Buchten
(gemeente Sittard-Geleen)
Dorp, ontstaan in de vroege middeleeuwen op een hoogterras nabij de Maas. Aanvankelijk had het dorp een lintbebouwing. Na 1925 legde men ten westen van Buchten het Julianakanaal aan met een spoorweg- en havencomplex ten behoeve van de in Geleen gelegen Staatsmijn Maurits. Toen verrezen ook de na de Tweede Wereldoorlog verder uitgebouwde woonwijken aan de oostzijde.
De R.K. St.-Catharinakerk (Dorpstraat 34) is een mergelstenen zaalkerk voorzien van een rond gesloten koor met crypte en een toren van drie geledingen met ingesnoerde naaldspits. De uit de 13de eeuw daterende toren is in 1961-'62 met mergelsteen beklampt. In de toren hangen twee door Gregorius van Trier gegoten klokken (beide mogelijk uit 1513). Tegen de oude toren kwam in 1961-'62 de huidige kerk tot stand naar ontwerp van F.P.J. Peutz, ter vervanging van een voorganger uit 1835. De kerk bevat twee uit de Munsterabdij te Roermond afkomstige 17de-eeuwse koorbanken. Tot de inventaris behoren verder een hoofdaltaar en twee zijaltaren (alle circa 1840), de door J.F.H. Dieterich vervaardigde rijke preekstoel, communiebank en oksaal, twee biechtstoelen en enkele kerkbanken (alle circa 1850). Op het kerkhof bevindt zich een monument voor de hier herbegraven wederdopers, die in de jaren 1534-'35 in Born waren geëxecuteerd. In het uit 1850 daterende kapelletje aan het Pastoriepad stond oorspronkelijk een missiekruis met notenhouten corpus, dat zich thans in de kerk bevindt. De voorm. pastorie (Dorpsstraat 29) is een wit geschilderd tweelaags pand uit 1851, gelegen in een ommuurde tuin met aan de straatzijde een poortgebouw. Tot 1968 is het als pastorie in gebruik geweest.
Het voorm. raadhuis (Dorpstraat 53) is een tweelaags pand in zakelijk-expressionistische vormen, gebouwd in 1933 op de plaats van een school annex raadhuis uit 1884. Opvallend is de luifel met balkon op zware blokvormige consoles boven de centrale ingangspartij.
Woonhuizen. Het blijkens verdwenen jaartalankers uit 1669 daterende huis Oude Baan 12, bekend onder de naam Het Höfke, heeft een overwelfde kelder en op de verdieping deels vakwerkwanden. De rond 1870 vernieuwde voorgevel is voorzien van eclectische stucwerkdetails. Het diepe huis Pastoriepad 1 heeft een gepleisterde voorgevel uit circa 1860. De traditionalistische huizen Keerweg 64-74 zijn gebouwd in 1933 naar een ontwerp van M. Claessens met opvallende ingangspartijen.
Het café ‘Central’ (Dorpstraat 50), met bijbehorend woonhuis, dateert uit 1939 en is een opvallend drielaags hoekpand met zakelijk-expressionistische elementen.
Boerderijen. De 19de-eeuwse langgevelboerderij Dorpstraat 32 heeft een geveltop met vlechtingen. Op het erf staat een met vakwerkgevels uitgevoerde stookhut of ‘bakkes’. Kerkvonderen 60 is een boerderij met lager schuurgedeelte, gebouwd in 1912 naar ontwerp van M. Claessens.
De Mariakapel aan de kruising Keerweg/Dorpstraat is een wit gepleisterde neogotische wegkapel uit circa 1890 met zeszijdig helmdak.
Buchten, Café Central
Auteursrechtelijk beschermd