Monumenten in Nederland. Overijssel

Glanerbrug
(gemeente Enschede)

Dorp ontstaan in de 19de eeuw op de kruising van de weg Enschede-Gronau met de Duitse grens, die hier gevormd wordt door de Glanerbeek. Aan de noordzijde verrees in 1875 het station Glanerbrug aan de spoorlijn Enschede-Gronau. Aan de Nederlandse zijde werd in 1885 tussen station en weg het klooster Glanerbrug gebouwd voor de Duitse paters redemptoristen. Een deel van het in 1968 gesloopte klooster is opgenomen in het huidige Ariënshuis, waar in 1970-'72 bejaardenbungalows omheen verrezen. Aan de Duitse zijde van de Glanerbeek kwam in 1888 in opdracht van B.W. en H. ter Kuile de nog bestaande ‘Baumwollspinnerij Eilermark’ tot stand, naar plannen van G. Beltman. In de jaren dertig ontstond halverwege Glanerbrug en Enschede de woonwijk Dolphia. Na de oorlog breidde het dorp zich aan de zuidzijde uit. Veel bedrijvigheid is verdwenen door het opheffen van de grenscontrole en de nieuwe, zuidelijker gelegen rondweg.

De R.K. kerk O.L. Vrouwe van de Allerheiligste Rozenkrans (Kerkstraat 16) is een forse neogotische hallenkerk met uitgebouwd voorportaal onder een zadeldak met dakruiter. De kerk werd in 1902-'03 gebouwd naar plannen van A. Tepe. De pastorie (Kerkstraat 14) stamt uit de bouwtijd. Het dorpshuis (Kerkstraat 20), vroeger bewaarschool, werd in de jaren twintig toegevoegd, evenals het parochiehuis (Kerkstraat 18).

De Herv. kerk (Gronausestraat 1200) is een rechtgesloten hallenkerk met slanke toren van twee geledingen met zadeldak en wijzerplaten. De kerk werd in 1905-'06 gebouwd naar plannen van H. Reijgers.

Overige kerken. Eben Haëzer (Schipholtstraat 62) is een eenvoudige zaalkerk uit 1903 van de Vrije Zendingsgemeente, ook wel klompenkerkje genoemd. De Geref. kerk (Schipholtstraat

Glanerbrug, Landhuis 't Hölterhof

41) is een brede zaalkerk met kleine houten geveltoren, gebouwd in 1907-'08 naar plannen van J.B. Radstake. Het klooster Dolphia (Gronausestraat 710) verrees in 1935-'37 voor de paters kapucijnen en was kerk van de St.-Bernadetteparochie. Het klooster, met een drielaags vleugel aan de straatzijde en lagere vleugels haaks daarop, werd door M. van Beek ontworpen in een aan het werk van Kropholler verwante traditionalistische stijl.

Scholen. De Groen van Prinstererschool (Schipholtstraat 37) is een tweeklassige bijzondere school in traditionalistische vormen, opgericht in 1922 door de vereniging ‘School met den Bijbel’. De R.K. Mariaschool (Pastoor Meyerstraat 5) werd in 1930 in dezelfde stijl gebouwd als de meisjesschool en heet St.-Gerardusschool. Het Glanerveld (Bultsweg 170) is een in 1929 gebouwde zevenklassige openbare lagere school op L-vormige plattegrond en met laat-expressionistische elementen.

Woonhuizen. In Glanerbrug staan nog slechts enkele vermeldenswaardige woningen, waaronder het brede woonen winkelpand Gronausestraat 1251-1253 uit omstreeks 1900 in chaletstijl en het woonhuis met vakwerkelementen Schipholtstraat 13 uit omstreeks 1915.

Nijverheid. Het voorm. garagebedrijf (Gronausestraat 758) werd omstreeks 1925 gebouwd in expressionistische vormen. Het kantoorgedeelte heeft een met hout beklede verdieping. Het Fina tankstation (Gronausestraat 1317) is een van de weinige redelijk gaaf bewaard gebleven benzinepompstations uit de jaren vijftig.

't Hölterhof (Hölterhofweg 325),

Glanerbrug, Boerderij Erve Berenbroek

gelegen ten zuiden van Glanerbrug, is een fabrikantenbuitenplaats gesticht in 1913. Het landhuis werd in 1913 gebouwd naar plannen van S. de Clercq voor N.G. Jannink. Het pand wordt gekenmerkt door zijn vlindervormige plattegrond met twee haaks op elkaar staande vleugels met in de binnenhoek een hoger opgaand deel, alles onder rieten zadeldaken. In 1929 werd het landhuis aan de achterzijde uitgebreid met twee vleugels en een traptoren, waardoor een X-vormige plattegrond ontstond. De parkaanleg is van de hand van Th.J. Dinn en P. Wattez. Momenteel doet het pand dienst als hotel-restaurant.

Boerderijen. Ten zuiden van Enschede staan tussen de buurtschap Broekheurne en Glanerbrug in het oostelijk deel van de vroegere marke Usselo en de Esmarke interessante, vaak nog 18de-eeuwse, Twentse hallenhuisboerderijen met middenlangsdeel onder een zadeldak en met houten geveltoppen. Het Smalenbroek (Smalenbroeksweg 15-17) is een mogelijk in 1754 gebouwde boerderij, met jaartalsteen uit 1762 en aan de rechterzijde een bovenkamer met Lodewijk XVI-deuromlijsting uit 1781. Het erf kwam in 1894 in bezit van M.E. ter Kuile Hzn., die de bovenkamer als herenkamer in gebruik nam en het in de jaren twintig liet uitbreiden. De tuinaanleg kwam tot stand omstreeks 1900, naar plannen van D. Wattez. Het Heutink (Derkinkweg 65) is een in 1737 gebouwde boerderij, waarvan de houten gevel aan de achterzijde overkraagt op consoles. In 1770 werd het bedrijfsgedeelte versteend. De boerderij werd in 1925 gerestaureerd naar plannen van A.G. Beltman. Het Berenbroek (Berenbroeksweg 38-40) is lange tijd eigendom

[p. 151]

geweest van de graven van Steinfurt. In 1771 werd het woongedeelte herbouwd voor Hendrik Berenbrok en zijn vrouw Gesken Heutink. Toen werd mogelijk ook de bovenkamer aan de rechterzijde gebouwd. Het bedrijfsgedeelte werd in 1797 vernieuwd. Boven de niendeur staat het opschrift: ‘Die op Godt betrout, heeft welgebouwt’. Schuur en theehuisje zijn in het begin van de 20ste eeuw toegevoegd door de familie Jannink. Het Stroink (Stroinksweg 83-85) werd in 1776 gebouwd voor Gerardus Stroink en in 1815 gemoderniseerd. Zwartkate (Holzinkweg 50) is een boerderij uit 1798 met een naar links uitgebouwde bovenkamer uit 1800. 't Schipholt (Fugastraat 7) is een T-boerderij gebouwd in 1805 voor H. Efink en zijn vrouw H. Schipholt. Het ‘bakhuisje’ uit 1771, dat mogelijk als doopsgezinde schuurkerk heeft gediend, werd omstreeks 1980 gesloopt. Het Engerink (Engerinksweg 125) is een T-boerderij met bakspieker uit 1912. Schukkingweg 15-15a is een boerderij met forse vakwerkschuur uit 1929 naar plannen van J. Jans.

Het voorm. station Broekheurne (Arendsweg 102-108), gelegen ten zuiden van Enschede aan de Duitse grens, werd in 1902 gebouwd voor de het jaar daarop geopende spoorlijn van de Locaalspoorwegmaatschappij Enschede-Ahaus. Het eenlaags neoclassicistische pand diende als wachtkamer annex dienstwoning. Naast het station ligt een overlaadstation (Arendsweg 98) uit dezelfde tijd, dat werd gebouwd nabij de turfstrooiselfabriek. Tegenover het station ligt een café (Arendsweg 95-97) uit 1904, nu woonhuis. Ten zuidwesten van het station staat de Rijksgrenspaal 840D (hoek Twistveenweg en Weustinkhoekweg), een zandstenen paal met inscripties en het jaartal 1743.