De werken van Vondel. Deel 3. 1627-1640

[p. 512]

Op het Tooneel.aant.aant.^*

I.

(Op de architraaf van de ingangspoort).

De weereld is een speeltooneel,
Elck speelt zijn rol en krijght zijn deel.

II.

(Op de architraaf boven de loges).

Tooneelspel quam in 't licht tot leerzaem tijdverdrijf.

Het wijckt geen ander spel noch koningklijcke vonden.²

Het bootst de weereld na. het kittelt ziel en lijf,³

En prickeltze tot vreughd, of slaet ons zoete wonden.⁴

Het toont in kleen begrip al 's menschen ydelheid,⁵
Daar Demokrijt om lacht, daer Heraklijt om schreit.⁶

III.^III

(Op een der balken aan de zoldering).

De byen storten hier het eelste datze leezen,

Om d'oude stock te voên en ouderlooze weezen.

IV.^IV

(Op een der balken aan de zoldering).

Het spel heeft oock zijn' tijd, wanneer 't de tijd gehengt.
't Vermaeckelijck en 't nut word hier van pas gemengt.

V.^V

(Op de architraaf van de galerij op het tooneel).

Twee vaten heeft Iupijn. Hy schenckt nu zuur, nu zoet,
Of matight weelde en vreught met druck, en tegenspoet.

* Van 1637. Van deze opschriften, die Vondel maakte voor de nieuwe Schouwburg (zie de afbeelding op blz. 544-45) zijn I, III en IV afgedrukt volgens de tekst in Gysbreght van Aemstel (W. Blaeu, 1638; Unger: Bibliographie, nr. 238); II volgens de eerste druk van dit treurspel (Unger: Bibliographie, nr. 236); V, VI en VII volgens Vondels Verscheide Gedichten 1644, blz. 340.

2 vonden: vondsten, uitvindingen.

3 kittelen: prikkelen, strelen.

4 prickeltze tot vreughd: slaat op het genot dat het blijspel geeft; slaet zoete wonden: opzettelike tegenstelling: het smartelik meeleven met de tragiese held schenkt tegelijk een gevoel van bevrediging.

5 begrip: samenvatting; in kleen begrip: in kort bestek.

6 Demokrijt en Heraklijt, twee Griekse wijsgeren, gelden in de renaissancetijd traditioneel als de vertegenwoordigers van een vrolike en een ernstige wereldbeschouwing.

III Dit opschrift bevat een zinspeling op het oude embleem van Coster's Academie: de bijenkorf. - d'oude stock: de grijsaard. De opbrengst van de vertoningen in de Schouwburg kwamen ten goede aan het Oudemannenhuis en het Weeshuis, in dezelfde verhouding als ze in de kosten van de bouw hadden bijgedragen.

IV gehengt: toestaat.

V vaten: schenkkannen.

[p. 513]

 

VI.^VI

 

(Vóór den schoorsteen in de kamer der Regenten).

 

Gezegent is dat lant,

 

Daar 't kint zijn moêr verbrant.

 

 

VII.

 

(Vóór den schoorsteen in de kamer der tooneelspelers).

 

Het zy ghy speelt voor stom of spreeckt,

 

Let altijt in wat kleet ghy steeckt.

 

 

WAERSCHOUWING.^*

 

(Voor den Schouburgh).

 

Geen kint den Schouborg lastigh zy.

 

Tobackpijp, bierkan, snoepery,

 

Noch geenderlei baldadigheid.

 

Wie anders doet wordt uytgeleit.

VI Woordspeling met moêr: veen, turf.

* Van 1637. Afgedrukt volgens de tekst in Gysbreght van Aemstel 1638. Unger: Bibliogr. nr. 237. Dit versje was met gouden letters geschilderd op een paneel naast de deur, die toegang gaf tot het portaal, waar men waarschijnlik de entree moest betalen. In de ‘bak’ (het parterre) waren alleen goedkope staanplaatsen. Vandaar dat het er soms rumoerig toeging en de waarschuwing niet overbodig was.