De werken van Vondel. Deel 10. 1663-1674

[p. 613]

Uitvaert Van Maria van den Vondelaant.^*

Insuetum miratur limen Olympi.

Wanneer dit tijtlijk leven endt,

Begint het endelooze leven,

By Godt en engelen bekent,

En zaligen alleen gegeven.

  Daer zit de Godtheit op den troon,
In 't middenpunt van alle ronden,

Dat overal, en eenigh schoon,

Noit zijnen omvang heeft gevonden.^5-88

Dit trekt alle oogen naer zich toe,

Als d'eerste zon van alle zonnen,

De bron van 't licht, noit straelens moê,

Van geene schaduwen verwonnen.¹²

Wat goet zich in 't geschapen spreit

By sprengkelen, is hier volkomen^13-14
  In schoonheit, maght, en heerlijkheit,
Een zee, de springaêr aller stroomen.¹⁶

Wat herquam van het enkel Een¹⁷

Doolt, als in ballingschap verschoven,¹⁸

Vint geene rustplaets hier beneên,

En zoekt het vaderlant daer boven.

Zoo waelt de lely van 't kompas,²¹

Die met den zeilsteen wert bestreeken,²²

Rondom, en zoekt de starlichte as,²³

Haer wit, waer van zy was versteeken.²⁴

* Van 1668. - Afgedrukt volgens de tekst der afzonderlike uitgave in plano (Unger, no. 705).
Opschrift: Maria van den Vondel, dochter van Vondel's zoon Joost en diens eerste vrouw, Aeltje van Bancken, werd in 1648 te Amsterdam geboren, stierf daar 7 Dec. 1668 en. werd 17 Dec. in de Nieuwe kerk begraven. Zie over haar Sterck, Oorkonden, blz. 208-13. Zie voor het motto deel 8, blz. 721.

5-8 Weerklank van de bekende rei uit Lucifer (vs. 281-300).

8 omvang: omtrek, begrenzing (Ned. Wdb. X, 671).

12 Van: door.

13-14 Al het goede dat in de geschapen wereld bij kleine gedeelten verspreid ligt.

16 springaêr: bronader.

17 herquam: afkomstig is.

18 verschoven: verworpen.

21 waelt: gaat onzeker heen en weer; de lely: de kompasnaald in de vorm van een heraldieke lelie (Ned. Wdb. VIII, 1536).

22 de zeilsteen: de steen die de kompasnaald magneties maakt.

23 de starlichte as: de Noordster aan de hemelpool.

24 wit: doel; versteeken: verstoten, afgehouden.

[p. 614]

25

  MARIA steegh met haer gemoedt,

 

Van werreltsche ydelheên gescheiden

 

En los, naer dit volkomen goet,

 

Waertoe d'elenden 't hart bereiden.²⁸

 

 

 

Twee vleugels, ootmoet en gedult,²⁹

30

Verhieven haer uit aertsche dampen,³⁰

 

Daer 't eeuwigh Een 't gebrek vervult,³¹

 

En vleesch en geest niet langer kampen.

 

 

 

Haer leste stem en aêm was Godt,

 

De troost der aengevochte harten,³⁴

35

  Het beste deel, en hooghste lot.³⁵

 

Zoo voerze heene uit alle smarten.

 

 

 

Wat kroontge, op dat uw liefde blijk',³⁷

 

Met parle, zilver, en gesteente,

 

En palm, en roosmarijn, het lijk?

40

O Speelnoots, dit 's een dor gebeente.

 

 

 

Zy leefde tien paer jaeren lang,

 

Maer nu van 's werrelts last ontbonden,

 

Verwachtze om hoogh geen' ondergang.

 

Het hemelsche uurwerk telt geen stonden.⁴⁴

 

 

45

  Een rey van englen kroon' de ziel

 

Met lauwerier in 's hemels hoven,⁴⁶

 

Nu 't kleet des lichaems haer ontviel.

 

Zy noode ons met gebeên daer boven.⁴⁸

 

 

 

J.v. Vondel.

28 waartoe het hart voorbereid wordt door het aardse leed.

29 Sterck (Oorkonden, blz. 212) ziet hier een herinnering aan het tweede boek van de Imitatio Christi (IV, 1): ‘Duabus alis homo sublevatur a terrenis, simplicitate scilicet et puritate’. In plaats van deze eigenschappen stelt Vondel ootmoet en gedult (lijdzaamheid).

30 aertsche dampen: aardse beslommeringen. Sterck (Oorkonden, blz. 213) vergelijkt de damp der werelt in de Opdracht van Peter en Pauwels aan Eusebia, van 1641.

31 't gebrek: het ontbrekende, het onvolmaakte.

34 aengevochte: door bezoekingen geteisterde.

35 Vondel denkt hier aan Maria's ‘beste deel’ in Luc. X, 42.

37 kroont: bekranst. Vgl. de aantekening bij Uitvaert van mijn Dochterken, vs. 37-vgl. (deel 3, blz. 397).

44 In de hemel is geen begrip van tijd.

46 hoven: lustoord.

48 Zy noode: moge zij ons nodigen door haar gebeden om met haar verenigd te worden.