Der byen boeck

 

Inhoudsopgave

Voorwoord

Inleiding 1 Introductie

2 De historische achtergrond van het BUA

3 Toelichting betreffende de vormgeving en de inhoud van het BUA

4 Beknopte beschrijving van de Latijnse drukken en van drie handschriften van het BUA uit de Noordelijke Nederlanden

5. De overlevering van het BUA in het Middelnederlands

6 De aanleiding voor het ontstaan van <Der byen boeck>

7 Verantwoording van de tekstuitgave

Der byen boeck Hijr beghinnen de capitelen van den eirsten boke der byen ende sint vijf ende twintich

Hijr beghinnen de capitelen van den anderen boke

Hijr begint een boeck dat gheheten is een Ghemeen guet van der naturen der byen. dat eirste boeck is van den prelaten. dat ander is van vndersaten.

Dat die prelate wesen sal van guden leuen ende guden gheruchte. dat erste capitel/

Dat men de ghene kesen sal to prelaten de daer sin verstandel ende van scarpen sinne. II. capitel

Dat men de vnsedighen ende modighe verdrucken ende benouwen sal. III. capitel

Dat een prelate sal wesen sunder wreetheit. IV. capitel

Dat een prelate wesen sal in der kerken den alle// de vndersaten vnderdanich wesen sullen alse kindere eren vader. V. capitel

Dat die prelaten blenken in vaelsprekenheit ende puerheit hebben in der consciencie. VI. capitel

Dat den prelaten verdomelic is ouerulodelike cierheit der clederen. VII. capitel

De coninck is herliker van gedanten ende tweuerue merre dan anderen byen. VIII. capitel

Hijr volghet na. sine vloghele sin corter. IX. capitel

Alse de byen wt vleghen is de coninck in oeren middel. X. capitel

Se verbliden em alle dat se gheseen moghen werden in eren denste. XI. capitel

Wanner de coninck wt reiset. so is al dat her der byen vergadert vmme em. XII. capitel

Isset dat welke bye den coninc so na volghet dat se sine vlogele quetset de en sal nicht wtuleen der schare se en werde ghewroken. XIII. capitel

Wanneer de her der byen sal wttrecken so en doer daer nimant wt eren huseken gaen eer de coninck erst wt geghan is. XIV. capitel

In anderen tiden is he mit den byen in den arbeide ende he gheet ende beseet de arbeiders. ende he is allene vri van den arbeide. XV. capitel

By den coninghe sin somighe ghesellen bewarers sinre macht. XVI. capitel

Bi den coninck sin wrede stockers de de misdadighen pinighen mit der wreder doet. XVII. capitel

De coninck is altoes bynnens huses sorchuoldich ende en let em nicht lichtelike bute seen. XVIII. capitel

De coninck een gheet nicht wt dan// wanner dat her wtreisen sal. XIX. capitel

Is dat// daer ienighe bye mode is ofte bi euenturen dwelet der volget de coninc myt sinen roke. XX. capitel

Des coninges gudertirenheit ende sorchuoldicheit is alre meest ouer dat volc. XXI. capitel

Vnder den coninghe wort bewart wunderlike ghehoersamheit des volkes. XXII. capitel

De coninc wort van den volke in den heer verheuen ende voer ghesat. XXIII. capitel

Den moden coninck boren de starkesten vp mit eren schulderen ende draghen ene al heel. XXIV. capitel

Wanneer de coninck steruet so vmme ringet dat drouige volc den doden ende aenseende dat dode licham bescreien seet. XXV. capitel

Hijr endet dat eirste boeck der byen van den prelaten. hijr beghinnet dat ander van den ondersaten. dat ander deel van den byen sint de byen de in der kracht der ioghet vole werken vullenbrengen ende in der disciplinen der moder vnderdanich sin ende nochtan nicht en doen sunder de ghebode der ouersten. I. capitel.//

<Dat ander deel> dat ander deel// van den byen sint de byen de in der kracht der ioghet vele werke vullen brenghen ende in der disciplinen der moder vnderdanich sin ende nochtan nicht en doen sunder de ghebode der ouersten. I. capitel

Se sin in eenrehande disciplinen der moder vnderdanich ende en doen nicht sunder ghebode der ouersten. II. capitel

Dat derde deel der byen is de ghener de ghenomet werden doruen. dat III. capitel

Dese sint alse denars ende knechte der waren byen. IV. capitel

Dese byen sunder angel werden eirst wt ghedreuen to den werke ende de rechten byen doden se sunder barmherticheit de trach sin. V. capitel

De clenen byen ofte dornen helpen nicht allene der moder in den werken mer ock in der vrucht. VI. capitel

Allen byen is ghemene arbeit. VII. capitel

Al de byen werden sunder vnderscheet wt ghedreuen to den arbeide. VIII. capittel

Wanneer de bien dor de lucht vleghen so en voergheet em ghin dach in ledicheit. dat IX. capitel

Sie wonen alle in ener wonijnghe. X. capitel

Em allen is ghemene spise ende sie en eten niet van een ghescheden. XI. capitel

De bijen swigen toe samen ende wanneer dat et begint auent toe werden soe singen [se]. XII. capitel

Vnder tiden wort kyf onder den byen omme [de blomen to samende to voren]. XIV. capitel

De ware byen hebben [elck enen anghele]. XV. capitel

De bijen die de angel verlesen en conen vort an ghijn ho[nich maken]. XVI. capitel

Daer sin groue bijen alse rusteers verueerlic van [ansichte vele toernigher dan de ander]. XVII. capitel

Vnder alle kunne der deren is dit vtermaten wonderlic allene onder den bijen. Dat sie hebben [ghemene kindere]. XVIII. capitel

Die bijen werden mit verwunderliker vrentscap [onder een gheuot]. XIX. capitel

De bijen veruullen die doget der [gasterien]. XX. capitel

Vele cunnen der dieren sin begeerlic ende girich. XXI. capitel

In den bijen vint men bi nae die edelheit aller doghet. XXII. capitel

Vnder den bijen sin menigerhande ammete. XXIII. capitel

Du machste sien dat alle die bien arbeiden vmme die gauen. XXIV. capitel

Du machste seen dat somige bijen vliteliken arbeiden vmme cost [to vergaderen]. XXV. capitel

Du machste sien dat die anderen bijen sorchuoldich sin [van den tenten]. XXVI. capitel

Die de ioghet hebben trecken wt toe werken ende die oldesten werken [binnen]. XXVII. capitel

[In allen bien is hele iuncferscap des lijchames]. XXVIII. capitel

Die byen en werden myt ghener vnkuescheit vndereen ghemenghet. noch se en werden nicht vntbunden in vnkuescheyt. de text vnderscheidet de worde wijslicke ende wal. XXIX. capitel

Al ist dat de byen mit ghener vnkuischeit vnder een gemenget werden nochtan brenghen se vort de alre meesten sworme der kynder. XXX. capitel

Als de bien buten benachten so slapen se vp den rugge vp dat se ere vlogele beschermen moghen van den douwe. XXXI. capitel//

Al ist dat de byen vnder de ee gheset sijn nochtan sint se vrij. XXXII. capitel

Als de byen enen coninck ordineren so scheppen se oeck dat vollick. XXXIII. capitel

De byen holden strenghe vndersoken des ordels. de vnghehorsamen doden se. ende castien se ter stunt ende pijnighen se mitter doet. XXXIV. capitel

De byen sijn in wunderlicker <wij> wijse vnschadelick. XXXV. capitel

De byen en schaden ghenen vruchten noch oec den doden vructen. XXXVI. capitel

De byen en halen nicht dat honich allene van walrukenden kruden mer oec van stinkenden cruden. XXXVII. capitel

Wnderlicke reynicheit is vnder den byen. al de vnreynicheit vergadderen se int middel. ende (ghene) vnreynicheit blijft dar verhalen. want er gheuoech leggen se (binnen in den korf). XXXVIII. capitel

Als de byen te samen vergaddert sijn so singhen se sotelicke et cetera. XXXIX. capitel

De byen hebben angheneme ende wnderlicke sote stemmen. XL. capitel

De byen hebben hemelicke rade. XLI. capitel

Die byen vorbekennen de tijde. XLII. capitel

De byen vorwicken de reghene ende de wynde dan blijuen se vnder den dake. XLIII. capitel

Jst dat de tocomende dach sachte ende claer sal wesen so vleghen de byen al vth. XLIV. capittel

Als de byen vleghen ouer walrukende acker. so blijuen se begherlicke hanghende an den blomen. XLV. capitel

De byen werden besloten binnen den palen eens landes. XLVI. capitel

De byen en ouertreden nicht de ghesetten termyne. XLVII. capitel

De byen verblijden [em] van hantslaghen ende van den klanke des metaels. XLVIII. capitel

Vth der byen vrolicheit ende ere gude varwe versteet men ere ghesuntheit. XLIX. capitel

Somighe seggen dat de byen weder leuendich werden ist dat men se des wynters vnder dat dack bewart. ende in den meye weder lecht in der sunnen schijn. L. capitel//

Dat langheste leuen der byen is seuen iaer. ende se en moghen nummer duren bouen tijn iaer. LI. capitel

Jn den winter schulen de byen ende dan eten se dat honich dat se des somers vergaddert hebben. LII. capitel

Des somers vleghen de byen vth recht ofte se mit langhe verdrete des wynter vermoiet weren. soe recken se vth ere lede ende vloghele ende mit mennichuoldigher vroude vleghen se vth in de rume lucht. LIII. capitel

De swalewen ende die anderen voghele veruolghen de byen. LIV. capittel

De vorsche leggen laghe den byen als se water drinken. LV. capitel

De hornten veruolghen oec de byen. ende se anuechten se ut naturliken hate. LVI. capitel.

Verklarende tekstannotaties

Indices

Korte inhoud van <Der byen boeck>

Afkortingen en sigla

Bibliografie van de voornaamste geraadpleegde literatuur en repertoria

Kurzfassung

Stellingen behorend bij Der byen boeck