Jaarboek van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde, 1958

[p. 97]

Karel Leopold Bellon
(Oppuurs, 30 november 1891 - Nijmegen, 12 september 1957)

De Belg Karel Leopold Bellon heeft gedurende bijna dertig jaren aan een nederlandse universiteit, n.l. de Roomskatholieke van Nijmegen gedoceerd. Geboren op 30 november 1891 te Oppuurs, 25 kilometer ten zuiden van Antwerpen, groeide hij op in de daar inheemse nederlandse cultuur. Zijn middelbare schoolopleiding op het college van Boom was daarentegen geheel frans, zodat de jongeling aardrijkskunde, geschiedenis en zelfs de wiskunde uit franse leerboeken moest leren. De plattelandsjongen had daardoor eerst verscheidene moeilijkheden te overwinnen, maar doordat hij zich er met succes doorheen geworsteld heeft, bereikte hij in het frans een taalvaardigheid, die verschillende van zijn collega's hem hebben benijd.

Zijn filosofische en theologische studies maakte hij te Mechelen in de jaren 1908 tot 1914 in de aan de eerste wereldoorlog voorafgaande voorspoedige jaren. Midden in de strijd op 15 september 1915 werd hij priester gewijd, toen hij reeds bittere oorlogservaring had opgedaan, die hem later - met name in de tweede wereldoorlog - te stade zijn gekomen. Temidden van het nederlandse volk heeft hij toen de moeilijkheden van de bezetting doorstaan en heeft hij daarbij herhaaldelijk bewijzen van principiële opvatting en karakter getoond, zonder enigszins toe te geven aan al te vurige nationalistische stromingen, door enkele van zijn vlaamse medeburgers begunstigd. Had hij zich in Nijmegen en daarbuiten reeds tevoren vele vrienden gemaakt, door zijn houding tijdens de bezetting heeft hij aller achting gewonnen.

Tengevolge van de oorlog is zijn akademische loopbaan en de afsluiting daarvan niet helemaal gewoon verlopen. Hij heeft echter aan de universiteit van Leuven theologie gestudeerd en er de doctorsgraad in dat vak verkregen. Studie en onderwijs waren intussen voor hem weggelegd en hij heeft daaraan verder zijn leven gewijd. Hij begon als surveillant aan het klein seminarie te Mechelen en doceerde daar filosofie van 1920 tot 1928. Blijkens de publikaties van die jaren trokken theologische vragen van de dag of van algemene strekking zijn aandacht: de erfzonde, de Marialeer, de Bijbelcritiek, de persoon van de Verlosser; eerst na 1925 komen er godsdienst-filosofische en fenomenologische problemen aan de orde.

Benoemd als hoogleraar te Nijmegen in de theologische faculteit om

[p. 98]

onderwijs te geven in de godsdienst-wijsbegeerte en de vergelijkende godsdienstgeschiedenis, tevens belast met het onderwijs in de griekse en romeinse godsdiensten in de faculteit der letteren en wijsbegeerte inaugureerde hij aldaar op 25 januari 1928 met een rede Over de methode of leerstelsel in de vergelijkende studie der godsdiensten. Hij kwam met kracht op voor de noodzakelijkheid van de metafysiek als aanvullende factor bij het interpreteren van het feitenmateriaal, dat ethnologie en psychologie over het probleem godsdienst aan de hand deden. Blijkens zijn colleges en zijn publikaties bleven dergelijke methodische vragen hem bijzonder interesseren. Hij was meer filosoof en theoloog dan historicus en het is aan deze geesteshouding toe te schrijven, dat hij zich gaarne heeft belast met het onderricht in de wijsbegeerte der geschiedenis, toen dit vak aan de genoemde universiteit in 1946 kwam te vaceren. Aan deze tak van de wijsbegeerte heeft hij veel van zijn tijd in de laatste levensjaren besteed, en toen hij in 1956 was benoemd tot buitenlands lid van de Koninklijke Vlaamse Academie van Wetenschappen, Letteren en Schone Kunsten, bereidde hij zijn introductierede voor over een geschiedfilosofisch onderwerp: Over de zin der geschiedenis, welke rede hij wel op schrift heeft gesteld, maar de bijna plotselinge dood heeft hem verhinderd deze op de vastgestelde dag uit te spreken.

De voornaamste boeken van Bellon waren van samenvattende aard, waarbij hij overigens voldoende gelegenheid had over principiële kwesties zijn mening te uiten en te demonstreren. Als zodanig mogen hier vermeld worden zijn Inleiding tot de vergelijkende godsdienstwetenschap, in 1932 bij de Standaardboekerij te Brussel verschenen en dat in 1942 en 1953 een tweede en derde druk beleefde, toen onder de titel Inleiding tot de natuurlijke godsdienstwetenschap. De schrijver was van oordeel dat de aard van het vak beter werd aangegeven door het woord ‘natuurlijke’, dan door ‘vergelijkend’. Met name werd het daardoor beter van de eigenlijke theologie onderscheiden. In 1934 volgde de Godsdienstwijsbegeerte, in 1935 de Inleiding tot de godsdienstgeschiedenis en in 1953 de Wijsbegeerte der geschiedenis.

Zijn andere oeuvre bevat vooral artikelen in tijdschriften als ‘Ons Geloof’, ‘De Collectanea Mechlinensia’ en vooral de ‘Studia Catholica’, welke laatste zijn gewoon orgaan in Nijmegen is geworden. Zoals uit de hierna volgende opgaven blijkt, zijn het alle actuele onderwerpen uit de door Bellon gedoceerde vakken. Zij tonen ook dat hij de ontwikkeling van deze vakken op de voet volgde en van gedachten wisselde met

[p. 99]

degenen, die daarin nieuwe ideën of methoden brachten. Hij correspondeerde met hen, trof hen op de internationale congressen en werd door hen zeer gewaardeerd, hetgeen heel duidelijk is gebleken uit de briefwisseling bij het zoeken van een opvolger.

Al heeft Bellon weinig leerlingen kunnen vormen in de eigenlijke door hem gedoceerde theologisch-filosofische vakken, toch was hij een gewaardeerd docent, en degenen, die hij tot de summi honores heeft geleid, gedenken zijn hulp en leiding met dankbaarheid.

Bellon werd door Paus Pius XII geëerd met de onderscheiding van ‘geheim kamerheer’, waardoor hij de titel Monseigneur mocht dragen. De Koningin van Nederland maakte hem tot ridder in de Nederlandse Leeuw en de Koning van België tot ridder in de Leopoldsorde.

De laatste jaren leed hij een weinig aan een niet zeer kwaadaardige kwaal, maar waarschijnlijk als gevolg daarvan is hij - na een zeer kortstondige ziekte - onverwachts overleden op donderdag 12 september 1957 te Nijmegen en werd op 17 september d.o.v. op het r.k. kerkhof begraven.

R.R. Post

Als de voornaamste werken van K.L. Bellon mogen de volgende hier vermeld worden:

1928	Methode of leerstelsel in de vergelijkende studie der godsdiensten. Nijmegen-Utrecht.
1932	Inleiding tot de vergelijkende godsdienstwetenschap. Brussel. (beleefde 3 uitgaven).
1934	Godsdienstwijsbegeerte. Antwerpen.
1935	Inleiding tot de godsdienstgeschiedenis. Antwerpen.
1950	Herziening van: J. Huby, Handboek voor de geschiedenis der godsdiensten. Utrecht.
1953	Wijsbegeerte der geschiedenis. Amsterdam-Antwerpen.

Vele artikelen in Ons Geloof, Collectanea Mechliniensia, Studia Catholica, Anthropos, Tijdschrift voor Philosophie.