Naaukeurige beschryving der uitwendige godtsdienst-plichten, kerk-zeden en gewoontens van alle volkeren der waereldt. Deel 4

III. Hoofdtstuk.
Van den Hedendaagschen Godsdienst der Gauren.

⁺ DAar is hier een altoos geduurzaame Kerke. Mogelyk zal men 't niet gelooven; 't welk nochtans zoo is.^(b) De Kerk der Mages of Wyzen heeft byna sedert den Zondvloedt bestaan: en indien zy van tydt tot tydt voor de Ketteryen en vervolgingen is bloot gestelt geweest, en dat zy zedert de invoering van 't Mahometanendom in Persie, tot een zeer klein getal van Gelovigen is gebragt; nochtans moet men haar de eer niet ontrooven dat ze zich in deeze ongelegentheden heeft staande gehouden. Indien de Gauren de waereldlyke macht verlooren hebben, konnen ze zich echter noch beroemen by hen een onafgebroken opvolging in 't Priesterschap te hebben, een gelykformige Liturgie en die sedert Zoroastres geen verandering heeft onderhevig geweest, nevens een onkreukbaare getrouwheit in de Leerstukken die zy van hem ontfangen hebben. 't Is aan deeze Kerk niet dat men haare verandering zoude konnen verwyten, gelyk in onze dagen twee Gezindheden zich wederzyds hebben verwyten willen. De opslag van 't oog vleyt altoos zekere voorwerpen van verre beschouwt.

De Gauren zyn onverbreekelyk aan de⁺ Hervorming van Zoroastres verknocht. Zy gelooven een Opper-Beginsel nevens twee Beginzels van 't goedt en quaadt, 't welk de Persen, na zich van den Godsdienst hunner Voorvaderen ontaart te hebben, als alleen Veroorzakers van 't Licht en Duisternissen, hebben ingevoert. Zy beelden zich in, dat God door de vermenging van deeze Beginzelen de gansche Natuur geschaapen had. Een beruchte Schryver^(c) gelooft, dat Zoroastres dit denkbeeldt uit het Jodendom geput heeft. Dit zou wel konnen zyn. Wy zullen in 't voorbygaan zeggen dat de Hervormer de zwaarigheden van een stoffe voorziende die het menschelyk vernuft niet in staat is te verklaaren, zeide, dat God niet als het goede geschapen had: Maar dat de Duisternissen of het quaadt het goede volgen gelyk de schaduw het lichaam volgt. God heeft niet dan 't goede konnen

+ Hoe van oude tyden af de Godsdienst der Gauren heeft stant gehouden, aangemerkt.

(b) Hide Cap. 28. Relig. Persar.

+ Twee beginzels als van goedt en quaadt door hen gestelt, en hoedanig gelooft, aangeweezen.

(c) Prideaux Hist. des Iuifs. L. IV.

[p. 343]

voortbrengen: Maar uit deeze voortbrenging is 'er eerlang het quaade gelyk een berooving van 't goede ontstaan.

⁺ Zoroastres is van de Historie die Moses van de Schepping geschreeven heeft, niet onkundig geweest, noch van den val der Engelen, noch die van den eersten Mensch: Maar indien 't waar is dat hy deeze geschiedenissen in Moses geleezen heeft, is 't niet te min dat hy 'er veele zaaken 't zy met voordacht, 't zy door onkunde van verandert heeft; byvoorbeeldt,^(a) hy leerde dat de waereldt in zes tyden was geschapen geweest, ieder tydt in een zeker getal van dagen bestaande. De eerste tydt bestond in vyf en veertig dagen: God schiep toen de Hemelen. De volgende van zestig, schiep hy de Wateren; de derde van vyf en zeventig, schiep hy de Aarde; de vierde van dertig, schiep hy de Planten; de vyfde van 'tagtig, schiep hy de overige Schepzelen, behalven den Mensch, en de zesde van vyf en zeventig, schiep hy den Mensch. Een ander Schryver^(b) bericht deeze Schepping geheel anders.

⁺ Ook zeggen de Gauren^(c) dat de Waereldt moetende door twee Menschen alleen bevolkt worden, God begeerde dat Eva dagelyks twee Tweelingen baaren zoude, en dat de doodt geduurende den tydt van duizend jaaren het getal der Menschen niet verminderen zou; dat de Duivel den eersten Mensch bezocht overzulks hy hem voor zynen Schepper haatelyk maakte; dat God het quaadt van deezen Geest der Duisternissen kundig, niet oordeelde noodig te zyn het t'eenemaal te hinderen: Maar om het allergrootste quaadt voor te komen, zie wat hy deed. Hy stelde^(d) de Engelen om⁺ over zyne Schepselen te waaken; Hamull had den last van Opzichter der Hemelen, Acrob was 't van de Engelen; de Zon en Maan, de Aarde, de Wateren, de Mensch, de Planten en de bezielde Schepzelen ontfingen mede hunne Opzichters. Doch niet tegenstaande alle deeze voorzorgingen, vermeerderde het quaadt, de Mensch was bedorven, en God zond de Wateren van den Zondvloedt om het menschelyk Geslacht te verdelgen.

Tegen de goede Engelen hebben zich de Duivelen gestelt, waar van men de naamen en hunne doening in Hide^(e) leezen kan: Maar wy zullen ons met dit te verhaalen niet ophouden.

De Gauren zyn ongemeen Godsdienstig en spreeken nooit van God^(f) dan met veel ingetogenheit en achting. Zy erkennen in⁺ hem de Eigenschappen die wy hem geeven; zy beschouwen hem als Opper-Rechter en belooner der Menschen, rechtvaerdig, barmhertig, spoedig in 't vergeeven enz. De Engelen en Demons, waar van wy gewag gemaakt hebben, zyn Bedienaaren Gods, de eersten wegens 't goede, en laatsten wegens 't quaadt. Deeze Gauren eigenen ook aan ieder Mensch een goede en quaade Geest toe. Zy gelooven den invloed van een zeker algemeen Licht^(g), in gegooten, om dus te zeggen, byzonderlyker in zekere ongemeene Personen en aangenaamer voor God dan anderen. Volgens hunne meening is 't dit Licht 't welk groote Mannen in konsten en wetenschappen maakt, en de vernuften vormt die om te gebieden gebooren zyn; laat 'er ons byvoegen, en om Ryks-Omkeeringen te verwekken, om 'er dit mede in de Denkbeelden van 't Menschelyk Vernuft te veroorzaaken. Dit gevoelen heeft niets ongeryms in, en het zoude niet min te gelooven zyn, dat dit Licht zich somtyds zoo midelyk over een zeker getal Personen van een Familie verspreid, dat het schynt dat het ten kosten van de overige Familie is.^(h) Noch de Natuurkunde, noch de Starrewichelary geeven 'er geen rechtmaatige redenen van: Maar de aanmerking is 'er niet min van waar. Met een weinig opmerking ontdekt men, dat 'er een zekere hoeveelheit van verdienste voor de Familien geordent is, en dat het eveneens met de tydelyke voorspoet gaat. Insgelyks is 't ook aan Staten gedoogt geduurende een tydt ontzaglyk en machtig te zyn, en om alsdan de konsten en wetenschappen in den hoogsten graadt te bezitten; daar op volgt een verval. Het schynt mede dat het in alle de waereldlyke zaaken gelegen is, gelyk met den Mensch; een groey van jaaren, een tydt van sterkte, een tydt van vermindering van krachten. Men zoude de omkeeringen van deezen laatsten ouderdom niet konnen voorkomen. De Eeuwen van Augustus en

+ Hoe Zoroastres eenige bewustheit van Moses schristen wegens de Schepping schynt te hebben gehad.

(a) Hide Ubi Sup. C. 9.

(b) Lord in de Historie van den Godsdienst der aloude Persen.

+ Welk vreemd gevoelen de Gauren van den eersten Mensch en zynen val hadden.

(c) Lord Ubi Sup.

(d) Zie Hide Ubi Sup. C. 12. over het bedryf deezer Engelen.

+ Welke bedieningen den Engelen waren aanvertrouwt.

(e) Idem C. 13.

(f) Dit doet zich op door een gewigtig stuk van de Voorrede van Sad-der, die de verkorting van de Zend der Gauren is. De Christenen spreeken niet op een verhevener en waardiger wyze van de Godheit. Zie Hide Cap. 33. Relig. Persar.

+ Verder gevoelen der Gauren aangemerkt, en waar in dat bestaat.

(g) Zy noemen 't Chura. Zie Hide Ut Sup.

(h) De Graaf van Grammont, deeze Heldt van Saint Evremont, zeide, dat de groote Mannen het verstandt te veel werk geeven, om aan het Mechanismus van de voortteeling te denken. By hen zyn de Geesten altoos in de herssens gehuisvest. Hy voegt 'er by ‘wanneer 't hooft ledig is, als dan word 't geen de liefde beminnelyk en zoet maakt, beter verzien; 't tegendeel wanneer 't hooft vol zaaken is.’ 't Is ook om dieswille dat men dikmaals zegt, dat Menschen zonder Geest, Geeslige Kinderen hebben.

[p. 344]

Lodewyk den Grooten, zoo gelyk aan elkander, zyn uitsteekende bewyzen van 't geen men voorstelt.

⁺ De Gauren oeffenen een soort van eerbewyzing voor de Hanen, overzulks zy de Menschen ontwaaken, en door hun gekraai tot den arbeid aanmaanen. De Sad-der beveelt hen in de aandacht der Geloovigen. Deeze achting voor de Hanen kan hun by Overlevering der Aloude Petsen aangekleeft zyn.

⁺ Wy hebben gezegt, dat de eerste Persen geen Tempelen hadden, nademaal zy niet geloofden dat de Tempels voor de Goddelyke Majesteit eenige waardigheit voortbragten: Maar toen zy haar 't voorbeeldt der Jooden een geheiligt Vuur wilden bewaaren, wierden hen de Pyrées noodig. Zoroastres genoegde zich niet van deeze die hy vond, hy rechtte 'er allerwegen een groot getal van op. Dit gewyde Vuur is 't 't welk men nu noch ongemeen zorgvuldig bewaart, en veroorzaakt den Gauren, alhoewel zonder reden, den toenaam van Vuuraanbidders te hebben gegeeven; want het geen stoffelyk Vuur is 't welk zy aanbidden, alschoon hunnen Geestelyken Dienst van deeze Hoofdtstoffe verzelt zy. 't Is God die zy voor 't Vuur als een waar zinnebeeldt van de Godheit aanbidden. Het Vuur^(a), zeggen de Gauren, is het zuiverste van alle Hoofdtstoffen: maar 't is nochtans een Schepzel Gods. God huisvest byzonderlyker in deeze dan in de anderen. wanneer zy bidden, is 't niet Mithra of de Zon, noch het Vuur dat zy aanbidden, maar God zelf, en men kan de voorbeelden van deeze waarheit in 't werk van den Engelschen Docter beschouwen. Niet bezwaarlyk is 't in dit alles t'ontdekken, dat de beschuldigingen van Afgodery zich ten minsten alzoo schroomloos in Asië als in Europe gronden.

Zoroastres heeft zynen Sektarissen bevolen, dat men God aanbiddende, vooraf het aangezicht naar de Zon wende, en vervolgens naar het gewyde Vuur. ‘'t Was (om⁺ ons van de woorden van den Overzetter van de Historie des Dokters Prideaux te dienen) de manier van den Dienst der aloude Persen, en deeze instelling was de Hervorming van 't Magianismus voorgegaan. Als de Persen by 't gewyde Vuur quamen om t'aanbidden, naderden zy 't altoos van de Westzyde, op dat ze het aangezicht naar deeze Vuuren, en overzulks naar de opkomende Zon gewend hebbende, hunnen Dienst teffens naar 't een en 't ander schikken konden.’ Deeze wyze van Dienst was t' eenemaal met dien der Jooden strydig:^(b) ‘Want het Heilige der Heiligen, waarm het Zinnebeeldt van de Goddelyke Tegenwoordigheit was, die 'er op het Verzoendekzel ruste, zynde aan 't Westeinde van Jeruzalems Tempel, alle die 'er inquamen om God aan te bidden, hadden het aangezicht naar deeze plaats gewent. Aldaar was .....^(c) het punt waar na zy altoos hunnen Dienst schikten: Maar deeze der Mages of Wyzen de Zon in 't opgaan zynde, zoo aanbaden ze geduurig het gezicht naar 't Oosten gekeert.’

Lord zegt, dat de Gauren zich moesten naar de Zon wenden, wanneer zy God des daags baden, en naar de Maan, als zy hem des nachts aanbaden. ‘Want niet alleen zyn deeze twee Starren groote Hemellichten: Maar insgelyks twee getuigen Gods..... in tegenstelling en tegenstreevende met Lucifer.’ Te weeten den Duivel, of Vorst van 't quaade.

De Pirées zyn zodanig als alhier door 't⁺ Afbeeldzel⁺ word vertoont. De Priesters moeten dag en nacht tot onderhouding van 't gewyde Vuur waaken: Maar men moet het nootwendig op de zuiverste wyze als geschieden kan, weer ontsteeken,^(d) en dit word dikmaals met een stuk Staal en een Vuursteen gedaan, of wryvende twee stukken hard Hout tegen elkander. Het geschied mede door middel van 't Hemels Vuur, wanneer het zich aan eenige brandbaare Stoffe hecht, of door middel van Dwaallichten die men in 't Veldt ziet; of zelf met gemeen Vuur, byaldien het zuiver zy, of met dat 't welk de Benjanen om hunne Dooden te verbranden, ontsteeken: Maar een middel alzoo zuiver en edel om het gewyde Vuur t'ontsteeken, is een we-

+ Welk een eerbied de Gauren voor de Hanen hebben.

+ Van hoedanig een gebruik de Pyrées of Vuur-Tempels by de Gauren waren, en wat zy onder deezen Vuurdienst verstonden.

(a) Aanhaalingen in Hide C. 8. Prideaux Hist. des Juifs L. IV.

+ Hun gebruik van Vuur aanbidding hoedanig begreepen, en met welk een gedrag dit ging verzelt.

(b) 't Is doorgaans de Dokter Prideaux die spreekt.

(c) De Oosterlingen noemen Kebla het punt des Hemels waarna zy hunnen Dienst schikken. Aanmerking van de vertaling der Historie van Prideaux.

+ Hoedanig de Pyrées gebouwt waren, en 't Vuur daarin onderhouden wierd.

+ Zie de nevensgevoegde Afbeelding in drie Afbeeldzels vertoont, waar van de eerste de Vuur-Tempel verbeeld, en twee laatsten van 't onderdeel de Graven der Gauren vertoonen, zoo als hier na verklaart zal worden.

(d) Lord Hist. van den Godsdienst der alonde Persen.

[p. t.o. 344]

155
Temple du Feu.

Sepulchres des Gaures.

[p. t.o. 345]

156
Grand Pretre des Gaures ou Perses devant le feu ajant á la main jon Rituel.

Trois differentes Têtes de Prêtres Gaures avec la Mitre et la bouche couverte.

[p. 345]

der te zamen vereeniging van Zonnestraalen in 't middelpunt van een Brand-Spiegel.

Het is verboden 't Vuur met een Degen of Mes aan te raaken. Men moet het met het zuiverste en ontschorste Hout onderhouden. Niet min is 't verboden het met den Mondt noch met Blaaspypen aan te blaazen, uit vreeze van het te ontheiligen. De ontheiliging van 't Vuur wierd eertyds door den dood gestraft, en deeze strengheit vervolgde men tot de verwoesting van de Monarchie der Magische Koningen door de Mahometanen.

⁺ De Priesters dorsten het gewyde Vuur niet naderen dan met eenig Lywaadt voor den Mondt, om te beletten dat hun adem dit Vuur niet besmette. Men nam deeze voorzorging waar, telkens als men 't naderde, en wanneer men las^(a) of een Liturgie opzeide, die men de Bediening van 't Vuur noemen kan. De Magische Priesters die dit Ampt waarnamen, zeiden hunne Gebeden met een zachte stem op en zonder dat het Volk hen hooren kon. Dit was een soort van mompeling^(b) zeer gelykende naar die der Roomsch Catholyke Priesters, wanneer zy stille Missen doen. Tegenwoordig is de taal van deeze Bediening minder verstaanbaar voor den Gauren, als het Latyn by het Christen Volk is.

⁺ Wanneer hun Opper-Priester^(c) het Vuur naderde, moest hy zich in deezen staat stellen.^(d) Hy wiesch zich van 't Hoofdt tot de Voeten, vervolgens bereukwerkte hy zich en kleede zich t'eenemaal in 't wit, waar na hy zich voor 't Vuur met het aangezicht ter aarde nederboog, deed zyne Gebeden met tederlyke zuchtingen den Gelovigen van allerlei Godsdiensten genoeg bekent. Deeze zuchtingen, en deeze tederlyke beweegingen wierden aan God voorgedragen, aan wien hy de Gebeden voordroeg, uit het Heilig Boek^(e) getrokken: Eindelyk aan hem alleen was 't, dat hy zyne misdaden beleed.

⁺ Het Hoofdtdekzel van den Priester was zodanig en is noch gelyk men hier ziet.^†. Men heeft er mede eenige van de Aloudste Magische Priesters volgens de Beschryving van Aloude Schryvers, afgebeeld. De Priester houd 'er zyn Rituaal, Bediening of gewoonte Boek in de eene handt, en in de andere eenige Roedjes, of liever eenige kleine witte Stokjes, zeer dun en ter lengte van een open handt. Zodanig was de standt waar in hy de Gebeden met een zeer zachte stem deed; en de Gelovigen, die hunne Godsdienstigheden quamen afleggen, baden eveneens, nadat zy zich inkomende hadden nedergeworpen. Alle deeze Gelovigen wierpen Offerhanden in 't Vuur een ieder naar zyn vermogen. Deeze Offerhanden bestonden in welriekende Olyen, Reukwerk, en in Paerlen. De minst Ryken boden eenige Vruchten aan. Alle deeze dingen dus in 't Vuur geworpen, wierden eertyds^(f) het Gastmaal van 't Vuur genoemt.

Dit alles word eveneens by de tegenwoordige⁺ Gauren geoeffent. Lord zegt, dat de Godsdienstige Oeffening door een vermaning van den Distoore aan de Vergadering begint. Deeze vermaning bestaat in dit wezentlyke; ‘dat het Vuur van God aan Zerroost (Zoroastres) hunnen Wetgever hebbende gegeeven geweest, aan wien hy gezegt had, dat dit een gedeelte van zyne deugdt en uitmuntendheit was^(g)....zy moesten gelooven dat het Heilig en Goddelyk was, en moest geëert worden....gelyk een gedeelte van God zelf,....nademaal het van de zelfde wezendlykheit is, en dat zy alle de dingen beminnen moeten die God gelyk zyn... als de Zon en Maan....die twee getuigen Gods zyn, en die tegen hen getuigenis geeven zullen, indien zy die verachten....of verzuimen den Dienst die hun is voorgeschreeven geweest. Vervolgens vermaant hy hen God te bidden dat hy hun vergeeve, indien in 't gewoone gebruik van 't Vuur het hen gebeurde dat zy 'er water in lieten vallen, of zoo zy onbedachtzaam of anderzins, eenige onreinigheit ten opzicht van deeze Hoofdtstoffe, begingen.

In eenige plaatsen van de Indiën, word⁺

+ Welk een eerbied de Priesters dit geheiligt Vuur beweezen.

(a) Hunne manier van opzeggen, komt deeze der Jooden naby.

(b) Mussitatio Fride. Relig. Persar. C. 29.

+ Hoe zich de Opperpriester voor 't Vuur te gedragen had,

(c) Distoore in Lord Ubi Sup.

(d) Hide Relig. Persar. C. 29.

(e) De Zend of Zendavesta.

+ En zyn Gebedt deed.

† Zie de nevens gevoegde Afbeelding in vier Afbeeldzels verbeeld, waar van het bovendeel de Groot Priester der Gauren of Persen voor 't Vuur word vertoont, hebbende zyn Gewoonte Boek in hande; en de drie verbeeldingen van 't onderdeel, drie verscheiden Hoofden van Gaurische Priesters Gemytert en de Mondt bedekt.

(f) Epuloe Ignis.

+ Welkeoeffening by de Gauren noch in gebruik is.

(g) Lord spreekt hier van aanbidding, waar in hy met Hide niet overeenkomt.

+ Hoe de Vergadering word t'zamen geroepen.

[p. 346]

de t'zamenroeping der Gelovigen van 't Magianismus op 't geluid van een kleine klok gedaan. In Persië zyn den Gauren zodanige gegeeven tekens ongedoogt: Dus vergaderen zy zich zonder eenig bewys van uuren als waarmede men overeengekomen is, of zy noodigen hunne Gelovigen door middel van een plank waar op zy vyf of zes slagen slaan, volgens het gebruik der Armeniers van Zulpha.

In kleine Kapellen is 'er in steede van een Vuur, niet dan een brandende Lamp. Alhoewel deeze Gelovigen geduurende de Goddelyke Oeffening den mondt met een gedeelte van 't aangezicht bedekt hebben, moetenze nochtans zich ver genoeg van 't gewyde Vuur onthouden: Maar wat de Priesters aangaat, zy naderen het in deezer voegen dat zy den Goddelyken Dienst konnen waarnemen, zonder moeite voor hen en zonder ontheiliging voor 't Vuur.

⁺ De Stokjes waar van wy gewag gemaakt hebben, worden als een wezentlyk gedeelte der Godsdienst-plichten aangezien, in den Geestelyken Dienst gebruikt.^(a) Men snytze van een Boom met veele plechtigheden, en niet dan een eenige is 'er die de zelve verschaft, en de Persianen Hawm noemen, die naar den wilden Oost-indischen Dadelboom of Tamarindus gelykt. By gebrek van deezen, neemt men zynen toevlucht tot den Granaatboom. Het Mes 't welk dient om de Stokjes te snyden, moet vooraf door een afwassching geheiligt worden, die men zorgvuldig doen moet, en met eenige gebeden tot lof Gods en van 't Vuur zachtelyk uitgesproken. Deeze Stokjes worden in een daar toe gemaakte kooker of bus gelegt, en telkens als men leezen wil of eenige gebeden van den Zend opzeggen, of dat men zich van eenige andere Geestelyke Oeffening quyten wil, moet men als dan uit den kooker eenige van deeze Stokjes neemen. Dit is voor de Gauren alzoo noodwendig, als voor onze Godsdienstelingen, van de kraalen hunner Paternosters te behandelen, terwyl zy hunne gebeden doen. Het getal deezer Stokjes is niet bepaalt. Zekere gebeden vereischen 'er vyf en dertig, en andere vier en twintig. Wanneer men zyne maaltyd doen zal, moet men bezorgt zyn vyf van de zelve in hande te hebben: na het gebedt dienen deeze Stokjes niet meer dan om het Vuur te onderhouden.

De Persen bepaalden hunne achting niet⁺ alleen voor 't Vuur; zy betuigden mede veel eerbied voor de drie andere Hoofdtstoffen. Dit heeft veroorzaakt dat eenige Schryvers der Oudheit hun de vier Hoofdtstoffen aan te bidden, hebben toegeëigent; doch te onrechte: hunne zorg en opmerking bepaalden, en bepaalen zich ook nu noch om de zuiverheit deezer Hoofdtstoffen te bewaaren. Zy gelooven dat de Hoofdtstoffen heilig zyn, overzulks zy, volgens hun, de Beginzelen en zaden aller dingen bevatten. Op deezen grondt, hebben zy Handhavers der Wateren, van de Lucht, de Aarde en 't Vuur. Deeze Handhavers moeten de vermenging en bederving deezer Hoofdtstoffen beletten. Deeze zuiverheit is het Grondtbeginzel waarop de Gauren de wyze hoe zy hunne Dooden handelen, hebben ingevoert. Nochtans is het Water^(b) de Hoofdtstof waar over zy, na het Vuur, 't zorgvuldigste zyn.

De verkooren Verwe der Gauren is het⁺ roodt, of het geel naar den roode trekkende. Zy verkiezen zoo veel zy konnen, hunne Kleederen van deeze kleuren, overzulks die eenigermaate het Vuur verbeelden. Insgelyks zyn ze noch om deeze reden begeerig naar de Robynen, Karbonkels en Graanaatsteenen, voor alle andere Gesteentens. Dit belet echter niet, dat het oprechtiglyk waar zy, dat de Priesters in den Geestelyken Dienst zich in 't wit kleeden moeten.

+ Van welk een dienst de gewyde stokjes waren, en waar uit die moesten bestaan.

(a) Aanhalingen in Hide Relig. Persar. C. 27.

+ Hoedanig behalven het Vuur de andere Hoofdtstoffen by de Persen in achting waren.

(b) Zie deeze stofte in 't Boek van den Dokter uitgebreid. Hide C. 6.

+ Hoe de Gaurische Priesters zich kleedden.