Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 9

[Sichem, Christoffel van (2)]

SICHEM (Christoffel van) (2), de Jonge, geb. te Bazel omstreeks 1581, begr. te Amsterdam in de N.Z. Kapel 2 Juli 1658, graveur. Hij was een zoon van den voorgaande, kwam met zijn vader in 1598 naar Holland en huwde eerst (ondertr. te Amsterdam 23 Mrt. 1613) met Anneke Lunden, geb. te Antwerpen in 1571, begr. te Amsterdam 27 Oct. 1620, een zuster van Berent Lunden, zie vorig art.; daarna te Sloterdijk 25 Sept. 1633 met Marritje Joostendr. Dienberg, afkomstig uit Lochem. In 1613 woonde hij ‘bij Monckelbaenstoorn’ (hij onderteekent de huwelijks-inteekenacte met ‘Christophorus à Sichem’), in 1633 in de Wolvenstraat; het is onzeker of hij dan wel zijn vader het huis Sichem in laatstgenoemde straat op 10 Mei 1624 kocht. Op 4 Sept. 1655 liet hij zich volgens het lidmatenboek van de Waterlandsche Gemeente der Doopsgezinden te Amsterdam bij deze gemeente doopen: ‘Christoffel van Sichem. wedunaer woont op de Blommarckt in Sichem’; ditzelfde adres komt blijkbaar ook voor in de begraafacte: ‘(op) de hoeck van de Roskamsteegh in de vergulde roemer achter weeshuis’ (Nieuwe Zijds Voorburgwal?). Er zijn aanwijzingen, dat Christoffel (2) zich op het eind van zijn leven in moeilijke financieele omstandigheden bevond.

Uit zijn beide huwelijken werden ten minste een zevental kinderen geboren, waarvan er drie in het huwelijk traden, nl. 1. Christoffel (3), die volgt; 2. Janneke, geb. te Amsterdam in 1614, eerst gehuwd met Lenert Jacobsz, daarna in 1656 (wonende op de Bloemmarkt) met den kunstschilder Salomon Boudewijnsz (geb. te Harlingen omstr. 1621, overl. te Amsterdam omstr. 1657); op 19 Juli 1658 werd Janneke na langdurige ziekte van huishuur ontslagen; 3. Johanna of Anneke, geb. te Amsterdam in 1618, begr. ald. 16 Aug. 1658 als weduwe van den wijnkooper Willem Elias.

Bij testament dd. 18 Aug. 1646 (verleden voor notaris P. Carels te Amsterdam) vermaakte Christoffel (2) aan zijn zoon Christoffel (3) ‘zijn twee luyten, al zijn gereedschap van 't plaatsnijden met alle 't hout daertoe bequaem te gebruijcken, ende alle de boeken tot hetzelve werk dienende die vol patronen en druksels geplakt zijn, met al de kopere prenten, geen uitgezonderd’.

[p. 1029]

Het is aannemelijk, dat aan Christoffel (2) toegeschreven moeten worden de houtsneden, betrekking hebbende op bijbelsche onderwerpen, welke voorkomen in werken, tusschen de jaren 1617 en 1657 gedrukt door ot voor den amsterdamschen katholieken uitgever Pieter Jacobsz Paets (kol. 745). Immers in het werk 't Bosch der Eremyten ende Eremitinnen .... met figuren van Abraham Blommaert door Christophorus à Sichem [Amsterdam] Bij Pieter Jacobsz Paets (1648) komt voor een prent, voorstellend Diana en geteekend ‘1633 CVS’. Deze prent is in ongeveer hetzelfde genre gesneden als de andere in het boek voorkomende houtgravures. Wanneer men verder ziet, dat in de verschillende hieronder te noemen werken telkens dezelfde houtsneden voorkomen, is wel de waarschijnlijkheid groot, dat wij Christoffel (2) als den graveur ervan mogen aanzien. Deze laatste heeft echter de kwestie noodeloos ingewikkeld gemaakt door juist dezelfde signatuur te gebruiken als zijn vader.

Van de bij Paets e.a. gedrukte of uitgegeven werken met prenten van Christoffel (2) vindt men vermeld: De kindsheid onses Heeren Jesu Christi. Gesneden door Christoffel van Sichem voor Pieter Jacobsz Paets ([Amsterdam] 1617); Nieuwe Jeucht-Spieghel met prenten van C.v. Sichem (z.p. omstr. 1620); Herman Hugo, Pia desideria, emblematibus, elegiis et affectibus SS. Patrum illustrata. Typis Aertsenii (Antverpiae 1628; op het titelblad staat: Sculpsit Christophorus a Sichem pro P.J.P.; van Sichem heeft slechts de kopergravuren van Boëtius à Bolswerd voor de editio princeps van dit werk uit 1624 in hout overgebracht; nederlandsche uitgaaf: Goddelijcke Wenschen enz. (Antwerpen 1645); Th. à Kempis, Die Alleen-Spraecke der Zielen met Godt .... Met verscheyden Figuyren verciert door C.v.S. voor P.J.P. Tot Loven (1628); Der zielen lusthof inhoudende I. Het leven ende lijden onses Heeren Jesu Christi, met meditatiën daer op, uyt Ludovico de Ponte enz. Alles in drie hondert schoon figuyren, ghesneden door C.V. Sichem voor P.J. Paets. (Tot Loven bij Isbrandt Jacobsz voor P.J. Paets 1629); 't Bosch der eremyten enz. ([Amsterdam] bij P.J. Paets 1644; ook met doorloopende pagineering achter het voorgaande, 1648); Augustinus, Vierige meditatiën ([Amsterdam] bij Pieter Jacobsz Paets 1645); Historien en Prophetien uit der Hl. Schrifturen, met schoone Figueren door Chr. van Sichem. Eerst t' Antwerpen, nu herdruckt bij P.J. Paets ([Amsterdam] 1645); Bibels Tressoor ofte der Zielen Lusthof. Uytgebeelt in figueren door verscheyden meesters ende gesnedendoor Christoffel van Sichem (t' Amsterd. bij J.P. Paets 1646); t' Schat der zielen of leven van J. Christus (Amst. 1648); Biblia sacra, dat is de geheele heylige Schrifture, oversien en verbetert na den lesten Roomschen text. Verciert met veele schoone figuren gesneden door Christoffel van Sichem. Eerst t' Antwerpen bij Jan van Moerentorf en nu herdruckt bij Pieter Jacobsz Paets ([Amsterdam] 1657; het N.T. heeft een afzonderlijk titelblad: Het Nieuwe Testament. .. verciert met veel schoone figueren gesneden door Christoffel van Sichem voor P.J.P. Eerst t' Antwerpen bij Cornelis Verschuren ende nu herdruckt bij Pieter Jacobsz Paets [Amsterdam] 1646). Deze werken bevatten een zeer groot aantal houtsneden naar Dürer, Aldegrever, Beham, Goltzius, Lucas van Leyden, Holbein, Pencz e.a. De prenten vindt men nagedrukt in Bijbelsche prenten (Rotterdam 1739) en Bijbels lusthof of CC XL zoo historien als leeringen des Bijbels uit het O. en N. Testament met versen van B. Blom (Amsterdam 1743).

[p. 1030]

In het werk Corona Sacratissimorum Jesu Christi vulnerum XXXV etc. (Antverpiae 1649) komt één blad voor van de hand van Christoffel (2). Verder treft men in het Prentenkabinet te Amsterdam exemplaren aan van twee houtsneden naar Goltzius, voorstellend de Besnijdenis van Christus en de Aanbidding der Koningen, gedateerd 1629 en dus van Christoffel (2).

Geen enkel bewijs is er echter voor te vinden, dat Christoffel (2) een leerling zou geweest zijn van Goltzius.

In het vorig art. is reeds uiteengezet, dat Christoffel (2) als graveur van minder beteekenis is te achten dan zijn vader. Vooral zijn groote productiviteit is hiervan de oorzaak; bovendien copieerde hij veelal eenvoudig de gravures van anderen.

Zie de bronnen in het voorgaand art. opgesomd; bovendien: J.L.A.A.M. van Ryckevorsel, Rembrandt en de traditie (1932), 84, 85, 95, 96, 107, 109, 192, 193, 202, 232.

Wijnman