Dagboekfragmenten 1940-1945

[p. 337]

Journalist, 54 jaar - Westerbork
Donderdag, 30 September 1943

- Professor Cohen is gearriveerd. Hij is ondergebracht in barak 62, een dóód-gewone barak. Asscher is ondergebracht in barak 61, eveneens een doodgewone barak. Sluzker^* in 64. Zij liggen tusschen de massa in, op een ruige matras met hun armzalig beetje. Gisteren zijn in totaal drie transporten binnengekomen, twee uit Amsterdam, een uit Barneveld, met in totaal 2800 menschen. Zoowat de laatsten der Mohikanen. De Duitsche autoriteiten hadden zich voorgesteld, en ook bekend gemaakt, dat Amsterdam den 15den Juli Judenrein zou zijn. Het is nu 1 October en Amsterdam is toch nog niet heelemáál Judenrein. Dat is, naar het schijnt, toch nog niet zoo eenvoudig om dat te verkrijgen. Vele Joodsche intellectueelen zijn het kamp binnengestroomd: uit Amsterdam een gedeelte der 120.000-stempels. Het doet denken aan de groote loterij. De 120.000-stempel is de stempel, die hetzij den vroegeren Wehrmachtstempel heeft vervangen, hetzij uitgereikt is aan Joden, die bizondere relaties in Duitsche kringen hadden, hetzij aan Joden, die met geld (diamanten) konden betalen. Pecunia non olet.^† Maar in Amsterdam konden de bevoorrechten niet blijven. Zij hadden daarop wel zóó vast gerekend, dat zij, toen de mannen van de Inquisitie kwamen om ze op te halen, velen hunner hoegenaamd niets gereed hadden voor hun transport. Onbegrijpelijke luchthartigheid of goedgelovigheid tegenover de duidelijke verklaring der Duitschers, dat Amsterdam van Joden totaal gezuiverd zou worden. Als totaal berooiden kwamen de Joden hier aan.

Uit Barneveld is het neusje-van-den-zalm gekomen: 700 mannen, vrouwen en kinderen, die allen tezamen in barak 85 zijn gehuisvest, in de barak die bestemd was voor de ‘witte Joden’. Achter prikkeldraad. Er zijn mannen en vrouwen bij met namen, die klinken als een klok: geleerden, kunstenaars, bedrijfsleiders, maar ook zeer velen, de meesten, van wie de wereld nog nóóit had gehoord en die toevallig in de buurt woonden van hen, die zeggenschap hadden bij het opstellen van de lijst-Barneveld. Niets was voor deze uitverkorenen voorbereid: geen tafels, geen banken; nog des avonds laat moesten een deel der ledikanten met bedden worden belegd. De zevenhonderd menschen krioelden als bijen in een bijenkorf dooreen.

* Hoofd van de Expositur, het contactbureau tussen de Joodse Rnad en de Sicherheitspolizei.

† Geld stinkt niet.

[p. 338]

Zij waren, na Barneveld, teleurgesteld, onthutst, beleedigd; zij voelden zich tekort gedaan. Wat hadden ze het daar, als ballingen, goed gehad: veel gerief, behoorlijke slaapgelegenheid, hun eigen meubels, eigen boeken, eigen muziekinstrumenten, een mooie eetzaal, waar ieder zijn vaste plaats aan een goedverzorgde tafel had, een bosch om in te wandelen. Hier: een vuile beestenstal, om van te kotsen. Zij hadden, tot overmaat van ramp, in Barneveld slechts anderhalf uur tijd gekregen om hun spullen te pakken en, in de haast, in de verwarring, de meest-eenvoudige gebruiksvoorwerpen vergeten mede te nemen. Zij hebben schatten aan levensmiddelen, aan dranken moeten achterlaten, waaraan, volgens de verhalen, O.D.-ers,^* Notbereitschaftler,^† als kleine hyena's op het slagveld van den oorlog zich te goed hebben gedaan. Zij hebben zich zat gegeten aan vette kaas, zalm, leverpastei, sardines. Zij hebben zich zat gedronken aan wijn en spiritualiën. Zij hebben hun oude, verfomfaaide pakken onder hun overalls geruild tegen soms nog gloed-nieuwe pakken, die de Barnevelders in de haast hebben moeten achterlaten, soms twee pakken over elkaar. Zij hebben koffers volgepropt met boter, koffie, thee, delicatessen en die per trein naar Westerbork gebracht ten gerieve van zichzelf. De toespraak van den commandant vóór hun vertrek, dat zij bij vergrijp tegen de discipline naar Polen zouden worden gezonden, was vergeten: zij waren uitgehongerd, uitgedorst, ze wilden een oogenblik zwelgen: wat nieuws. Zij hadden denunciatie bij voorbaat afgekocht door leden van de hofhouding van den commandant, die mee naar Barneveld gekomen waren, fraaie kleedingstukken uit den achtergelaten inboedel aan te bieden. Zij kennen hun pappenheimers: dief en diefjesmaat.

De Barnevelders, de notabelen, die door hun aartsvijanden op een gouden schaaltje waren gezet en die zich in den zoeten droom wiegden dat hùn niet zo gauw iets gebeuren kon, waren met één slag tot dezelfde paupers verlaagd als het profanum vulgus, dat geen bizondere verdiensten kon doen gelden en rechtstreeks uit zijn huizen was gesleurd en in de modder gestooten. Wij hier in Westerbork verwachtten al sedert geruimen rijd de komst der Barnevelders en de gelijkschakeling. Wij benijden hen niet.

* Leden van de Joodse orde-dienst in het kamp Westerbork

† Leden van de Notbereitschaften: hulpcorps van de O.D.