De eerste Surinaamse sportencyclopedie (1893-1988)

Sportjournalistiek:

Sportjournalistiek: De ontwikkeling van de sportjournalistiek ging gepaard met de komst van de krant, de radio en de televisie.

De sportjournalistiek maakte verscheidene fasen door, vandaar dat het goed is deze onder de loupe te nemen.

De verschijning van de eerste krant in Suriname was het gevolg van de stichting van de eerste drukkerij in 1772, toen aan mr. Wolphert Jacob Beeldsnijder-Matroos ‘een privelege van de drukpers’ werd verleend voor de tijd van 23 jaar. In augustus verzocht en verkreeg mr. Beeld-

[p. 169]

snijder Matroos verlof voor de wekelijkse uitgifte van een courant. Op 10 augustus 1774 verscheen zodoende het eerste nummer van ‘De Weeklijksche Woensdaagsche Surinaamsche Courant’.

Aangenomen wordt dat de eerste krant in de wereld in Duitsland op 15 januari 1609 verscheen. De eerste krant in Nederland zag het daglicht op 14 juni 1618.

De heer Fred Oudschans Dentz zegt in een uitgave van de West-Indische Gids ‘Suriname maakt onder de toen bestaand Nederlandsche koloniën geen slecht figuur en was de tweede, waarin een courant uitkwam. In Nederlandsch Oost-Indië (nu Indonesië) was op 7 augustus 1744 de eerste krant verschenen ‘De Batavia Nouvellen en Politique Raisonnementen’. Aldus de heer Oudschans Dentz.

De Weeklijksche Woensdaagsche Surinaamsche Courant, die in het Nederlands verscheen en in quarto formaat werd uitgegeven telde 4 bladzijden, elk verdeeld in 2 kolommen, bepaalde zich dan nog tot mededelingen betreffende de havenbeweging. Er was toen nog geen sprake van sportjournalistiek in Suriname.

Deze krant had een lang leven en onder verschillende namen vindt men haar nog tot 1805 terug (zie De Ware Tijd van 10 augustus 1974).

Tijdens de periode van de Bataafse Republiek verscheen zij in folio schrijfformaat en heette toen ‘Bataafse Surinaamse Courant’.

Het eerste blad dat volgens de heer Dentz tweemaal per week uitkwam was ‘De Surinaamsche Courant en Algemene Nieuwstijdingen’. Deze krant verscheen voor het eerst in 1795 en het was waarschijnlijk ook het eerste tweetalige nieuwsblad (Nederlands en Engels) voor Suriname.

Al aan het eind van de 19de eeuw werden sportactiviteiten, die door de Vereniging voor nationale feesten te Paramaribo waren georganiseerd, in de lokale bladen verslagen, hier begint in feite de sportjournalistiek in Suriname. Een krant die hierbij een belangrijke rol speelde was ‘De Surinamer’ die op 15 november 1911 het levenslicht aanschouwde. Met de komst van ‘De West’ op 1 oktober 1909 werd de interesse voor de sport steeds groter, zodat de sportjournalistiek langzaam maar zeker vorm begon te krijgen.

De takken van sport die in de periode 1900-1920 voornamelijk werden belicht waren: schieten, cricket, voetbal, biljart en zwemmen.

Het eerste sportblad in Suriname zag het levenslicht op donderdag 3 januari 1929 en droeg de naam van ‘De Sport’. Het stond onder redaktie van de heren Jean Heilbron, M.T. Hijlaard en John Wijngaarde en verscheen om de twee weken. De redaktie van dit blad speelde een andere belangrijke rol; zij organiseerde namelijk op 14 juli 1929 de eerste officiële zwemwedstrijden in Suriname (zie zwemmen).

‘De Sport’ had een levensduur van twee jaar daar ze in januari 1931 vanwege technische redenen ophield te bestaan.

Op 15 december 1950 verscheen het eerste nummer van Sport Ontspannings Kroniek (ofwel SOK); dit sportblad stond onder leiding van de redakteuren Jules Defares en André Kamperveen (zie André Kamperveen).

SOK is het tweede sportblad dat in Suriname het levenslicht aanschouwde. Het verscheen eerst eenmaal per week, maar in 1951 werd het tweemaal per week voor de man gebracht. In april 1955 werd SOK een algemeen weekblad.

De Ware Tijd (oprichting in 1958) en de Vrije Stem (1960) hebben ook veel voor de sport, door verspreiding van sportnieuws en bekendheid geven aan takken van sport, gedaan. Samen met De West hebben ze veel bijgedragen aan de ontwikkeling van de denksporten zoals dammen, schaken en bridge. Toch moet toegegeven worden dat de eerste damrubriek hier te lande in het dagblad ‘Het Nieuws’ in 1950 verscheen.

Door de oprichting van de Vereniging van Sportjournalisten in Suriname op 7 maart 1963 begonnen de sportjournalisten in georganiseerder verband te werken. Aangetekend kan worden dat in 1961 al een vereniging van sportverslaggevers bestond die onder leiding stond van Ronny Rens.

Zo werden sportjournalisten naar het buitenland gestuurd om internationale wedstrijden te verslaan en deze later hier te publiceren. De eerste keer dat een sportjournalist naar het buitenland ging voor het verslaan van wedstrijden vond in februari 1936 plaats toen de SVB een excursie naar Brazilië (zie voetbal) organiseerde. Edgar Wijngaarde ging toen als sportverslaggever mee. Vooral in de zeventiger en tachtiger jaren was er een positieve ontwikkeling op te merken binnen de sportjournalistiek. Zo zagen vele sportbladen het levenslicht; Spiegel (07-07-64), Sport Njoenso foe heri Sranang (01-10-70), Sport Arena (08-02-74) Supporter (14-10-76), Sporter (mei '84), Sportscoop (07-05-85), Sportforum (15-05-85), Sportrevue (24-02-86) enz.

Hoewel er al sinds 1931 bij de SVB sprake was om uit te komen met een bondsorgaan, was het de dambond die op vrijdag 2 augustus 1968 met ‘Damwereld’ uitkwam. Damwereld mag beschouwd worden als het eerste sportblad die door een bond werd gepubliceerd. Later namen verscheidene bonden dit voorbeeld over. Enkele van deze bonden waren de Schaakbond met Secondant (22-08-79), de basketbalbond en de atletiekbond met Sur Athletics (22-04-83).

Middels de krant (en het tijdschrift) kon men voor- en nabeschouwingen over de wedstrijden verslaan en werd de interesse voor de sport gestimuleerd.

Sportjournalisten die hierbij een belangrijke rol gespeeld hebben, zijn o.a. Edgar Wijngaarde, Jules Defares, Jack van de Berge, Andre Kamperveen, S. Heymans, Henk Esajas, Desi Truideman, Cyriel Biervliet, William Kraan, John Wijngaarde, Jean Heilbron, M.T. Hijlaard, Ronny Rens, Guno Hoen, Robby Rosario, Irwin Wist, Iwan Tseng, Cliff Djamin, Rik Schuitemaker enz.

Met de komst van de radio op 14 mei 1935 werd een nieuwe fase voor de sportjournalistiek in Suriname ingeluid.

De ontwikkeling van de telefoon en radio in Suriname vond als volgt plaats: In 1880 maakte de Nederlandse Landmacht een aanvang met de lijntelefonie in Suriname ten behoeve van militair strategische verbindingen. In 1887 kwam de eerste telefonische verbinding tussen

[p. 170]

Fort Zeelandia en Fort Nieuw Amsterdam tot stand. Op 18 september 1889 kreeg de Franse Kabel Maatschappij ‘Societé Francaise des Telegraphes Sousmarins’ vergunning om via het leggen van een zeekabel tussen Martinique, Paramaribo en Cayenne, Suriname met het wereldtelegraafnet te verbinden. Voor zover Suriname geïnteresseerd was in het sportgebeuren van de wereld, was het nu pas mogelijk informatie hieromtrent te vergaren, die dan in de lokale kranten werden verslagen. In 1907 nam de kolonie Suriname het telefoonnet van de luchtmacht over wat betekende het ontstaan van het Lands Telefoonwezen onder het departement der Koloniale Spoorwegen, belast met het openbaar telefoonnet. Het is dan ook vanaf 1907 dat meer sportactiviteiten in de lokale kranten verschenen.

Langzamerhand groeide de interesse voor de sport van den vreemden vooral toen op 10 augustus 1927 rechtstreeks telegrafische verbindingen met Nederland en Amerika werd geopend.

In deze periode begonnen radio-ontvangtoestellen hun intrede in de huizen van Paramaribo te doen. Het waren batterijtoestellen. Op 1 februari 1932 was de electrische stroomlevering een feit en de groei van radio's nam sterk toe (zie Geschiedkundige tijdtafel van Suriname-Oudschans Dentz).

Eén der eerste sporttoernooien die via de ontvangtoestellen kon worden gevolgd, was de strijd om de Walcot beker tussen Suriname en Britsh Guyana in maart 1932. Bij de Lands Radio Dienst en aan de Zwartenhovenbrugstraat waar de Surinam Bazaar was gevestigd, werden de uitslagen van deze wedstrijden op een bord bekend gemaakt. Suriname won toen één van de drie wedstrijden (2-1), speelde één gelijk (3-3) en verloor de laatste (1-3) om zodoende de beker te behouden, daar zij al in 1931 kampioen was geworden (zie NGVB).

Een ander internationale sportontmoeting die middels de radio-ontvangtoestellen kon worden gevolgd, was de voetbalontmoeting tussen Nederland en België op zondag 17 october 1932.

Door de groei van het aantal radiotoestellen in Suriname achtte men de tijd rijp om een eigen omroepstation te bezitten.

De heer J.E. Herrenberg, die bij verschillende personen had aangedrongen op de oprichting van een radiostudio, nam tenslotte het resolute besluit. Hij gaf de grote lijn aan waarlangs de verzorging van de nieuwling zich zou moeten bewegen om hem een goede groei te verzekeren. Bemoeienissen van de heer J.E. Herrenberg hadden mogelijk gemaakt dat in een eerder stadium de lands radio dienst uitzendingen verzorgde.

Op 14 mei 1935 werd de Algemene Vereniging Radio Omroep Suriname (Avros) opgericht en kon de volgende dag bekend worden gemaakt dat het omroepstation het leven was ingestapt. Middels een 25 watt kortegolfzender op ongeveer 40 meter golflengte werd een aanvang gemaakt met de eerste omroepuitzendingen.

De zender en studio waren ondergebracht in de oude meterkamer van de IRD in de Cultuurtuinlaan.

Op maandag 20 mei 1935 werd via Avros de eerste sportontmoeting uitgezonden en deze betrof de voetbalwedstrijd tussen Suriname en Curaçao in het kader van het Gouverneur Slobbe-toernooi.

Curaçao won toen met 1-0.

De tweede sportontmoeting die live uitgezonden werd, was de tweede ontmoeting tussen Suriname en Curaçao die op woensdag 22 augustus 1935 werd gespeeld. Suriname won toen met 4-1 en werd winnaar van de wisseltrofee.

Het eerste sportprogramma bij de Avros heette ‘Sportpraatje’ en werd verzorgd door sergeant Roell, het werd op maandag van 6.45 uur tot 7.00 uur verzorgd. Sergeant Roell is bovendien de geestesvader van het jeugdvoetbal in Suriname.

De eerste grootse rechtstreekse internationale live sportuitzending vond op zondag 29 juni 1958 door Avros via Radio Nederland plaats en wel om kwart over tien 's morgens. De wedstrijd die verslagen werd, was de finale om het wereld voetbalkampioenschap, welke gespeeld werd tussen Brazilië en Zweden. Brazilië versloeg Zweden met 5-2 en werd voor de eerste maal wereldkampioen. Tijdens dit toernooi maakte de wereld en ook Suriname kennis met Edson Arantes de Nascimento alias Pele.

Degene die bij het verslaan van deze wedstrijd een belangrijke rol gespeeld heeft, was de sportkommentator Jack van den Berge. Jack versloeg al sinds 1947 via de Avros sportwedstrijden, waarbij hij veel aandacht schonk aan de wereldkampioenschappen en de Olympische Spelen. Jack van den Berge is de tweede sportjournalist in Suriname die een sportrubriek via de radio verzorgde. Hij versloeg meer dan 200 internationale wedstrijden in de periode 1947-1974 (zie Jack van den Berge).

In 1957 kreeg Suriname haar tweede radiostation namelijk Rapar, die op 28 januari het levenslicht aanschouwde. Apintie kwam op 2 augustus 1958, SRS op 14 augustus 1965 enz.

Op dinsdag 28 november 1972 werd voor de eerste maal in de radiohistorie een rechtstreekse internationale uitzending door Surinamers verzorgd. De SRS kwam deze eer toe, die haar sportjournalist Ben Douglas naar Curaçao zond voor het verslaan van de twee ontmoetingen tussen Suriname en Trinidad. Suriname verloor de eerste wedstrijd (1-2) en speelde op donderdag 30 november 1972 gelijk (1-1).

De sportjournalistiek had met deze prestatie wederom een mijlpaal bereikt.

Met de komst van de radio konden sportevenementen live uitgezonden worden, wat de ontwikkeling van de sport ten goede kwam. Sportjournalisten die hierbij een belangrijke rol vertolkt hebben, zijn: Sergeant Roell, Purcy Esajas, Willebrod Axwijk, André Kamperveen, Jack van den Berge, Johnny Kamperveen, Baltus Lochem, Iwan Tseng, Luciën Dubois, Frits Tolud, Guno Hoen, Renaldo Brammerloo, Cliff Djamin en anderen.

De ontwikkeling van de televisie in Suriname geschiedde als volgt: Op zondag 19 oktober 1958 werd voor de eerste maal in Suriname een televisie uitzending ontvangen. De technici O. Morroy van LTT (nu Telesur) en J. Cats van Kersten's radiohandel, boekten eindelijk succes nadat zij geruime tijd met een tweetal televisie ontvangers experimenteerden, maar vanwege de gebrekkige antennes steeds faalden. Met toestemming van de direk-

[p. 171]

teur van LTT mochten ze toen hun proeven voortzetten op het ontvangstation van LTT aan de Tweede Rijweg, waar men beschikte over zeer speciale antennes. Daar lukte het de heren op het scherm van de televisie-ontvanger een duidelijk zichtbaar beeld van een televisiestation van Caracas te ontvangen.

Merkwaardig genoeg betrof dit een sportprogramma waarin paardenrenwedstrijden werden vertoond, afgewisseld met verschillende reclames.

Op maandag 19 oktober 1959 was het dan zover, de allereerste tv-uitzending in ons land vond plaats aan de Steenbakkerijstraat.

Men maakte namelijk gebruikt van een groot scherm waarop de televisie-beelden geprojecteerd werden.

In 1960 ging de heer J. Cats, hoofd van de radio-afdeling van Kersten bij de Philipsfabriek te Eindhoven een opleiding volgen voor service aan tv-toestellen.

In 1965 volgde hij een aanvullende cursus en terug in Suriname gaf hij een cursus alhier. Niet lang hierna was de eerste televisiestation in Suriname een feit, de Surinaamse Televisie Stichting (STVS) kwam op 20 oktober 1966 in de lucht.

Het eerste sportprogramma op deze zender heette Sportrevue en werd door André Kamperveen verzorgd (zie André Kamperveen).

Wanneer de eerste nationale live sportontmoetingen werden vertoond kon niet worden vastgesteld, maar geruime tijd werden voetbalwedstrijden uitgezonden. Deze wedstrijden werden uitgezonden zolang het daglicht het toestond.

De eerste internationale live sportontmoeting die via de STVS werd uitgezonden vond op 1 juni 1978 plaats, tijdens de wereldkampioenschappen te Argentinië. Om 14.30 uur zond men live de openingsceremonie uit, waarna om 15.35 uur de eerste voetbalwedstrijd West-Duitsland vs Polen werd gespeeld.

Op 31 mei 1986 werd een aanvang gemaakt met de wereld voetbalkampioenschappen te Mexico. De Surinaamse sportjournalistiek maakte wederom geschiedenis. De STVS zond onder leiding van Ray Wimpel en Henk Esajas alle 52 gespeelde voetbalwedstrijden uit.

Tot nog toe hebben we het niet gehad over de direkte invloed van de sportjournalistiek op het sportgebeuren in Suriname.

Een voorbeeld hiervan is de wedstrijd tegen Guyana op 29 augustus 1976. Suriname verloor in juli 1976 de eerste wedstrijd met 0-2 en de tweede wedstrijd moest in augustus gespeeld worden. Deze wedstrijden werden in verband met de voorronde van de wereldkampioenschappen 1978 gespeeld. Om verder te komen moest Suriname tenminste met 3-0 winnen van Guyana. De sportjournalisten brachten geheel Suriname op stelten en motiveerden een ieder om naar het stadion te komen en onze jongens te stuwen naar de overwinning. Men gebruikte hierbij de slogan ‘W' nak din drie’, en dan werd er driemaal in de handen geklapt. De Surinamers, kwamen massaal naar het stadion en de gehele wedstrijd schreeuwde het publiek de slogan. Suriname won de wedstrijd met 3-0 (zie voetbal).

Een ander opvallende gebeurtenis vond op 30 maart 1980 plaats.

In verband met de voorronde wedstrijden van de Olympische Spelen 1980 moest een wedstrijd gespeeld worden tegen Costa Rica.

De sportjournalisten brachten wederom een massa in beweging en ze proclameerden de leuze ‘Wij gaan naar Moskou nu’.

Elke stadionbezoeker kreeg een Surinaams vlaggetje en de stoottroepen kregen bovendien een pet en een shirt waarop de leuze stond. De verscheidene radiostations gaven ook nog gratis zendtijd.

Het kon echter niet baten, daar Suriname verloor met 2-3 (zie Olympische Spelen).

Toch moet toegegeven worden dat voor het eerst in de sporthistorie in Suriname zoveel personen met vlaggen gezwaaid hebben en uit volle borst het Surinaams volkslied hebben gezongen.