Jaarboek van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde, 1852

[p. 84]

Levensberigt van Johannes Gerardus Veltman.

Volgaarne voldoet de ondergeteekende aan de uitnoodiging, van wege het Bestuur van de Maatschappij der Nederlandsche Letterkunde hem toegekomen, om een beknopt berigt op te stellen, en ter plaatsing in de Handelingen der Algemeene Vergadering dezes jaars in te zenden, van het levenslot en vooral de letterkundige werkzaamheden en verdiensten van Johannes Gerardus Veltman, die ten jare 1830 door haar tot lid verkozen, en op den 21^sten Mei l.l. door den dood aan haar ontnomen werd. Hij achtte zich daartoe in staat uit hoofde van zijne bekendheid met den overledene, met wien hij 41 jaren als ambtgenoot verkeerd had, en was er bereidwillig toe, om de hooge achting en innerlijke toegenegenheid, die hij hem had toegedragen. En zou dit werk voor hem aandoenlijk zijn bij het gevoel van wat hij in hem verloor en mist, het zou tevens aangenaam wezen voor zijn hart, ook op deze wijs eenige welverdiende hulde aan 's mans nagedachtenis toe te brengen.

Johannes Gerardus Veltman werd geboren op den 1 April 1779 te Zwartewaal, hetwelk, na Hoornaar, de tweede standplaats was van zijnen vader, daarna te Sliedrecht, en laatstelijk Predikant te Arnhem, den WelEerw. Heer Johannes

[p. 85]

Veltman. Zijne eerste vorming en opleiding, als kind en jongeling, genoot hij bijzonderlijk in de laatstgenoemde stad, en zijne Academische studiën volbragt hij aan de hoogescholen van Harderwijk en Leiden, onder het onderwijs en de leiding voornamelijk van de voortreffelijke Hoogleeraren der Godgeleerdheid Muntinghe en van Voorst, tot dat hij ten jare 1801 onder het getal der Proponenten, gelijk zij toen genoemd werden, nu Kandidaten tot de H. Dienst, werd opgenomen; terwijl hij van beide Academiën den roem met zich wegdroeg van tot de voortreffelijkste studenten behoord te hebben.

Nog in dat zelfde jaar werd hij Predikant te Voorhout, in 1803 te Waardenburg en Neerijnen, in 1807 te Kampen, en in 1810 te Dordrecht, alwaar hij dus op den 13 Julij des voorgaanden jaars, de vervulling beleven, en, naar aanleiding van Gal. VI. 14^a, vieren mogt van zijne vijftigjarige Evangeliedienst, waarbij hij de treffendste bewijzen ontving van de belangstelling, dankbaarheid en liefde der Gemeente, en van de vreugd en toegenegenheid zijner ambtgenooten, zoo door den voorbeeldigen ijver en de naauwgezette getrouwheid in al de deelen der H. Bediening, als door zijn' aangenamen en stichtelijken omgang, in de ruimste mate door hem verdiend, - te meer, omdat, wat hij predikte, ook door hem gedaan en betracht werd, hetwelk vooral daarin bleek, dat ook de zwaarste beproevingen, waarin hij van tijd tot tijd gebragt werd, met ongemeene kalmte en onderworpenheid aan God, uit een vast en onwankelbaar Christelijk geloof en vromen Christelijken zin ontsproten, door hem ondergaan en gedragen werden, - ook, toen achtervolgens, eerst zijne brave en beminnelijke echtgenoote, Henriëtte Johanna Magdalena van Laar, op den 15 Jun. 1834, en daarna op den 24 October 1839, zijn eenige zoon Johannes, die zijne Academische studiën te Leiden loffelijk volbragt, en de toelating tot het predik-ambt reeds verkregen had, en eindelijk, op den 22 Junij 1843, zijne oudste dochter, Geertruida Johanna Maria, huisvrouwe van den Wel-Eerw. Heer H.M. van Loon

[p. 86]

Predikant te Moordrecht, - hem door den dood ontrukt werden, - dien hij ook zelf, met dezelfde Christelijke eenswillendheid met God, bedaardheid, en hartverheugende uitzigten in de eeuwigheid, uit het geloof in den Heer en Verlosser, dien hij aan anderen, als de weg, de waarheid en het leven, had verkondigd, geboren, gedurende zijne kortstondige ongesteldheid te gemoet zag, en op den bovenvermelden dag onderging, nadat hij den 9^den dier maand voor het laatst tot de Gemeente gesproken had over het veelbevattende gezegde van Apostel Paulus, Rom. XIV. 8^b. ‘Het zij dan dat wij leven, het zij dat wij sterven, wij zijn des Heeren.’

Waren alzoo de werkzaamheden en de verdiensten van den ontslapene, als Godsdienstleeraar, bijzonder als Predikant bij de Nederduitsche Hervormde Gemeente van Dordrecht, langdurig en groot, veelvuldig en lofwaardig waren die ook in andere betrekkingen, waarin hij zich geplaatst, en in posten van anderen aard, waartoe hij zich geroepen zag. Gedurende zijn verblijf te Waardenburg bekleedde hij het ambt van Schoolopziener in het eerste district van het toenmalige Departement van Gelderland, en van 1806 tot het laatste van 1851 was hij, met hoogst lofwaardige vlijt, naauwkeurigheid en bereidvaardigheid, om, zooveel mogelijk, elk te dienen, Scriba van het klassikaal Bestuur van Dordrecht. Het aldaar gevestigde wetenschappelijk en letterlievend Genootschap onder de zinspreuk Diversa sed una, had hem van 1818 tot werkend Lid, en van 1829 tot 1850 tot Voorzitter; en menigmaal trad hij in zijne openbare vergaderingen op tot voordragt van hoogst belangrijke en leerzame verhandelingen, gelijk hij, na den dood van den uitmuntenden B.F. Tydeman, Theol. Doct. en Pred. te Dordrecht, wien hij, als Praeses van het Genootschap was opgevolgd, op den 16^den Maart 1830, de Redevoering hield te zijner gedachtenis, die kort daarna in het licht verscheen. Ook was hij, tot zijn verscheiden, met vlijt, wijsheid en trouw, onvermoeid werkzaam, van 1821 als lid, en van 1834 als Voorzitter, van de

[p. 87]

plaatselijke Schoolcommissie onzer stad, waarbij zijne ervarenheid, ook als letterkundige, hem te stade kwam en telkens bleek; die ook kennelijk is in de vier andere opstellen, welke hij ter perse gaf:

Feestelijke Dankstond, - gehouden op het Hervormingsfeest ten jare 1817, en uitgegeven tegelijk met de toen uitgesprokene Leerredenen van Ewaldus Kist en D.H. Wildschut; te Dordrecht, bij A. Blussé en Zoon. 1817.

Leerrede over de verbindtenis aan God, ter plegtige bevestiging der Lidmaten in de Christelijke Gemeente. Dordr. bij Blussé en van Braam. 1825.

Feestrede ter viering van het vijf- en twintigjarig bestaan des Genootschaps: Diversa sed una. Dordrecht bij van Houtrijve en Bredius. 1841.

En Toespraak bij gelegenheid der algemeene vergadering van het Nederlandsch Zendelinggenootschap op den 19 Julij 1843; Rotterdam, bij M. Wijt en Zoonen. 1843.

en welke door mij vermeld worden, omdat ook zij tot bewijs verstrekken, dat Veltman niet zonder reden met het lidmaatschap onzer Maatschappij is vereerd geworden.

Dordrecht, Julij 1852.

C.W. Stronck.