Jaarboek van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde, 1954-1955

[p. 137]

Hubert van de Weerd
(Elen, 5 November 1878 - Brussel, 30 Mei 1951)

Over het leven van wijlen Prof. Dr H. van de Weerd en de voorname rol die hij heeft gespeeld aan de vernederlandste Universiteit te Gent, werd reeds elders uitvoerig gehandeld¹. Wij menen dan ook hier zeer kort te kunnen zijn.

H. van de Weerd werd geboren in het Limburgs dorpje Elen op 5 November 1878. Na schitterende middelbare studies op het College van het Heilig Kruis te Maaseik en op het Klein Seminarie te St. Truiden, studeerde hij klassieke philologie te Leuven en specialiseerde zich aldaar, onder de bekwame leiding van de kanunniken Sencie en Remy, van 1898 tot 1901, in de geschiedenis der Oudheid. Na verwerving van de doctorstitel was hij gedurende twintig jaar werkzaam in het middelbaar onderwijs; hij was achtereenvolgens verbonden aan de koninklijke athenaea te Oostende, te Tongeren en te Antwerpen. Dit belette hem nochthans niet wetenschappelijk bedrijvig te zijn. In deze periode publiceerde hij immers, naast talrijke bijdragen van kleinere omvang, zijn voortreffelijk boek ‘Etude critique sur trois légions du Bas-Danube’ (Leuven-Parijs, 1907, 410 blz), alsook een studie over de geschiedenis van Tongeren in de Romeinse tijd, ‘De Civitas Tungrorum’ (Antwerpen, 1914, 100 blz.), die reeds getuigt van zijn latere voorliefde voor de nationale oudheidkunde.

Belangrijk was zijn overplaatsing, in 1919, naar het Athenaeum van Antwerpen. Hij bleef er tot 1923, datum waarop hij tot docent bij de Gentse Universiteit werd benoemd. Het verblijf in de Scheldestad opende voor hem brede perspectieven en luidde een vruchtbare periode in. Inderdaad, in 1919 stichtte hij er, met juffr. Belpaire en Pater Janssens, de katholieke ‘Hogeschool voor Vrouwen’ en bijbehorende Instituten. Van deze instelling werd hij de tweede rector en de voorzitter van de Beheerraad en aldus werd hij in staat gesteld zijn grote organisatorische gaven ten toon te spreiden.

Toen H. van de Weerd te Gent werd benoemd was hij reeds 45 jaar oud. Hij is nog 25 jaar aan deze Universiteit werkzaam geweest. In die

1 P. Lambrechts, Prof. dr. H. van de Weerd, een vooraanstaand figuur der Gentse Universiteit (Rijksuniversiteit te Gent, Werken uitgeg. door de faculteit van de Wijsbegeerte en Letteren, 104e afl.., 1949, 41 bl.) Deze publicatie is gevolgd door de volledige bibliographie van H. van de Weerd, opgesteld door S.J. De Laet. Zie verder van deze laatste de necrologie op H. van de Weerd in l'Antiquité Classique, d. XV, 1951, blz. 289-292.

[p. 138]

tijdspanne heeft hij er zich tot een van de meest vooraanstaande figuren van het professorenkorps ontpopt. Om zijn grote verdiensten werd hij in 1939 lid van de pas gestichte Koninklijke Vlaamse Academie voor Wetenschappen, Letteren en Schone Kunsten van België.

Met de leerstoel belast van de geschiedenis der Oudheid, was H. van de Weerd vooral bedrijvig op het gebied van de Latijnse epigraphie en de Romeinse instellingen. Hiervan getuigen vele kleinere bijdragen en ook de ontelbare dissertaties die onder zijn leiding tot stand kwamen. Bij zijn benoeming werd hem ook nog het onderwijs in de archeologie en in de kunstgeschiedenis van Griekenland en Rome toegekend. Een zware opdracht, waar hij zich met liefde van heeft gekweten! Uit deze leeropdracht groeide zijn ‘Het Parthenoon en Pheidias’, Antwerpen, 1928, 50 blz. en 24 pl., een werkje van bescheiden omvang dat echter uitmunt door wetenschappelijke accuratesse en van een fijn aanvoelen van het Helleens schoonheidsideaal getuigt.

Het is echter vooral op het gebied van de nationale oudheidkunde dat H. van de Weerd te Gent pionierswerk heeft verricht. Hij mocht de vreugde smaken dat alhier, nog voor hij op rust ging, een speciale leerstoel voor de nationale oudheidkunde en de praehistorie, dank zij zijn bemoeiingen, tot stand kwam. Door het geven van vrije oefeningen over deze tot dan toe verwaarloosde specialiteit, het opleiden van een flinke schare jonge geleerden, het aanleggen van een grote bibliotheek, werd hem mogelijk gemaakt zijn levensdroom te verwezenlijken. Men mag zonder overdrijving zeggen dat H. van de Weerd de vernieuwer van deze wetenschap in België is geweest: terwijl vroeger deze discipline alhier door liefhebbers werd beoefend, heeft hij ze op een hechte basis gefundeerd. Hij gaf trouwens het goede voorbeeld door zijn grootscheepse opgravingen te Tongeren. De quintessens van zijn archeologische arbeid vindt men in zijn ‘Inleiding tot de Gallo-Romeinse Archeologie der Nederlanden’ (Antwerpen, Standaard Boekhandel, 1944, 379 blz., 27 pl., 75 fig. in tekst), een standaardwerk dat ook in den vreemde veel bijval genoot. Deze summa van onze nationale archeologie is het langzaam gerijpt product van jarenlange studie en van vele gespecialiseerde publicaties die haar zijn voorafgegaan. Onder de voornaamste rekenen wij zijn bijdrage ‘Het economisch bloeitijdperk van Noord-Gallië in den Romeinsen tijd’ (Mededelingen van de Koninklijke Vlaamse Academie, Klasse der Letteren, 1940, 25 blz.), een verrassend nieuwe synthese van de geschiedenis van onze streken tijdens de Romeinse overheersing.

[p. 139]

Wij willen deze korte levensschets niet sluiten zonder er speciaal de nadruk op te leggen dat, buiten zijn wetenschappelijke productie, H. van de Weerd zich ongemeen verdienstelijk heeft gemaakt bij de organisatorische opbouw van de drie gebieden van de geschiedenis der Oudheid waarop hij bedrijvig is geweest. Tot een krachtige opbloei van deze sector van de jonge nederlandse Universiteit van Gent heeft hij aldus op niet onaanzienlijke wijze bijgedragen.

P. Lambrechts