Jaarboek van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde, 1945

[p. 239]

Caspert van Son
(Dordrecht, 27 Januari 1867-9 April 1943)

Aan Caspert van Son een levensbericht voor het jaarboek van de Maatschappij der Nederlandsche Letterkunde te wijden, is een aantrekkelijke taak, want over hem schrijven wil zeggen aan hem denken, en dan zien wij hem weer voor ons met zijn groote levensblijheid, die sprak uit zijn oogen en bleek uit zijn woord en geheele houding.

Zonnig was zijn natuur. Hij genoot van de kwinkslagen van anderen en wist er ook anderen mee op te wekken.

Altijd had hij haast, altijd had hij het druk, maar, hoewel allerminst getwijfeld mag worden aan zijn groote werkkracht, moet toch eerlijkheidshalve erkend worden dat zijn groote drukte ook wel eens het gevolg was van een lang gesprek met vrienden over een onderwerp dat hun bijzondere belangstelling had.

Wanneer hij goed op dreef was, dan was zijn woordenvloed soms moeilijk te stuiten. Dit gemakkelijke spreken kwam hem goed te pas. Hij trad nog al veel op als spreker in bijeenkomsten, vooral voor propaganda voor een goed doel. En hij ging er dikwijls op uit om te bedelen. Dat kon hij uitstekend. Natuurlijk altijd voor anderen, voor een schilder bijv. in den vorm van koopen van diens schilderijen, maar ook voor instellingen die een groote plaats in zijn hart innamen. Op deze wijze heeft hij soms belangrijke sommen bijeengebracht. Dan weer was het een tentoonstelling, waarvoor een garantie-fonds gevormd moest worden. Hij maakte dan zijn vrienden en kennissen gelukkig met hun aandeelen in zulk een fonds te koop aan te bieden. Aan overdreven voorstellingen van de soliditeit van zulke aandeelen bezondigde hij zich echter niet. Iedereen, die in het volle leven staat, is wel eens verplicht te bedelen, maar Van Son deed het dikwijls en blijkbaar met groote opgewektheid. Dit alleen reeds werkte gunstig op den weldadigheidszin zijner slachtoffers. En zijn vlotte manier van spreken deed de rest. Men voelde bovendien altijd met iemand te doen te hebben die met warme overtuiging voor de hem toevertrouwde belangen opkwam.

Van Son was een geboren en getogen Dordtenaar, met hart en ziel aan zijn stad verknocht. Hij heeft er dan ook een goed leven gehad. Men mocht hem daar algemeen gaarne en waardeerde hem om zijn groote werkkracht. Vooral in de laatste jaren van zijn leven kregen de zorgen hem te pakken, maar het was voor deze een zware taak hem,

[p. 240]

met zijn groote levensvreugde, neer te drukken. Gelukt is dat niet, al was het verdriet hem soms de baas.

Ook de Maatschappij der Nederlandsche Letterkunde had zijn warme sympathie. In de algemeene vergaderingen ontbrak hij nooit. Daar voelde hij zich gelukkig in den kring zijner medeleden, met wie hij reeds zoovele jaren naar de jaarlijksche samenkomst optrok.

Van Son werd opgeleid voor het onderwijs. Reeds op 31-jarigen leeftijd werd hij hoofd eener openbare school te Dubbeldam, de gemeente die met de Merwedestad het eiland Dordrecht deelt. Zijn geestelijk voedsel moest hij te Dordrecht halen. Daar nam hij dan ook aan het intellectueele leven, dat in die stad altijd zeer veel beteekende, ijverig deel. Zoo was hij meer dan een halve eeuw kunstcriticus van het Dordrechtsch Nieuwsblad, voor de tooneelcritieken, onder den schuilnaam Doxa. Hij was een groot voorstander van het nationale tooneel. Geheel in overeenstemming met zijn karakter, waren zijn critieken altijd opbouwend, nooit scherp, dikwijls geestig. Hij was mede-oprichter van den Dordtschen Kunstkring, welks secretaris hij werd. En het Maandschrift Morks' Magazijn, een Dordtsche uitgave, had, gedurende de 30 jaren van zijn bestaan, in Van Son zijn gewaardeerden hoofdredacteur.

Toen in 1898 het Algemeen Nederlandsch Verbond te Dordrecht gevestigd werd, sloot hij zich onmiddellijk er bij aan, maar weldra zou hij er heel wat meer mee te doen krijgen dan van een gewoon lid verwacht kan worden. De toenmalige algemeene secretaris, Dr H.J. Kiewiet de Jonge, legde weldra beslag op hem teneinde over de noodige hulp te kunnen beschikken voor het bijhouden van de spoedig vrij omvangrijke administratie van het Secretariaat. Maar die hulp was aanvankelijk van bescheiden omvang en behoefde in dien tijd ook niet grooter te zijn. Van Son bleef voorloopig dan ook schoolhoofd te Dubbeldam en wijdde zich aan het Verbond derhalve in zijn vrijen tijd. Maar het Verbond groeide sterk en in 1906 bleek het noodzakelijk aan het hoofd van de administratie, tot steun van den algemeenen secretaris, een man te plaatsen, voor wien deze functie zijn dagtaak zou zijn. Van Son was daarvoor de aangewezen persoon. Daartoe aangezocht, nam hij dadelijk met beide handen het aanbod aan. Dit bracht een belangrijke verandering in zijn leven en de vervulling van een grooten wensch. Hij kon nu van het onderwijs afscheid nemen en zich voortaan geheel aan het Verbond wijden, maar ook terugkeeren in zijn vaderstad en zich dicht bij den haard, waarin het intellectueele vuur brandde, opstellen.

Als administrateur zat hij aan de bron. Hij kon nu alles wat in het

[p. 241]

Verbond omging, van nabij volgen. Hij leefde alles intens mee en zijn liefde voor het Verbond en zijn sympathie voor de leiders werden er nog door aangewakkerd. Hem danken de leiders menigen goeden raad. Dit medeleven vormde voor Van Son de groote aantrekkelijkheid van zijn administrateurschap, want, hoewel hij zijn taak met groote toewijding en opgewektheid volbracht, zou die betrekking op zich zelf hem toch niet volledige voldoening gegeven hebben. Een rechtgeaard administrateur van een instelling als 't A.N.V. geniet van cijfers en statistieken en keurige behandeling van het archief. Voor deze dingen voelde Van Son niet in de eerste plaats. Hij was vóór alles man der letteren. Het ligt dus voor de hand dat hij zich het meest in zijn element voelde als Secretaris van de Redactie van ‘Neerlandia’, het maandschrift van het ‘Algemeen Nederlandsch Verbond’. In die functie voelde hij de deskundige te zijn, wiens raadgevingen en aanwijzingen voor de leiders van het Verbond bijzondere waarde hadden. Het ligt dan ook voor de hand dat hij, toen de tijd aangebroken was om de dagtaak te verminderen, het administrateurschap vaarwel zegde en Secretaris van de Redactie-Commissie bleef. Dank zij de helderheid van zijn geest en zijn gezond gestel kon hij deze functie behouden tot hij uit dit leven weggeroepen werd.

Van Son schreef vlot, frisch, pittig. Niet alleen de lezers van ‘Neerlandia’ en ‘Morks' Magazijn’ genoten van de vruchten zijner pen, maar ook verschillende andere tijdschriften, zooals Elsevier, Buiten, Op de Hoogte, Maandblad voor beeldende kunsten enz., werden met zijn bijdragen gelukkig gemaakt.

Groote trouw behoorde tot de mooie trekken in het karakter van Van Son. Wie hem goed kende, veel met hem verkeerde, leerde hem vooral om die groote trouw hoogachten. Er zijn ten slotte maar zoo weinig menschen die in de eerste plaats werken om het werk zelf en voor wie het daaraan verbonden geldelijk voordeel eerst in de tweede plaats komt. Zeker ook voor Van Son was dat geldelijk voordeel allerminst onverschillig, maar hij leefde toch in de eerste plaats voor zijn werk en zijn gezin, en kwam op voor de belangen der instellingen, waarvoor hij werkte, met een warmte, die bij de andere voor die instellingen verantwoordelijke personen niet grooter kon zijn.

Van Son was, in dezen tijd, waarin de roep om rechten zoo luide gehoord wordt, een voorbeeld hoe men, om gelukkig te leven, in de eerste plaats zijn plichten vervullen moet.

Den Haag, Februari 1944.

P.J. de Kanter