy met eervolle melding gepromoveer het op ‘Les versions en moyen néerlandais de la Chanson de Roland’ en 'n tweede tema oor die sestiende-eeuse Frans soos verteenwoordig deur die 16-delige werk van Marnix van St. Aldegonde: ‘Les Differents de la Religion’. Hiervan het hy 'n eerste druk met talryke variante ontdek, die metafore en woordvorming ontleed en 'n register van die Italianismes in die werk opgestel. Deur sy kritiek op die woordeboek van 16de-eeuse Frans tydens sy promosie is hy mede deur die aansporing van Prof. Saulnier wat hom as briljante letterkundige gewaardeer het, aangevuur om leksikografiese navorsing in hierdie rigting te doen.

Reeds in 1953 het hy vir die doel drie maande by die Bibliothèque Nationale in Parys deurgebring, in die somervakansie van 1956-57 die navorsing voortgesit en in 1960 verlof vir 9 maande aangevra om dit af te sluit.

Intussen het sy omstandighede geheel verander. Hy het in Parys kennis gemaak met mej. Edith Fabre en in 1953 het sy na Suid-Afrika afgereis en uit die huis van Jan Greshoff in Kaapstad het hulle in die huwelik getree. Hulle eerste dogter is in 1954 en die tweede in 1957 gebore.

Oosterhof het die leerstoel in Frans aan die Universiteit van Stellenbosch in 1955 aanvaar en sy tuiste daar in 'n nuwe gemeenskap gemaak. Die toewyding en geesdrif wat hy aan sy werk geskenk het, is deur die studente in toenemende getalle gewaardeer, maar die drang om sy leksikografiese studie af te handel en die gegewens te gebruik vir verbetering en aanvulling van die ‘Dictionnaire de la langue française du seizième siècle’ van E.E.A. Huguet het hom weer in 1960 na Parys

[p. 192]

gevoer. Volgens mededeling van sy weduwee was die werk inderdaad klaar met ongeveer 500 lemmas toe hy welgemoed met sy gesin die terugreis van Frankryk oor Nederland na Suid-Afrika aanvaar het, maar op weg het hy op 3 Januarie 1961 by Tours aan 'n hartaanval beswyk en is in Parys begrawe.

Afgesien van sy navorsing in Frans het hy sterk belang gestel in die digkuns in skeppende en beskouende sin. Benewens die reeds genoemde twee digbundels het gedigte van hom ook verskyn in Elsevier's Maandschrift, De Gids, De Nieuwe Gids, Groot Nederland, De Fakkel, Podium en Proloog.

Van 'n aantal gedigte in Engels en 'n paar prosavertalings wat hy gemaak het, kon ek die verdere lotgevalle nie naspoor nie. Dit sluit Nederlandse vertalings van die middeleeuse ‘Chanson de Roland’, van A. Maurois se ‘Tragédie en France’ as ‘De val van Frankrijk’ en 'n Afrikaanse vertaling van Rilke se ‘Die Weise von Liebe und Tod des Kornets Rilke’ in.

Oor sy aandeel aan die letterkundige kritiek in Suid-Afrika wil ek die mening gee van D.J. Opperman, op wie se versoek hy gereeld bydraes gelewer het:

‘Vanaf 1951 tot 1955 het Oosterhof die Nederlandse poësiekritiek in die drietalige (Afrikaanse, Nederlandse en Engelse) letterkundige tydskrif Standpunte behartig. Sy oorsigte is nie bloot informatief nie, maar die prikkelende en intelligente reaksie van iemand wat self in Nederlands gedig, self oor die grondbeginsels van die poësie nagedink het en vertroud was met verskillende letterkundes. Die teksverklarings en poëtiese teorieë van ander kritici, soos Vestdijk, Hendrik de Vries en Binnendijk het hy nie sonder meer aanvaar nie; ook het hy by sy waardering van digters soos Achterberg, Vroman, Lodeizen, Pierre Kemp, Besnard, Charles, Morriën en Van der Plas telkens swakhede aangetoon. Hy was ook vir die vernuwing in die poësie, maar het hom nie deur moderniteit bloot ter wille van moderniteit laat meevoer nie en daarom soms met 'n speelse agterdog oor Lucebert, Vinkenoog, Kousbroek, Claus en Andreus geskryf. Hy het duidelik meer waardering vir hulle voorgangers gehad’. Oor sy gedigte verklaar Opperman: ‘Hoewel hy duidelike aanleg geopenbaar het, is dit asof hy nog nie volkome 'n eie stem gekry het nie. Hy het dit klaarblyklik self besef en daarom in toenemende mate hom op die kritiek en navorsing toegelê.’

Verder kan genoem word sy bydraes, veral oor letterkundige sake,

[p. 193]

in De Nederlandse Post, sy werk as mederedakteur van 'n versameling vertaalde kortverhale onder die titel ‘Wêreldletterkunde’ waarvan een deel met Franse en 'n ander met Nederlandse verhale meer direk onder sy toesig was, en tenslotte sy aandeel as Suid-Afrikaanse jurielid vir die letterkundige prys van die Stichting Reina Prinsen Geerlings van 1953 tot 1956. Veral die werk van Pieter Blum wat die tweede pryswenner in Suid-Afrika was, het sy geesdrif gewek en sy bespreking daarvan in die Stellenbosse weekblad Eikestadnuus was tegelyk skerpsinnig en gul.

Oosterhof was 'n toegewyde akademikus en 'n fynsinnige letterkundige wat graag met geesgenote verkeer het en sowel in Pretoria as in Stellenbosch blywende vriendskappe gesmee het. Vir die Franse kultuur was hy 'n warme propagandis; in Pretoria was hy voorsitter van die Alliance Française en in Kaapstad bestuurslid van die Franse Kring. Wie die voorreg gehad het om hom as openbare spreker te hoor, soos by een geleentheid oor Rabelais voor die S.A. Kunsvereniging van Stellenbosch, waarvan hy 'n bestuurslid was, kan getuig van sy besondere welsprekendheid. In die omgang wellewend maar beslis, het hy hom teenoor vriende minsaam en onwrikbaar getrou betoon.

Dit is 'n gevoelige verlies vir die wetenskap en vir die Stellenbosse Universiteit dat so min rustige jare aan hom gegun is om sy gawes as leermeester en geleerde te ontplooi. Was die jare van ontbering en spanning in krygsgevangenskap ten slotte tog te veel gewees vir hom? Sy vriende sal hierdie helder en gevoelige gees met weemoed onthou.

M. DE VILLIERS