Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 7

[Rivet, André]

RIVET (André), of Rivetus, geb. te Saint-Maixent (dép. des Deux-Sèvres) omstr. 1572, gest. te Breda 1 Jan. 1671, zoon van Jean R., een aanzienlijk hugenootsch koopman. Hij genoot onderwijs in het pensionaat te Niort en op het college te la Rochelle en studeerde vervolgens aan de hoogeschool van Orthez, in het koninkrijk Navarra, waar hij in 1592 tot meester in de vrije kunsten werd bevorderd. Daarna legde hij zich toe op de theologie, waarbij hij Lambertus Danaeus (1530-96) en Rotan tot leermeesters had. Na volbrachte studiën in 1595 werd hij benoemd tot hofprediker van Claude de la Trémoille, hertog van Thouars, gehuwd met Charlotte Brabantine (dl. I, kol. 593), de vijfde dochter van prins Willem en dus een halfzuster van Frederik Hendrik. Het aanbod van Philippe de Mornay, heer van le Plessis-Marly, om hem tot hoogleeraar te benoemen aan de hoogeschool te Saumur sloeg hij af. Na den gelukten moordaanslag van Ravaillac op Hendrik IV, vaardigden de kerken van Poitou hem in 1610 af naar het fransche hof om de koninklijke weduwe de verzekering harer trouw te geven. In 1617 bekleedde hij het voorzitterschap van de nationale synode te Vitré bij Rennes en nam in 1620 de zeer vereerende benoeming aan tot hoogleeraar in de theologie te Leiden, waarop èn de curatoren dezer universiteit èn de prinses van Oranje, Louise de Coligny, zeer sterk aangedrongen hadden. De synode van Aix wilde hem echter slechts voor een termijn van 2 jaren afstaan. Tijdens een kortstondig bezoek aan Oxford werd hij in 1621 tot lid dier academie benoemd. In 1622 verscheen hij ter synode van Charenton om persoonlijk aan te dringen op vernietiging van het besluit van den kerkeraad te Thouars, waarbij hem een langer verblijf te Leiden geweigerd was. Ofschoon noch deze noch de synode van Castres (dép. Tarn) hiertoe te vinden waren, bleef hij de leidsche school getrouw, zelfs toen bij koninkl. decreet van 13 April 1629 allen hervormden predikanten buiten Frankrijk bevolen werd, op poene van verbeurdverklaring hunner goederen, naar hun land terug te keeren. Onze gezant bij Lodewijk XIII kreeg namens de St.-Generaal den uitdrukkelijken last dien vorst te verzoeken voor R. een uitzondering te willen maken. In 1636 viel hem als erkenning zijner groote verdiensten de eervolle benoeming ten deel tot gouverneur van den jongen prins van Oranje, den lateren Willem II. De opdracht van Frederik

Hendrik luidde: ‘.... il aura a procurer que ledit nostre fils soit élevé et instruict en la crainte de Dieu, en bonnes moeurs, et en toute modestie et civilité convenable à sa naissance dirigera la méthode des exercices auxquels nous jugerons qu'il conviendra s'appliquer et la discipline de tel qu'on emploiera pour cet effect et finalement l'assistera et conduira et accompagnera partout ou besoing en sera, avecq autant de soing, prudence et circumspection que nous avons subject de nous promettre de son entremise.’ Voorts bevatte de acte nog deze vorstelijke bepaling: ‘.... qu'en tout cas, mesme quand il viendroit que par maladie ou autre accident il ne pourroit continuer son service auprès de nostre dit-fils il jouisse du dit traictement sa vie durante par forme de pension actuelle.’ Zijn bezoldiging was lang niet gering. Behalve een vast jaarlijksch salaris van 3600 gld. genoot hij vrije voeding voor zijn geheele gezin.

Na afloop van deze eervolle taak werd hem in 1646 opgedragen het oppertoezicht over de Doorluchtige school te Breda, die in dat jaar door hem was ingewijd. Tot zijn dood heeft hij dit ambt vervuld.

Als theoloog had hij reeds op de dordtsche synode, waar ook hij niet ontbrak, en ook te Leiden den naam van de invloedrijkste en consequentste volgeling van Calvijn te zijn. Daarom vond de minder onverzoenlijke leer van zijn franschen land- en tijdgenoot Amyraud, welke ook de fransche synoden aan zijn zijde had, in hem een vurig bestrijder. Niet minder heftig kantte hij zich tegen de arminiaansche gevoelens en tegen de dogma's der roomsche kerk. Toch schatte Episcopius (dl. I, kol. 829) de geleerdheid van R.'s geschriften zeer hoog, al moet diens onverzoenlijkheid hem, den bedachtzamen, gematigden remonstrant, tegen de borst gestooten hebben. Ook het geschrift van E.'s medestander, Hugo de Groot, Votum pro pace, kon in R.'s oog geen genade vinden. De Groot, die zijn verontwaardiging steeds wist te bedwingen en zijn gevoelens meestal slechts half uitsprak, gaf bij de weerlegging van Rivetus' critiek zijn toorn lucht en uitte zich over hem in bittere bewoordingen.

Rivet is tweemaal gehuwd geweest. Zijn eerste vrouw was Susanne, dochter van den franschen predikant François Oiseau. In haar huwelijk van 1596-1620 schonk zij hem 4 zoons en 3 dochters. In 1621 huwde hij met Maria du Moulin, bij wie hij ook verschillende kinderen verwekte o.a. een zoon Frederik, die later in dienst van den prins van Oranje trad. Een broer van Rivet, Guillaume, betrad ook de geestelijke loopbaan, doch bleef in Frankrijk gevestigd.

Zeer lang is de reeks van R.'s geschriften, die zich alle op theologisch gebied bewegen. Vooral bekend zijn: Isagoge seu introductio generalis ad Scripturam sacram veteris et novi testamenti (1616); Synopsis purioris theologiae (1625) met medewerking van Polyander, Thysius en Walaeus. Dit laatste is nog altijd het boek bij uitnemendheid om de calvinistische dogmatiek te leeren kennen. In 1651 verschenen in drie folio-deelen zijn Opera theologica.

Zijn portret is gegraveerd door Matham naar een schilderij van P. Dubordieu, voorts gegraveerd door C. van Dalen, J. Suyderhoef, H. Rokesz, J.v. Meurs, H. Hondius, S. de Passe en een onbekend kunstenaar.

Zie: Rogge, Biblioth. van contra-remonstrantsche en gereform. geschriften; Muller, Catalogus van portretten; Kist en Royaards, Kerkelijk Archief; Koninklijk Huisarchief; v. Nooten, Prins Willem II; Kronijk v.h. Hist. Genootschap V; Siegenbeek, Gesch. d. Leidsche Hoogesch. I, 1, 115, 143, II, 108 v.

Bartelds