|
| |
| |
| |
| |
Derde geschiedenisse.
TWEE AFGEWEKEN SPAENSGESINDE BORGERS.
Van als ons Vaderstat den koninck is ontvallen,
En dat de Spaensche macht besluyt de Leytsche wallen,
En heb ick dach en nacht noyt elders naer getracht
Dan om de stat te sien weêr onder 't jock gebracht.
Die eens heeft zynen moet soo verre neêrgesmeten,
Dat hy om eer of goet zijn vryheyt kan vergeten,
En onder 't Spaensche jock zijn neck gewillich set,
Souckt d'ander oock by hem te trecken in het net.
Den koninck wilt dat ick de borgers sou bedriegen,
En vele van zijn trou en zijn genade liegen,
Daer toch niet af en is; al daer hy winnen kan,
Met kracht of met verbont, men spaert 'er vrou noch man.
Ick weet dat hy niet eer zijn gramschap en sal koelen
Dan als zijn bloedig sweert de minste wichten voelen;
Den moort-dorst die hem quelt, en kan niet sijn geboet
Dan met het lants verderf en met 't onnoosel bloet.
Zijn konincklicke tong heeft smaeck daer in gevonden
Van eer hy Alba heeft uyt Spaignen hier gesonden,
Den lust groeyt meer en meer: al daer hy nu naer haeckt,
Is bloet van 't Nederlant, dat hem soo soete smaeckt.
| |
| |
Men siet niet licht den hont, die eens heeft mogen stryken
Zijn tonge door het bloet, van 't lieve voetsel wyken.
Den koninck en sal noyt versachten oock zijn hert,
Dan als 't met menschen bloet geheel versadigt wert.
Niet eer en sal zijn sweert sijn in de schey gesteken,
Dan als hy yemant meer en vint om hem te wreken;
Hoe vrees ick als het volck van 't Neêrlant is vergaen,
Dat ick noch sal van hem verraders loon ontfaên.
Ick vrees dat hy my sal doen hangen ofte kelen,
En met zijn bloedig sweert in mynen necke spelen;
Al schijnt hy vrient te sijn, 'k en ben niet sonder vaer,
Zijn hert is veel te vals, zijn trou te wanckelbaer.
Als hy maer slechts en droomt dat hy moet yemant moorden,
Hy sent terstont den beul met degen en met koorden,
En doet hem nemen wech, 't sy man, 't sy vrouw, 't sy maegt,
Hy helpet al van kant, want hem alsoo behaegt.
Gelijck den vogelaer, die vogels souckt te vangen,
Set een of twee in 't net, die met haer soete sangen
Aenlocken al de rest, en met gemaeckten schijn
Beveynsen dat zy bly en in genuchten sijn.
Hy ligt terwyle stil bedeckt met groene blaren
Tot dat hy eenen hoop van vogels siet vergaren,
Verleyt door dit gesanck, die treckt hy over 't hooft
Verradelick het net, en stracx het leven rooft.
Soo doet hy dag voor dag: soo lang als 't wilt gelucken,
Souckt-hy door valschen sanck de andre te verdrucken:
Als 't vangen is gedaen, den vogel die de rest
Verrade, wert van hem geëten op het lest.
Dit is het Spaens gebruyck; zy weten dat ons landen
Haer kennen veel te wel uyt 't moorden en uyt 't branden,
Zy trecken op haer sy een overloopers hert,
Dat eenen maeckelaer van hare boosheyt wert.
| |
| |
Zy hebben my belast bedriegelick te schryven,
Dat aen de borgers goet en leven vry sou blyven,
Maer 't is verradery; ick ken den Spaenschen aert,
Niet eenen in de stat en salder sijn gespaert.
Wie heeft er oyt gesien een luypaert sonder vlecken?
Of eenen swarten moor een heel wit vel aentrecken?
Noyt sonder bloet en lest den Spaignaert zynen dorst,
Hy heeft de tyranny gesogen uyt de borst.
Ick sweere by de locht en by de helder stralen,
Die van de gouden son op deze werrelt dalen,
Ick sweere by de hel, die eerst heeft voortgebracht
Tot Nederlants verderf dit ongetrou geslacht,
Waert dat ick ware vry, of dat ick mochte breken
Het jock, daer ick den hals heb willich in gesteken;
Ick en sou nimmermeer op haer beloften staen.
Den Spaenschen eet, is aes om yemant te verraên.
't Is eenen korten tijt dat ick met haer verkeere,
Maer in dien korten tijt ick wonder dingen leere:
Die door verradery of moort wilt sijn beromt,
En hoeft niet dan dat hy by Spaignaerts scholen komt.
Daer is de eerste les, met God en eet te gecken,
En tot zijn eygen baet al de beloften trecken:
Niet eens te sijn beweegt al moet m'onnoosel liên
Verbrant, gebraên, onthooft of opgehangen sien.
Schijn-heylig voor het volck en yvrig sich te toonen,
En onder desen schijn geen menschen te verschoonen;
Doch geenen andren God te bidden aen in 't stil
Dan eygenbaet en vreugt en 's konincx wreeden wil.
Wraekgierigheyt allom en hoerery te plegen,
Met vuyle schelmery besmetten alle wegen,
Geen eerelicke vrou, geen maegt te laten vry,
Misbruycken al dat leeft tot vremde fieltery.
| |
| |
Des' oogen weten veel: ick hebbe konnen mercken,
In dit ongoddlick volck afgrijsselicke wercken,
Mijn hayren rysen op, mijn herte schrickt en springt,
Als sich den overdaet in mijn gedachten dringt.
Al dat Natura schromt en is haer niet verboden,
De ingeboren schaemt' is uyt haer hert gevloden,
My dunckt dat z' onder beelt van menschelicken schijn
De beesten meer gelijck dan ander menschen sijn.
Met desen wreeden hoop moet ick mijn leven wagen,
Volbrengen haren last, en doen haer welbehagen;
Ick moet, door haer bevel, weêr nemen in de hant
De pen, om te verraên mijn edel Vaderlant.
Wat schuylt 'er mijn gesel? hoe staet ghy soo ontsteken?
Wat druck of gramschap komt u uytter oogen breken?
Hoe sijt ghy soo ontstelt? uw brandende gesicht
Veel meer dan een forneys of eenen oven licht.
Baldeus wilt dat ick naer Leyen weêr sou schryven,
En is 't dat moglick is, de stat in 't nette dryven.
Wat swaerheyt is daer in?
Ick ben het schryven moe,
Ick heb genoech gedaen, dat hy 't voort selve doe.
Bedenckt u, niet te prat; 't en sijn geen kleyne saecken,
Is 't dat wy tot de stat met schryven konnen raecken,
Dan sal den koninck ons met ampten daer voorsien.
| |
| |
Maer eerst door ons verraet vermoorden soo veel liên.
Wat vragen wy daer naer? ick mach seer licht gedoogen
De borgers altemael verbranden of verdroogen,
Als 't slechts met my wel gaet; al wiert mijn eygen kint
Of vader ofte broêr met 't Spaensche sweert verslint.
Sijt ghy noch in 't getal van die verdwaelde sotten,
Die houden yet van God of van gesworen eet?
Al spreeckt ghy soo, ick denck dat ghy wel beter weet.
Die met de Spaignaerts heeft verkeert een luttel dagen,
Kan licht die sotte vrees geheel uyt 't herte jagen;
Den eet is maer een stroy; de dwase hout hy vast,
Maer een die wyser is seer luttel daer op past.
't En waer niet mogelick dat ick noch soude schryven,
En tot mijn stats verderf een lants verrader blyven:
Sal ick de borgery, die niet en heeft misdaen,
Met valscheyt en bedroch moordadelick verraên?
Sal ick een bloet-bat sien de stat, die my gegeven
Den eersten adem heeft, en opgevoet mijn leven?
't En is mijn meening niet mijn handen te bebloên.
Loopt, blooden schelme, loopt, ick sal het selve doen.
| |
| |
Hoe wijckt hy soo van my? hoe moet het herte woelen
Van die haer gans geneygt tot tyrannye voelen!
Geen tiger is soo wreet, geen wolf soo onbeleeft
Als die den Spaenschen aert gans ingedroncken heeft.
Den plicht, daer hy me is aen 't Vaderlant gebonden,
Wert uyt de borst geruckt; de schrickelickste sonden,
Die yemant dencken kan, daer selfs de duyster hel
Haer voor verschricken sou, en hout hy maer voor spel.
Zijn onbermhertig hert en is niet om versachten,
Vol wreetheyt en vol bloet sijn alle zijn gedachten,
Is vyant van het goet, verheugt hem in het quaet,
Zijn duivels boos gemoet verblijt sich in verraet.
Waer't dat de doot oock mocht de duyvelen vernielen,
De hel waer licht voorsien met Spaens-gesinde sielen;
Die eenen Spaignaert is, of op zijn wyse leeft,
Is 't wreetste dier dat oyt natuer gewonnen heeft.
Hoe sot was Adam en zijn wijf,
Die door haer ongetrou bedrijf
Die tegen zijn gestelde wet
Eerst hebben hare siel besmet
Met fruyt aen haer verboden!
Doe heeft de ongenadig' hel,
Door het rechtveerdig Gods bevel,
Al 't quaet en allen tegenspoet,
Dat in Cocyti droeven vloet
| |
| |
Doe wiert des levens korten rey
Besproeyt met tranen en geschrey
En met verdriet begonnen;
Van doe heeft Clotho yeders draet
Beswaert met alderhande quaet,
Met droefheyt afgesponnen!
Doe heeft Fortunae wanckel rat
Volkomen heerschappy gevat,
En onder haer doen buygen
De vryers en die 't swacker jaer,
Het hooft besneeut met winters hair,
En kinders die nog suygen.
De oorlog' en den hongers noot,
Den tweedracht, die soo menig lant
Gestelt heeft onder 's vyants hant,
Heeft kracht hier uyt genomen.
't En was voor Leyden niet genoech,
Dat haer gebreck en pest ontdroeg
Soo menig duysent sielen;
Den oproer en oneenigheyt
De borgers van elcandren scheyt
En souckt haer te vernielen.
o Grooten God, die ons verdriet
Met uw' almachtig' oogen siet,
Dat dag voor dag een nieuwe plaeg
Uw' troosteloose borgers jaeg
En swaerlick kom bestryden!
| |
| |
Dry hondert't sy door Spaens verraet,
't Sy moê van stats benouden staet,
Die hebben van de Heeren broot
Versocht, of middels voor den noot,
Door vijftien van haer mannen.
Een van die sitten in de wet,
Door dit oproerig volck verset,
Heeft dwaeslick durven seggen
Dat hy geen oorsaeck wilde sijn
Dat yemants door des hongers pijn
Het leven soud' afleggen.
Kleynhertig mens! wert sulck een woort
Van eenen Batavier gehoort?
Om onder zynen vryen voet,
Te buygen den vervloeckten moet
Duynckt u dan soeter dat het sweert
Het leven van de borgers weert
En niemant en kom sparen,
Dan dat zy kloeck en sonder schrik
Tot 's levens lesten oogenblick
Den Spaignaert is te wel bekent,
Hoe licht dat hy zijn trouwe schent,
En sal noyt sijn vergeten;
Soo lang als Haerlem wesen sal
En Naerden niet en komt tot val,
Sal Hollant van hem weten.
| |
| |
Gelooft den wanckelbaren wint,
Gelooft een ongestadig kint,
Gelooft het ijs, gelooft de maen;
Maer wacht u op de liên te staen,
Die noyt getrou en waren.
Zy hebben uyt haer moeders borst,
Versadende den eersten dorst,
Daer door is menig edel lant
Van volck berooft, verwoest, verbrant,
En onder 't jock gebogen.
De sneeu sal sonder kouwe sijn,
Den somer sonder sonne-schijn,
De wolcken sonder dryven,
De hooge duynen sonder sant,
De heete vlamme sonder brant,
Eer Spaensche trou sal blyven.
Die op Maraensche rust betrout,
Al is 't dat namaels hem berout,
En moet sich niet beklagen;
Want die eerst zynen aert kan sien
En niet en wilt zijn boosheyt vliên,
Verdient zijn straf te dragen.
Die voor den wolf ontsluyt zijn poort,
Al wert hy stracx van hem vermoort,
Zijn doot is niet te achten;
Hy bringt zijn selven in 't verdriet
Als hy het wreede beest in liet,
Wat mocht hy min verwachten?
| |
| |
Daer eens den Spaignaert in geraeckt,
Is 't dat hy 't al tot schande maeckt
En doet zijn wreetheyt dragen,
't En is niet vremt, 't is zynen aert,
Noyt yemant wiert van hem gespaert,
Die hy naer 't graf mocht jagen.
Als dan den Spaignaert wert gevoet
Niet anders dan met Neêrlants bloet,
En als wy moeten sterven;
't Is beter dat de doot ons vry,
Het leven dwingt te derven.
Doch, Van der Does en Van der Werf,
Behoeft de stat voor het verderf,
Dat haer de Spaignaerts dreygen,
Daer toe den ongetrouwen hoop
Van borgers, die den eet te koop
Den vyant veylen, neygen.
Toont dat ghy Batavieren sijt,
Hout ons van 't Spaensche jock bevrijt,
Maeckt dat w' in ruste leven;
Maeckt dat wy u van lauwer-blaên,
Die noyt en sullen drooge staen,
Maeckt dat de noyt vergaende Faem
Doet spellen uwen grooten naem,
In al des werrelts hoecken,
Getuyge dat wy door uw' daet,
Vry van gewelt en van verraet,
Het Spaensche jock vervloecken.
|
|
Auteursrechtvrij