Jaarboek van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde, 1956

[p. 147]

Paul Hendrik Jozef Sobry
(Ieper, 16 juni 1895 - Leuven, 25 januari 1954)

Paul Sobry werd op 16 juni 1895 te Ieper geboren. Hij stamde uit een zeer gegoede burgersfamilie, die hem stoffelijke welstand en een voorname levensstijl meegaf. Na middelbare studiën aan het katolieke college van zijn geboortestad, ging hij in september 1913 wijsbegeerte studeren te Roeselare om zich voor te bereiden tot het priesterschap. Wanneer de oorlog losbrak week hij uit naar Londen, waar hij enkele maanden verbleef, om daarna te Limerick in Ierland zijn wijsgerige studiën voort te zetten. In september 1915 werd hij bij het Belgisch leger ingelijfd. Meer dan twee jaar bracht hij als soldaat-brankardier door aan het front, waar hij enkele bewijzen van heldenmoed gaf die officiële erkenning verwierven. In februari 1919 werd hij vrijgesteld van militaire dienst en keerde terug naar het seminarie te Roeselare om er zijn studie van de wijsbegeerte te voltooien. Van september 1919 af studeerde hij godgeleerdheid aan het seminarie te Brugge en op 22 december 1922 werd hij tot priester gewijd. Reeds in oktober van dat jaar werd hij door zijn bisschop naar Leuven gezonden om er de klassieke letteren te studeren. In juli 1924 bekwam hij de graad van kandidaat, moest evenwel dan zijn studie stopzetten omdat hij tot leraar benoemd werd van de hoogste klasse, de retorica, aan het Klein Seminarie te Roeselare. Daar waren vóór hem Gezelle en Verriest als leraars werkzaam geweest; daar had ook Rodenbach als leerling de Vlaamse Studentenbeweging op touw gezet. Sobry knoopte in zijn onderwijs aan bij de grote traditie van deze voorgangers. Als zeer gevoelig en welsprekend leraar wist hij in het gemoed van zijn toehoorders vurige liefde tot de letteren te wekken. In die jaren schreef hij enkele vulgariserende artikels, waarin hij pleitte voor een levend taal- en literatuuronderwijs, dat opvoeden zou tot literaire en waarachtig menselijke kultuur.

Het Belgisch Episkopaat had intussen het besluit getroffen naast de Franstalige colleges aan de Leuvense universiteit een volledige Nederlandstalige sectie op te richten. In oktober 1931 werd beroep gedaan op Sobry om de Inleiding tot de voornaamste moderne literaturen, een college dat tot dan toe in het Frans werd gegeven door Prof. A. Bayot, in het Nederlands te doceren. Om een doctoraal proefschrift voor te bereiden maakte Sobry dan enkele studiereizen naar het buitenland en bezocht

[p. 148]

enkele universiteiten. Vooral I.A. Richards te Cambridge en Helmuth Hatzfeld te Heidelberg hebben invloed op hem uitgeoefend. Zij hebben in grote mate zijn belangstelling gewekt voor de vraagstukken van de literaire teorie en voor de stilistiek. In 1934 behaalde Paul Sobry te Leuven de graad van doctor in de Moderne Letteren met een dissertatie over Newman en zijn Idea of a University. Het boek is een vrucht van jarenlange intiem-bewonderend verkeer met de geest van Newman. Op wetenschappelijk gebied is het een toepassing van de methode der Stilforschung, die toenmaals slechts in Duitsland bij enkele romanisten aanhangers vond, en die door ontleding van de persoonlijke stijl de intieme psychische struktuur van de scheppende mens wil ontraadselen. Zoals Sobry zelf in een naschrift verklaart, had hij voor dit werk veel aan de Duitse romanist H. Hatzfeld te danken.

In oktober 1934 werd Sobry gewoon hoogleraar. Naast de Inleiding tot de Geschiedenis der voornaamste moderne literaturen, voor de kandidaten bestemd, werd hem ook de Grondige Geschiedenis van de Moderne Letterkunde, bestemd voor de studenten in het licentiaat (Germaanse Filologie) toevertrouwd. Daarbij kwamen spoedig nieuwe opdrachten: hij ging ook de Estetika en haar Toepassing op de letterkunde doceren en in 1938 bovendien de Geschiedenis van de Nederlandse Letterkunde (modern gedeelte) alsmede Verklaring van Nederlandse Teksten. Hij doceerde daarenboven nog Nederlandse Taal aan de Hogere Handelsschool van de Universiteit te Leuven, en te Antwerpen aan de Hogeschool voor Vrouwen, die door Leuven wordt gepatroneerd, de Nederlandse en Algemene Literatuurgeschiedenis.

Uit dit korte, niet volledige overzicht van de diverse vakken die Sobry heeft onderwezen, blijkt zeer duidelijk dat college geven hem een geliefde bezigheid was. Nergens voelde hij zich zo thuis als op de kateder. Hij voelde zich meer begaafd om zich uit te leven in het gesproken dan wel in het geschreven woord. Liefde tot de letteren wekken, zijn grote gevoeligheid soms patetisch voor het studentenpubliek demonstreren, maakte hem zielsgelukkig. Dat was zijn ‘leven’. Ook buiten de collegezaal was kontakt met studenten hem dierbaar. Hij was werkzaam als voorzitter van het letterlievend studentengenootschap Met Tijd en Vlijt en als adviseur van godsdienstige en culturele studentenverenigingen. Zijn gedachten over de ideale rol van de universiteit in de huidige wereld, sterk beïnvloed door Newman's ideologie en door de Oxford-opvatting, en zijn visie op de ideale

[p. 149]

vorming van de student, heeft hij neergelegd in Vota Academica (1945), een boekje dat oude en kostbare levenswaarden voor de hedendaagse studenten levenskrachtig poogt te houden.

Zijn wetenschappelijke belangstelling was over talrijke gebieden verspreid. Daarom werkte hij op zijn beste studenten stimulerend in. Hij volgde de publikaties op de diverse terreinen van de moderne literatuurwetenschap op de voet, interesseerde zich aan de vernieuwingen in het geestesleven van alle ons omringende landen, kocht een massa boeken, die hij, wanneer hem zelf de tijd ontbrak om ze uit te lezen, vaak aan zijn studenten te lezing gaf. Door deze ruime belangstelling heeft hij zeer veel tot de geestelijke verruiming, de literaire vorming en tot de groei van wetenschappelijke interesse bij zijn studenten bijgedragen.

Zijn persoonlijke studie bewoog zich vooral op het gebied van de algemene literatuurgeschiedenis. Hij was redakteur van het derde deel van de Algemene Literatuurgeschiedenis, dat aan de Renaissance is gewijd, en schreef in dit verzamelwerk, naast de algemene Inleiding, het hoofdstuk over de Italiaanse Renaissance. Volgens een methode, die men historisch-psychologisch zou kunnen noemen, wil hij in deze bijdrage vooral de organisch-levende samenhang in de ontwikkeling van de Italiaanse Renaissance-kunst schetsen. Opvallend is ook de bijzondere belangstelling voor het artistieke karakter der behandelde werken. Op elke bladzijde voelt men dat de schrijver de literatuurgeschiedenis opvat als een direkte verhouding tot de kunstwerken, die openbaringen zijn van verrassend leven en bloeiende schoonheid. Verder liet Prof. Sobry zijn wetenschappelijke belangstelling voor de moderne literatuurwetenschap, inzonderheid het komparatisme en de literaire teorie, nog blijken door enkele artikels in de Verslagen en Mededelingen van de Kon. Vlaamse Academie, in dit Jaarboek (1947-1949), in Dietsche Warande en Belfort, alsmede door korte boekbesprekingen in Leuvense Bijdragen en Erasmus. Het is jammer dat zijn intieme, vooral estetische vertrouwdheid met Gezelle's werk slechts in een paar korte artikeltjes blijvender betekenis heeft gekregen.

In 1942 werd Prof. Sobry erekanunnik van het bisdom Brugge, in 1947 werd hij lid van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde te Leiden en in hetzelfde jaar lid van de Kon. Vlaamse Academie voor Taal- en Letterkunde. Een jaar voor zijn afsterven zag hij een levensdroom verwezenlijkt, toen op zijn initiatief werd overgegaan tot de

[p. 150]

oprichting van een Hoger Instituut voor Literatuurwetenschap aan de universiteit te Leuven. Hij werd tot direkteur van dit nieuwe instituut aangesteld. Jammer genoeg was toen zijn gezondheid reeds ondermijnd door de hartkwaal, die hem op 25 januari 1954 al te vroeg en onverhoeds aan zijn studenten zou ontrukken.

Als hoogleraar heeft hij op talrijke studentengeneraties een bezielende invloed ten goede uitgeoefend. Ook op het gebied van de wetenschappelijke literatuurstudie is zijn stimulerende invloed, verruimend en vernieuwend, heilzaam geweest.

José Aerts

Lijst van geschriften

Gegevens over leven en werk van de afgestorvene kan men vinden in:

Gedenkboek van de Faculteitskring Germania, Leuven 1942, blz. 27-28.

J. Aerts, Kan. Prof. Dr. P. Sobry, twintig jaren hoogleraar te Leuven (een lezing gepubliceerd door zijn oud-studenten), Leuven 1952.

Academische Lofrede op 6 april 1954 in de promotiezaal der Universiteit uitgesproken door Prof. Dr. E. Rombauts (zal verschijnen in het Jaarboek 1954 van de Universiteit te Leuven).

Prof. Dr. P. Sobry Herdacht, lofrede uitgesproken door Prof. Dr. J.L. Pauwels in de Kon. Vlaamse Academie, verschenen in: Jaarboek van de Kon. Vl. Academie voor Taal- en Letterkunde, 1955, blz. 205-231.

Een bibliografie van zijn voornaamste geschriften, door hem zelf opgesteld, werd opgenomen in: Jaarboek van de Kon. Vlaamse Academie voor Taal en Letterkunde, 1952-1953, blz. 185-187.