Monumenten in Nederland. Noord-Brabant

Zundert

Dorp ontstaan op enkele zandopduikingen temidden van moerassig gebied. De eerste schriftelijke vermelding dateert uit 1157. In de omgeving vonden turfafgravingen plaats, vooral vanaf het midden van de 16de eeuw tot aan het einde van de 17de eeuw. De ligging aan de belangrijke verbindingsweg Breda-Antwerpen had een toename van niet-agrarische bebouwing tot gevolg. Oorspronkelijk heette het dorp Groot-Zundert, ter onderscheiding van het nabijgelegen dorp Klein-Zundert.

De R.K. St.-Trudokerk (Molenstraat 7) is een in 1925-'27 gebouwde, niet georiënteerde, driebeukige kruisbasiliek. De kerk heeft een opengewerkte toren, een ronde vieringskoepel voorzien van lantaarn met kegeldak en een halfrond gesloten koor met kooromgang. Het ontwerp van J. Stuyt kan gelden als een overgang van de neogotiek naar het expressionisme, wat in het interieur goed zichtbaar is. Het schip heeft scheibogen die troggewelven dragen.

De interessante kerkinventaris is afkomstig uit de gesloopte, laat-gotische voorgangster; een deel daarvan werd oorspronkelijk gemaakt voor de omstreeks 1795 opgeheven St.-Michielsabdij te Antwerpen. Hans van Mildert vervaardigde in 1622 het barokke hoofdaltaar, naar schetsen van P.P. Rubens. Omdat het niet in de huidige opstelling paste, zijn onderdelen ervan verspreid in de kerk opgesteld, zoals drie albasten heiligenbeelden, de expositietroon, de tabernakelkast en het retabel met een groot schilderij uit 1809 van Q. van Amelsfoort. Verder bevat de kerk een marmeren zijaltaar (omstreeks 1655) met een schilderij door Ph. Fruytier, een marmeren altaar (omstreeks 1675) gemaakt door Artus Quellinus de Jongere met een schilderij door Johannes Quellinus, twee eikenhouten biechtstoelen met gebeeldhouwde engelen (omstreeks 1675) en twee biechtstoelen en een rijk bewerkte

Zundert, Pastorie R.K. St.-Trudokerk, interieur met beschilderd behang

preekstoel uit het atelier van Peeters-Dievoort (omstreeks 1840).

De pastorie (Molenstraat 9) is een herenhuis uit omstreeks 1775 met empireschuiframen en -deuromlijsting. Een van de voorkamers bevat omstreeks 1777 door D. Verrijk beschilderde behangsels met landschappen, riviergezichten en bloemen.

De Herv. kerk (Vincent van Goghplein 1) is een eenvoudig zaalgebouw met vierkante dakruiter, gebouwd in 1805 naar ontwerp van H. Huijsers. Het interieur heeft een gestuct koofplafond en bevat een tochtportaal en een eenvoudige preekstoel uit de bouwtijd.

Vóór de kerk staat het bronzen beeld van Vincent en Theo van Gogh, een werk van O. Zadkin uit 1963. Het is opgericht ter herinnering aan de schilder Vincent van Gogh, die in 1853 werd geboren te Zundert, waar zijn vader toen dominee was.

Huize St.-Anna (Molenstraat 13) is een kloostercomplex bestaande uit een vroeg-19de-eeuws blokvormig herenhuis, waaraan in het laatste kwart van de 19de eeuw kloostervleugels zijn toegevoegd.

Het raadhuis (Markt 1) werd gebouwd in 1965-'66. Het voorste, representatieve gedeelte is een kopie van

[p. 344]

Zundert, Buitenplaats Wallstein

het door P. Huijsers ontworpen raadhuis uit 1830-'39, dat wegens bouwvalligheid moest worden gesloopt. Het is een rechthoekig neoclassicistisch gebouw met schilddak en achtkantig koepeltorentje. De voorgevel heeft een fronton op kolossale halfzuilen.

De Akkermolen (Akkermolenweg 13) is een oorspronkelijk 17de-eeuwse, open standerdkorenmolen, ingrijpend hersteld in 1961 en 1972.

De Moeren (Rucphenseweg 37), ten westen van Zundert, is een buitenplaats die het middelpunt vormt van een groot gelijknamig landgoed. Het empire-landhuis dateert uit 1818 en heeft een achtkante dakruiter met koepeldakje. In de as van het huis is een zichtlaan aangelegd. In de singel, die de rechthoekige tuin omgeeft, ligt een ‘wandeling’ in landschapsstijl. Tegenover het huis staat een houten koetshuis. De aan de Moersebaan

Zundert, Herberg In den Anker (Buitenplaats De Moeren)

gesitueerde, grotendeels houten schuur heeft stijlen die als pilasters zijn uitgevoerd. Beide gebouwen hebben aan de voorzijde onder de dakrand een houten boogfries.

Dicht bij het huis staan de herberg ‘In den Anker’ (Rucphenseweg 35) uit 1653 - een langgevelboerderij met woon- en herberggedeelte - en de langgevelboerderij ‘De kleine Anker’ (Rucphenseweg 34), oorspronkelijk uit 1670, maar in 1913 verbouwd.

Wallsteyn (Achtmaalseweg 158), ten westen van Zundert, is een vroeg-19de-eeuwse buitenplaats in het centrum van het gelijknamige landgoed. Het neoclassicistische landhuis met fronton en omgaand schilddak dateert uit 1810. Bij een verbouwing omstreeks 1910 werd een dienstvleugel toegevoegd en werden de vertrekken ingericht in verschillende neostijlen. Zo kreeg de hal met open trappenhuis Lodewijk XIV-decoraties en werd de zitkamer afgewerkt in neoempire-stijl.

Bij het huis staan verschillende bijgebouwen. De in vakwerk opgetrokken oranjerie met driezijdig gesloten kopgevels en een rieten schilddak dateert uit de eerste helft van de 19de eeuw. Uit dezelfde tijd stamt het in het vakwerk uitgevoerde, veelhoekige tuinhuis met rieten schilddak. Het koetshuis met ingezwenkt schilddak dateert uit 1872, evenals de washuisjes. In 1910 bouwde men de (voormalige) portierswoning en de monumentale middenlangsdeelboerderij ‘Anna Hoeve’ (Achtmaalsweg 158b). Naast de boerderij staat een langsdeelschuur uit dezelfde tijd. De buitenplaats heeft een landschappelijke tuinaanleg binnen een formele lanenstructuur.

Boerderijen. In de omgeving van Zundert ligt een aantal interessante boerderijen. Moersebaan 2 is een langgevelboerderij. De waarschijnlijk 18de-eeuwse houten schuur heeft een (dichtgemaakte) boogstelling gevormd door wit geschilderde stijlen met daartussen geplaatste rondbogen. Huis Vredeoord (Moersebaan 8-10) is een laat-18de- of vroeg-19de-eeuwse langgevelboerderij; op het dak staat een klokkentorentje.

De Angorahoeve (Roosendaalsebaan 19-21), ten westen van Zundert, is een laat-18de-eeuwse langgevelboerderij met op het dak een klokkentorentje. In begin van de 20ste eeuw werd de boerderij verbouwd tot twee woningen; één daarvan werd bewoond door de dichteres H. Roland Holst. Dichtbij liet de schilder R. Roland Holst in 1918-'19 een atelierwoning (Roosendaalsebaan 15) bouwen naar ontwerp van T.M. Staal-Kropholler.

Achtmaal. In dit dorp ten westen van Zundert staat de R.K. St.-Corneliuskerk (Pastoor de Bakkerstraat 6), een driebeukige zaalkerk uit 1862-'63 naar ontwerp van P. Soffers met in de voorgevel een beeld van de patroonheilige. In 1966 is de kerk uitgebreid.

Wernhout. In dit dorp ten zuidwesten van Zundert staat de R.K. St.-Lambertuskerk (Wernhoutseweg 151), een centraliserende kerk uit 1926-'27 naar plannen van J. van Groenendael.