Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 10

[Graaff, Mr. Nicolaas de]

GRAAFF (Mr. Nicolaas de), geb. omstreeks het eerste kwart der 17e eeuw te Egmond a. Zee, en aldaar overl. vóór 14 Apr. 1701, daar de uitgever zijner Reisen, Feyken Ryp, in zijn opdracht aan de burgemeesters der stad Hoorn en de bestuurders der Kamer Hoorn van de V.O.C. hem noemt: ‘in sijn leven Schout tot Egmond aan de zee’ en dus niet, zooals Warnsinck wil (o.c.), tusschen 1701 en 1704, omdat op den titel van den in dat jaar verschenen tweeden druk, gesproken wordt van ‘Nu wel een derde vermeerdert uyt des Auteurs naargelaten Schriften’. Hij had zijn leerjaren in de chirurgie te Alkmaar doorgemaakt bij Ysbrand Coppier, en trad als onder-chirurgijn in 1639 in dienst van de Kamer Hoorn der V.O.C. Hij heeft 48 jaren gediend, hetzij bij de V.O.C., hetzij onder de Staten-Generaal. In dienst der Compagnie maakte hij 5 reizen naar Indië, en enkele kleinere tochten, in later tijd als opperchirurgijn en in dienst van de Staten nam hij deel aan een tocht

[p. 299]

naar Brazilië, aan den noorschen oorlog van 1658 onder admiraal de Ruyter, aan den tocht van denzelfden naar Algiers, en aan den tweeden engelschen oorlog (1665-67); hij beleefde den vierdaagschen zeeslag, en den zeeslag bij Schooneveld, welke beide slagen hij boeiend en levendig beschrijft.

Nicolaas de Graaff, zoon van Dirck, is tweemaal getrouwd geweest. Zijn eerste vrouw, Lysbet Sierix, overleed 8 Dec. 1680 te Egmond a. Zee. Uit dit huwelijk zijn mij twee kinderen bekend: een dochter Lijsbeth, die 17 Aug. 1670 trouwde met Claes Jansz van Zanen, zoon van wijlen Jan Ysbrandtsz, in leven schout van Egmond; en een zoon Joannes, die zijn vader op diens 11e reis als ‘derde meester’ vergezelde (1663), en met hem in 1665 over land terugkeerde, doch te St. Malo werd achtergelaten bij ‘een vermaard chirurgijn Monsr. Duphreen (Dufresne?), so om de Konst als om de Franse spraak te leren.’ Als ‘onder-chirurgijn’ diende hij onder zijn vader op diens 14e reis (1668), doch overleed reeds den 20sten Febr. 1669 aan boord van de ‘Jonge Prins’ even ten zuiden van den aequator, en werd ‘volgens scheepsgewoont begraven’. Zijn tweede vrouw, Grietje Cornelis, vroedvrouw te Egmond, met wie hij 23 Febr. 1681 te Egmond huwde, overleed aldaar 2 Febr. 1724. De Graaff was in 1675 schepen te Egmond a.Z., den 14den Febr. 1681 wordt hij bij het opstellen van huwelijksche voorwaarden ten overstaan van den dorpsnotaris Adriaan van Twuyver voor zijn tweede huwelijk ‘Burgemeester van Egmond a.Z.’ genoemd, doch op 9 Nov. 1681, als hij ‘sieckelijck na den lichaeme te bedde leggende’ zijn testament maakt ten overstaan van dienzelfden notaris, wordt hij betiteld ‘Schout’. In het geheel maakte hij 16 reizen, en van de laatste reis keerde hij 13 Aug. 1687 terug, waarna hij blijkbaar weer schout geworden is.

Om te doen zien, hoe beweeglijk de Graaff's leven is geweest, volgt hier een korte opsomming zijner reizen: 1. naar Oost-Indië, 29 Apr. 1639-10 Aug. 1643; 2. naar Oost-Indië, 17 Jan. 1644-Juli 1646; 3. naar Groenland, medio Apr.-Aug. 1647; 4. naar de Middell. Zee, 10 Sept. 1648-24 Juli 1649; 5. naar Brazilië, Mrt. 1650-einde 1653; 6. naar de Middell. Zee, 24 Dec. 1656-8 Dec. 1657; 7. naar Portugal, 1 Juni 1658-20 Nov. 1658; 8. naar Denemarken 20 Mei 1659-3 Sept. 1660; 9. naar de Middell. Zee, 26 Mei 1661-13 Juni 1662; 10. op de Noord Zee, 26 Mei 1663-18 Juli 1663; 11. naar de Middell. Zee, 23 Nov. 1663-Juni 1665; 12. op de Noord Zee, Mei tot Nov. 1666; 13. op de Noord Zee 15 Aug.-25 Oct. 1667; 14. naar Oost-Indië, 14 Dec. 1668-3 Aug. 1672; 15. naar Oost-Indië, 13 Jan. 1676-10 Aug. 1679; 16. naar Oost-Indië 9 Mei 1683-13 Aug. 1687. Al deze reizen werden in zeer boeienden en levendigen stijl, gemengd met gezonden humor en doorweven met interessante medische details beschreven in: Reisen van Nicolaus de Graaff na de vier gedeeltens des werelds, als Asia, Africa, America, en Europa. Behelsende een Beschryving van sijn 48 jarige Reise en aanmerkelykste voorvallen, die hy heeft gesien en die hem zyn ontmoet. Van de levenswyse der Volkeren, Godsdienst, Regeringe, Landschappen en Steden. Alsook Een nette, dog korte Beschryving van China, desselfs over groote Landschappen, menigvuldige Steden, Gebouwen, gegraven Kanalen, Scheepvaard, oudheid der Chinesen: Mitsgaders derselver Oorlogen tegen de Tartaren: en op wat wyse de Tartar sig meester van China heeft gemaakt. Hier agter is by gevoegd d'Oost- Indise Spiegel Zynde

[p. 300]

een Beschryving van deselve Schryver van geheel Oost- Indien, de Levenswyse so der Hollanders in Indien, als op de Schepen, en een net verhaal van de Uit en t'huis Reise. Met curieuse koperen Platen verçiert (Hoorn, Feyken Ryp, Boekdrukker over 't Stadhuis, en zijn mede te bekomen tot Amsterdam, Uitregt by Hendrik en de Wed. Dirk Boom, Antoni Schouten 1701). De beschrijving van China is niet van de Graaff, maar ontleend aan J. Nieuhof, Het Gezandtschap der Nederlandtsche Oost- Indische Compagnie enz. (Amst. 1693). De in den titel opgenomen Oost- Indise Spiegel, verscheen in dien eersten druk met een afzonderlijken titel, dragende het jaartal 1703, zoodat het geheele werk dus wel eerst in dit laatste jaar zal zijn verschenen. Deze Oost- Indise Spiegel geeft een zeer scherpe, en verre van lovende beschrijving van het leven en de zeden der Hollanders in Oost-Indië, en vooral de vrouwen moeten het daarin zeer ontgelden. Van het geheele werk verscheen een tweede druk bij denzelfden uitgever in 1704, waarbij een paar andere verhalen gevoegd waren, niet van de Graaff afkomstig, terwijl de titel, die overigens gelijk is aan den eersten druk, de reeds vermelde toevoeging draagt: Nu wel een derde vermeerdert uyt des Auteurs naargelaten schriften. In 1930 verscheen bij Martinus Nijhoff, 's Gravenhage, als deel XXXIII der Werken uitgegeven door de Linschoten-Vereeniging een nieuwe druk, uitgegeven en toegelicht door J.C.M. Warnsinck, waarvan hier dankbaar gebruik gemaakt werd. Een fransche vertaling verscheen onder den titel: Voyages de Nicolas de Graaf aux Indes orientales, et en d'autres lieux de l' Asie. Avec une Rélation curieuse de la Ville de Batavia, et Des Moeurs & du Commerce des Hollandais établis dans les Indes (Amst. Jean Frederic Bernard, 1719).

Zie over hem: J.C.M. Warnsinck, op. cit.; D. Schouten, De Geneesk. i.d. Dienst d. Oost- Ind. Comp. in Nederl. Indië (Amst. 1929); L.S.A.M. von Römer, Hist. Schetsen (Bat. 1921).

v. Römer