De eerste Surinaamse sportencyclopedie (1893-1988)

Biljart;

Biljart; is het spel dat met ivoren of uit synthetische materiaal vervaardigde ballen wordt gespeeld op een rechthoekige met groen bespannen biljarttafel.

Het blad van de tafel bestaat uit platen van 45-60 mm dikte, doorgaans vervaardigd van Portugese lei. De banden van de tafel worden vervaardigd van rubber en hebben een hoogte van 36-37 mm. Een biljarttafel is altijd tweemaal zo lang als breed. Voor internationale tournooien en de belangrijkste nationale kampioenschappen worden uitsluitend biljarttafels gebruikt met een afmeting van (gemeten binnen de banden) 2,845 × 1,422m² (zgn. match-biljart). Daarnaast vind men in talrijkere mate de afmeting 2,30 × 1,15m² het zgn. kleinbiljart, waarop de nationale kampioenschappen klein-biljart worden gespeeld. Er zijn nog biljarttafels van geringere afmeting, doch hierop worden geen officiële wedstrijden gespeeld. Zowel van de kleine als van de grote tafel is de officiële hoogte, gemeten van de grond tot de bovenkant van de houten omlijsting, 79-80 cm.

Het biljartspel wordt gespeeld met drie ballen. Twee van de ballen zijn wit, de derde rood. De middellijn van de ballen is 61-61,5mm.

Het spel wordt verder gespeeld met een houten stok of keu, vervaardigd uit de edelste houtsoorten en ca 140cm lang. Deze keu moet volkomen recht zijn en is aan het vooreinde voorzien van een stukje ivoor, dat steun verleent aan de pomerans, een elastisch stukje leer op het ivoren topeinde, dat elke soort stoottechniek mogelijk maakt. Biljarten is het maken van zoveel mogelijk caramboles, d.i. een serie van 2 tot 500 punten. Onder het maken van een carambole (één punt) wordt verstaan, de speelbal (één van de witte ballen) stoten met de keu, waarna deze speelbal beide andere ballen raakt.

Men onderscheidt bij het biljartspel de vrije partij (zgn. libre spel) de bandenpartijen (eenband en driebanden) en de kaderpartijen (47/1, 47/2 en 71/2). ledere partij, die steeds gaat tussen twee spelers heeft zijn vastgestelde lengte, die bij het libre 500 caramboles bedraagt. Bij kader 47/1 bedraagt het 300 caramboles, bij 47/2 400, bij 71/2 300, bij eenband of bandstoten 200 en bij driebanden 60.

Het oude biljartspel als kogelspel dateert uit de tweede helft van de 16e eeuw. Dit oude primitieve biljartspel was toen aan het Franse hof een geliefde verstrooiing, het was lange tijd het uitsluitende voorrecht van de koningen, hovelingen en vooraanstaande personen. Maar dit spel verloor in de 18de eeuw zijn exclusief karakter. Het evolueerde tot een der populairste indoorbewegingsspelen, m.n. in Nederland en België.

Het moderne biljartspel dateert van 1827, toen de Fransman Mengaud de pomerans uitvond.

Het is historisch juist dat het biljartspel in Nederland zijn grote vlucht is begonnen en nationaal en internationaal erkenning heeft gevonden na de oprichting van de Nederlandse biljartbond (1911).

Wanneer het biljartspel in Suriname is geïntroduceerd valt moeilijk te achterhalen, maar een feit is dat dit spel door de Nederlandse kolonisten al aan het begin van de 19e eeuw werd gespeeld. In het boek van de Fransman P.J. Benoit ‘Voyage a Suriname’ dat in 1839 werd gepubliceerd, wordt de situatie omstreeks 1830 weergegeven en daarin wordt aangehaald dat vooral de slaven dit spel bedreven. Wat tot de mogelijkheden behoort is dat het biljartspel al sinds 1786 in Suriname bekend was. In dat jaar werd namelijk de eerste vereniging ‘Surinaamse vrienden’ opgericht en hoewel deze vereniging meer bestemd was voor het organiseren van feesten is het niet onwaarschijnlijk dat er ook binnenspelen plaatsvonden.

Eén der oudste bekende officiële biljartconcoursen werd op maandag 22 oktober 1900 in het militair tehuis gehouden, waarbij de voorzitter en enige leden van het bestuur aanwezig waren. Dit tournooi werd opgeluisterd door het militaire muziekkorps. Er waren voor onderofficieren en minderen prijzen die als volgt werden behaald:

Onder-officieren:

sergeant Thompson 1e. Hij kreeg een biljartqueue.

sergeant Rijsenback 2e. Hij kreeg een schrijfmap.

sergeant van der Zwaan 3e. Hij kreeg een sigarenkoker.

Manschappen:

De infanterist Klauss 1e. Hij kreeg een tabakspijp.

De infanterist Phillip 2e. Hij kreeg een kistje sigaren.

De infanterist Bijsterveld 3e. Hij kreeg een zakmes.

Na afloop werden de prijzen door majoor Westrouwen van Meeteren uitgereikt. Aangetekend kan worden dat vóór 1900 er al biljartconcoursen werden georganiseerd; zo werden er op 21 mei en 30 mei 1896 in de Buiten-Sociëteit biljartconcoursen afgedraaid.

De Buiten-Sociëteit werd op 25 januari 1881 opgericht en had tot doel de bevordering van onderling genoegen door gezellig verkeer. Mogelijk dat het biljartspel al sinds 1881 serieus werd bedreven in de Buiten-Sociëteit. De heer C.M. Bremer was de eerste voorzitter en de heer Y. Bakker de eerste secretaris van deze organisatie.

Aan het begin van de 20ste eeuw werd dit spel serieus

[p. 37]

bedreven in Suriname en al te vaak werden er tournooien georganiseerd. Zo vond op 22 maart 1910 een tournooi (10 speelbeurten) plaats en de resultaten waren als volgt:

1e klasse

Booms (77 caramboles), Wijers (55 caramboles)

2e klasse

E. Tjon A Kien (38 caramboles), Van Zouten (37), Coenraad Fernandes (35)

3e klasse

Marques (33 caramboles), Tama (29), Alberga (27).

4e klasse

D. Simons (18 caramboles), E, Treurniet (17).

Uit het vorenstaande blijkt dat men al heel vroeg in deze eeuw de biljarters in verschillende klassen had onderverdeeld en dit toont aan dat er toen al sprake was van een goede organisatie.

Een ander tournooi dat georganiseerd werd vond op woensdag 29 september 1916 plaats. De deelname was groot, daar 2300 biljartkaarten verkocht waren. De winnaars waren als volgt:

1e klasse
F. Vanier	43
J. Alberga	42
F. de Freitas	37

2e klasse
A. Jong A Kiem	30 caram.
J. Waller	29 caram.
M. Thoma	27 caram.

3e klasse
F. Stekkel	25 caram.
C. Vanier	1 caram.
Van Amson	12 caram.

In de week van 23 mei 1921 organiseerde men in het militair tehuis biljartwedstrijden en als prijs werd de winnaars geld overhandigd. De winnaars van dat tournooi waren Graat (sf. 12,50), Kunst (sf. 6,25) en Koppert (sf. 4,25).

In mei 1924 werd in Het Park een tournooi georganiseerd dat de volgende winnaars voortbracht.

1e klasse

A.C.J. Alberga (50 pnt.), Coenraad Fernandes (48), J. de la Parra (48)

2e klasse

H.F.G. Koli (38), A.W. Brakke (37), I.C.W. Buth (33).

3e klasse

L.E. Jessurun (31), J.H. Wijngaard (25), D.D. Robles

4e klasse

H.J. Pool (22), J. Fernandes (21), H.G. Bodeutsch.

Bij het overkampen kregen we de volgende uitslagen:

Coenraad Fernandes - De la Parra 24-17.

Op zondag 16 April 1930 werd in Het Park een biljartconcours georganiseerd, waarbij met geheel nieuwe regels werd gespeeld. Elke deelnemer was verplicht 25 kaarten van 10 stoten te spelen. De speler met de meeste punten werd de winnaar. Dit tournooi eindigde op 21 april 1930 en de winnaars in de verscheidene klassen waren als volgt:

1e klasse

P. Vieira (552 pnt.), J. Buth (434 pnt.)

2e klasse

J. Themen (386 pnt.), A. Brakke (380 pnt.), E. Snellen (378 pnt.).

3e klasse

J. Douglas (353 pnt.), D. Robles de Medina (314 pnt.), J. Wijngaarde (300 pnt.).

4e klasse

A.J. Jartogh (236 pnt.), F. Woisky (242 pnt.), D. Robles de Medina (188 pnt.).

[p. 38]

Op 2 april 1934 werd met het eerste clubkampioenschap gestart. Het Park had hiervoor een wisselbeker beschikbaar gesteld. Voor het militair tehuis kwamen uit: De Kreek, Vriendwijk, Petersen en Baltzer. Voor het politie tehuis kwamen uit: Eduard Kaersenhout, Abendanon, da Costa, de Vries. Voor Het Park kwamen uit: Morpurgo, Kreps, Alberga en Nunes.

Het Park werd de eerste biljartclubkampioen met 14 punten, het politie tehuis werd tweede (3 punten) en het militair tehuis derde (2 punten).

Da Costa behaalde de hoogste serie namelijk 18.

De clubkampioen van 1935 werd het militair tehuis met 9 punten, de politie behaalde 8 en Het Park 7 punten. Tijdens dit tournooi behaalde Nunes met 27 caramboles de hoogste serie, terwijl Eduard Kaersenhout het hoogste gemiddelde haalde namelijk 3,75.

In 1936, '37 en 1938 won Het Park achtereenvolgend de beker en werd hierdoor eigenaar van deze trofee.

In 1938 behaalde Het Park 12 punten, de politie 7 en het militair tehuis 5 punten. De spelers die toen in het strijdperk verschenen waren:

Het Park: F. Morpurgo, H. da Costa, H. Zaal en Erwin de Vries.

Politie: Eduard Kaersenhout, Sijpel de Vries, Davidson en H. Landkoer.

Militair tehuis: Petersen, de Kreek, Maas en J. Anches. Tijdens dit tournooi behaalde Maas de hoogste serie (29), terwijl Eduard Kaersenhout het hoogste gemiddelde behaalde (5).

Door het succes van dit tournooi nam het bestuur van het politie tehuis het initiatief in hetzelfde jaar (1938) de eerste persoonlijke kampioenschappen te organiseren. Gestreden werd in 2 klassen nl. de A- en de B afdeling en een ieder mocht aan dit tournooi deelnemen. Het inschrijfgeld bedroeg sf 2,50 en het tournooi, dat op zaterdag 6 augustus startte werd in het biljarttehuis van de politie georganiseerd.

Om een beeld te krijgen van dit tournooi het volgende: aan het begin leverde Zaal de hoogste serie (38), terwijl Eduard Kaersenhout het hoogste gemiddelde behaalde 5 5/39. Halverwege de strijd bracht Tjin A Djie het hoogste gemiddelde op 5 15/37, terwijl E. Morpurgo het gemiddelde op 6 1/4 stelde en samen met H. Zaal de grootste serie behaalde nl. 38. Ondanks deze goede prestatie van E. Morpurgo versloeg Eduard Kaersenhout hem toch nog in de finale om het kampioenschap en werd zo de eerste Surinaamse biljartkampioen.

Winnaars van de gehouden landskampioenschappen waren:

In de A klasse

1e Eduard Kaersenhout, 2e E. Morpurgo, 3e Kaersenhout, 4e Tjin A Djie en 5e Groenloo.

In de B klasse

1e Siem Fat, 2e Tel, 3e Aksel, 4e Brohim en 5e Sijpel de Vries.

Het biljartcomité dat dit tournooi had georganiseerd, bestond uit de volgende personen: A.C.J. Alberga (voorzitter). A. Maas, J. van den Ende, J. Ruitenbeen en H. da Costa.

In 1941 vond een felle strijd plaats tussen de clubkampioenschappen van Het Park en de politie. Nadat de competitie was afgedraaid, behaalden beide verenigingen 13,5 punten. Er werd vervolgens een tweekamp tussen beide teams afgedraaid en weer was de uitslag gelijk: uit 8 gespeelde wedstrijden 4 gewonnen en 4 verloren met in totaal 4 competitiepunten.

Om toch een kampioen aan te kunnen wijzen, werd een halve competitie afgedraaid en Het Park wist toen met de eer te strijken door als volgt te winnen: 4 gespeeld 3 gewonnen 1 verloren, dus 3 competitiepunten. Het Park werd dat jaar vertegenwoordigd door: dr. Zaal. da Costa, van Marion en E. Morpurgo. De Politie werd vertegenwoordigd door Eduard Kaersenhout, Sijpel de Vries, Goedhoop en Kaersenhout.

De biljart-competitie van 1942 zag er als volgt uit:

Het Park	24 gespeeld	17,5 punten
Politie	24 gespeeld	13 punten
Kooy Tjien Foei	24 gespeeld	11,5 punten
Militairen	24 gespeeld	6 punten

Tjin A Djie en van Marion behaalden met 37 caramboles de hoogste serie en moesten om de eerste prijs in deze categorie elkaar nogmaals bekampen in een partij van 100 caramboles. Van Marion won deze partij en behaalde met 24 caramboles de hoogste serie in deze tweekamp. Tjin A Djie verloor weliswaar, maar behaalde het hoogste gemiddelde met 6 9/11. Een opvallende prestatie leverde E. Morpurgo door ongeslagen uit het tournooi te komen en bovendien met 5,36 het hoogste gemiddelde van alle partijen te behalen. De heer Rijnberg behaalde met 1,89 het laagste gemiddelde.

Ook in 1943 behaalde Het Park het clubkampioenschap. Van de 24 gespeelde wedstrijden wonnen de biljarters van Het Park er 19, verloren 4 en speelden 1 gelijk. De opvallendste prestaties waren toen:

Het hoogste algemene gemiddelde: Morpurgo met 4,54.

De hoogste serie in één partij: Eduard Kaersenhout met 35.

Het hoogste gemiddelde: Morpurgo met 6,82.

Het laagste gemiddelde: J. Leenvaart met 1,43.

Het hoogste algemene gemiddelde in 24 partijen gespeeld door elke vereniging: Het Park met 3,05, Politie met 2,71, Militairen met 2,60 en Kooy Tjien Foei met 2,43. Uit het vorenstaande kan worden opgemaakt dat in deze periode alleen de clubkampioenschappen het belangrijkste tournooi voor de Surinaamse biljarters waren en dat Het Park verreweg de sterkste vereniging was.

In 1944 ging men er toe over meer tournooien te organiseren. Zo stelde drs. Kreps een wisselbeker ter beschikking. Op vrijdag 11 februari 1944 versloeg drs. Kreps in de finale Chin Ten Fung en won zo zijn eigen beker. Hij stelde het toen meteen weer ter beschikking.

Ook de vereniging Kooy Tjien Foei stelde bekers voor alle klassen ter beschikking. Deze vereniging. stelde verder een commissie voor het organiseren van een competitie samen onder voorzitterschap van de heer Veira. Geinspireerd door dit voornemen stelden de heren Refos en Abendanon ook een beker beschikbaar voor de 1e

[p. 39]

klasse, terwijl de heer Arrias eentje voor de 4e klasse uitloofde.

Op maandag 14 februari 1944 startte een knock out tournooi en op zondag 20 februari 1944 verloor drs. Kreps van M. Chin A Sen en laatstgenoemde ging met drie bekers naar huis, namelijk één van Kooy Tjien Foei, één van Refos en één van Abendanon. Dit tournooi was bedoeld om de eenheid te bewaren onder de leden en donateurs en om het spelpeil op te voeren.

Tijdens de clubkampioenschappen van 1944 zagen de militairen kans Het Park naar de tweede plaats te verschuiven. De uitslag was:

1.	Militairen 18 gewonnen- 4 verloren-2 gelijk-19 punten
2.	Het Park 10 gewonnen-12 verloren-2 gelijk-11 punten
3.	Kooy Tjien Foei 9 gewonnen-11 verloren-4 gelijk-11 punten
4.	Politie 7 gewonnen-17 verloren-0 gelijk-7 punten.

Morpurgo behaalde met 7,5 caramboles het hoogste gemiddelde, terwijl van Marion de hoogste serie haalde met 37 caramboles. Kaersenhout kwam op het hoogste algemene gemiddelde met 5,15.

De prestaties die de biljarters in 1951 leverden, tonen aan dat er duidelijke vorderingen waren gemaakt in de loop der jaren.

In april dat jaar veroverde Het Park het clubkampioenschap als volgt:

1.	Het Park	20 gewonnen
2.	Garnizoen	18 gewonnen
3.	Bodega	15 gewonnen
4.	Kooy Tjien Foei	15 gewonnen
5.	Politie	12 gewonnen

Alle verenigingen speelden 32 partijen.

Brohim behaalde het hoogste gemiddelde met 9,50 caramboles. Hij won bovendien de meeste partijen en leverde met 74 caramboles de hoogste serie.

De eerste buitenlandse biljarter die Suriname bezocht was de 29 jarige wereldkampioen en grootmeester señor Edwardo Gargani, die hier op 9 juli 1959 kwam en die in 1957 wereldkampioen was geworden. Het Surinaamse publiek genoot van de kunstjes van deze wereldkampioen.

Op vrijdag 25 oktober 1963 kwamen leden van de verenigingen Spes Patriae, Kaderclub, Brutusclub en HNS bij elkaar om te praten over de oprichting van een bond. Er werd een voorlopig bestuur gevormd dat uit de volgende leden bestond: G.K. Brunings (voorzitter), H. Verwey (1e secretaris), L. Leeflang (2e secretaris) en B. Abhelak (penningmeester). De Surinaamse Biljart Bond was een feit.

Het merkwaardige is echter dat de biljartsport langzaam maar zeker doodbloedde, totdat aan het eind van de zestiger jaren deze tak van sport slechts in recreatieverband werd bedreven. Het laatste toernooi dat in de zestiger jaren georganiseerd werd en in 1969 plaats vond, was een clubtournooi waaraan Het Park (organisator), de politie, Kaderclub, de militairen en PWO deelnamen. Het Park, bestaande uit Verwey, Aksel en Erwin de Vries, werd kampioen van dit tournooi.

In 1974 nam Andre Kamperveen het initiatief de persoonlijke kampioenschappen te organiseren. Hierdoor kwam er een opleving in het biljartspel. Er werd een comité gevormd dat onder leiding stond van Eugene Brohim en op zondag 24 november 1974 was het zover. Uit de prestaties van de biljarters bleek dat ondanks de slappe periode zij toch nog vooruitgang hadden geboekt. Zo maakte Paul Chin A Foeng op maandag 9 december 1974 met zijn 15e beurt 131 caramboles en verbeterde het record van Iwan Kaersenhout, die twee weken geleden met 72 caramboles de hoogste serie behaalde. Paul Chin A Foeng kwam toen uit tegen Alfred Amir die hij versloeg met 243-85.

Op dinsdag 10 december 1974 was het de beurt aan Johan Chin om voor het voetlicht te verschijnen. Chin maakte in 9 beurten zijn partij af en behaalde daardoor het hoogste gemiddelde van 22,22. Een week eerder stond het record al op zijn naam met 20 caramboles. In deze partij werd Paul Chin A Foeng met 243-42 verslagen door Johan Chin. Chin behaalde aan het eind van dit tournooi ook het hoogst algemene gemiddelde namelijk 13,33. In de finale speelde hij 6 partijen en won alle 6 om zodoende ongeslagen landskampioen 1974 te worden. Paul Chin A Foeng werd semi-kampioen en John Woei demi-kampioen.

Johan Chin werd voor de eerste maal landskampioen en hij zou voor lange tijd het gezicht van het biljartspel in Suriname gaan bepalen (zie Johan Chin).

Tijdens het Paas-tournooi van 1975 stal Johan Chin de show toen hij op dinsdag 15 april 1975 in 14 beurten een totaal van 257 caramboles behaalde.

Tijdens het Paas-tournooi van 1976 evenaarde Paul Chin A Foeng op woensdag 2 maart het record van Iwan Kaersenhout door zijn partij tegen Gangaram Panday in 6 beurten uit te spelen.

In januari 1977 werd de eerste nationale biljart-selektie samengesteld. Deze bestond uit de volgende personen: Johan Chin, Paul Chin A Foeng, Iwan Kaersenhout en Frank Adams.

Van 14 tot 24 januari 1977 nam deze selektie aan enkele wedstrijden op de Antillen deel.

Op Curaçao speelde men twee tournooien, één in libre en de andere in drie-banden. Suriname versloeg Curaçao door een totaal van 34 punten te halen, terwijl Curaçao 30 punten behaalde. Suriname vergaarde namelijk tijdens de libre-wedstrijden 18 punten tegen Curaçao 14 en tijdens de drie-banden wedstrijden vergaarden beide landen 16 punten. Opgemerkt kan worden dat het de eerste maal was dat Suriname aan internationale biljartwedstrijden deelnam.

Op Aruba speelde Suriname 5 vriendschappelijke wedstrijden en won ze allen.

Tijdens de clubkampioenschappen 1977 maakte Johan Chin op donderdag 21 april 1977 geschiedenis toen hij zijn partij tegen Paul Woei in slechts 4 beurten uitspeelde. Dit was een nieuw Surinaams record, daar hij 200 caramboles wist te behalen en bovendien het hoogste gemiddelde van 50 op zijn naam bracht.

Spes Patriae werd clubkampioen 1977, Bruynzeel werd

[p. 40]

Johan Chin (foto De Ware Tijd)

semi-kampioen en Het Park en Billiton werden respectievelijk 3e en 4e.

Clubkampioen 1978 werd Bruynzeel met 29 punten. Spes Patriae werd semi-kampioen met 24 punten, Het Park behaalde 13 punten, terwijl Paranam 6 punten vergaarde.

De grote man tijdens deze spelen was Johan Chin. Hij behaalde de hoogste serie (159 caramboles), het hoogste gemiddelde: 28,57 en het hoogste algemene gemiddelde: 15,93.

Als deze prestaties al niet opmerkelijk genoeg waren, overtrof Johan Chin in oktober 1978 zichzelf en hij veranderde het Surinaamse biljartspel compleet.

Tijdens de landskampioenschappen 1978 leverde hij tot tweemaal toe een uitzonderlijke prestatie, waardoor hij zichzelf manifesteerde als de briljantste biljarter die Suriname ooit heeft voortgebracht.

Op dinsdag 31 oktober en woensdag 1 november 1978 maakte hij in één beurt 200 caramboles en verbrak hiermee verscheidene Surinaamse records.

Hij bracht zowel de hoogste serie, als het hoogste algemene gemiddelde op zijn naam, namelijk 200 caramboles. Hij werd de eerste Surinaamse biljarter die tijdens een officiële wedstrijd in één beurt uitspeelde en wel tot tweemaal toe.

De Surinaamse biljartsport zou nooit meer hetzelfde zijn.

In de week van 30 januari tot 6 februari 1979 werd Surinaams kampioen Johan Chin door de Antilliaanse Biljart Bond uitgenodigd voor deelname aan wedstrijden tegen de Antilliaanse kampioen en tegen de wereldkampioen Hans Vultink. Hoewel Chin alle partijen van de wereldkampioen verloor liet hij wel een goede indruk achter. Mogelijk dat zijn spelkwaliteiten de wereldkampioen stimuleerde om op 21 augustus 1979 een bezoek te brengen aan Suriname.

In november 1979 werden de biljartkampioen schappen georganiseerd. Op vrijdag 30 november 1979 kwam Chin in de libre-klasse uit tegen Iwan Kaersenhout. Johan Chin versloeg Kaersenhout met 250-4 en het opmerkelijke was dat hij in één beurt 250 caramboles behaalde hetgeen een nieuw Surinaams record was.

Surinaams kampioen 1979 werd Johan Chin met 12 punten uit 6 partijen. Iwan Kaersenhout vergaarde 7 punten, Kenneth Chin A Foeng behaalde 2 en Frank Adams 1 punt.

Vanwege zijn prestatie op 30 november 1979 behaalde Chin het hoogste gemiddelde per partij (250), de hoogste serie (250) en het hoogste algemene gemiddelde (51, 69).

In 1979 werd Johan Chin door de Vereniging van Sportjournalisten in Suriname uitgeroepen tot sportman van het jaar (zie sportman van het jaar).

In november 1980 werd voor de eerste maal behalve de libre-wedstrijden ook kampioenschappen in de categorie kader 38 georganiseerd. Johan Chin werd dubbelkampioen door beide categorieën te winnen. Het libre-kampioenschap kreeg hij niet cadeau, daar aan het einde van het tournooi hij met hetzelfde aantal punten als Paul Chin A Foeng eindigde. Er werd tussen deze spelers een beslissingswedstrijd gespeeld die door Chin gewonnen werd met 250-122. Johan Chin was weliswaar voor de 6e achtereenvolgende maal kampioen geworden, maar Paul Chin A Foeng had zijn suprematie aan wankelen gebracht.

In 1982 was het zover, Paul Chin A Foeng werd de nieuwe man aan de top. Dat jaar veroverde hij namelijk het libre-kampioenschap. In 1983 prolongeerde hij de titel en werd bovendien ook nog kader 38 kampioen. Tijdens de kampioenschappen van 1983 maakte Paul Chin A Foeng in één beurt 250 caramboles en evenaarde het record van Chin.

In 1984 behaalde Johan Chin wederom het kampioenschap, tijdens de libre-wedstrijden. Hij bracht de hoogste serie op zijn naam namelijk 298 (27 november 1984) en behaalde ook het algemene gemiddelde 53,35 en het hoogste gemiddelde per partij 150.

Tijdens de kader 38 wedstrijden deed Johan Chin het ook goed. Hij verbeterde het record van de hoogste serie en bracht het eerst naar 98 en later naar 110. Het oude record stond op naam van Paul Chin A Foeng met 93. Chin behaalde bovendien ook het hoogste algemene gemiddelde 17,85 en het hoogste gemiddelde per partij

[p. 41]

28,27, maar hij moest het kampioenschap aan Paul Chin A Foeng overlaten, die ongeslagen uit de strijd kwam. In 1985 werd Kenneth Chin A Foeng (zie Kenneth Chin A Foeng) libre-kampioen door uit 8 wedstrijden de volle 16 punten te halen. Hij won bovendien alle prijzen t.w. het hoogste algemeen gemiddelde 60 (een verbetering van dat van 1984), en het hoogste partij gemiddelde 300 (op 5 september).

Chin A Foeng (foto De Ware Tijd)

Een groot probleem waarmee het biljartspel te kampen heeft is de vergrijzing die optreedt. Het is te hopen dat in de toekomst meer jongeren voor deze sport geïnteresseerd kunnen worden.