Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 7

[Nuck, Anthony]

NUCK (Anthony), geb. te Harderwijk omstr. 1650, overl. te Leiden 5 Aug. 1692, werd 9 Sept. 1669 te Harderwijk ingeschreven als stud. phil. en studeerde daar tot 1672 waarschijnlijk onder Nic. Hoboken; werd daarna med. stud. te Leiden (ingeschreven 11 Nov. 1673); zijn leermeesters waren Drelincourt en L. Schacht. N. onderscheidde zich reeds als student door zijn ijver en bekwaamheid. Promotie ‘met de kap’ 2 Febr. 1677 op een diss. De Diabete. Na zijn promotie vestigde hij zich eerst te Delft, daarna werd hij na den dood van zijn vriend Johan Stalpert van der Wiele, met wien hij vaak had samengewerkt, den 22 Juli 1683, prof. anat. in den Haag. Cornelis Stalpert van der Wiele bericht in zijn Aanmerkingen van lijkopeningen door N. verricht. Vier jaren later (16 Aug. 1687) werd hij te Leiden beroepen als medicinae et anatomiae prof. ord. op een jaarwedde van 200 ducaton, den 4. Febr. 1691 verhoogd tot ƒ 1000. Den 14 Oct. 1687 sprak hij zijn inwijdingsrede uit. Zijn lessen vonden bij de studenten, die door zijn voorganger Drelincourt den laatsten tijd niet verwend waren, grooten bijval, dank zij de actueele onderwerpen, welke hij behandelde en dank zij zijn technische bekwaamheid, welke aan de demonstraties ten goede kwam. Minder belang stelde hij

klaarblijkelijk in de kliniek, zoodat hij zelfs de hem door de curatoren opgelegde leiding der exercitia practico-medica in het gasthuis verzuimde. Meer belangstelling had hij voor de heelkunde, maar het is de vraag of hij zelf wel ingrijpende operaties heeft uitgevoerd. Vermeld vinden wij: dat hij praeses van het Coll. Chir. was, dat hij bij den hydrothorax de paracentese aanbeval; dat een chirurgijn op zijn raad bij een geval van ileus de buiksnede verrichtte en dat toen de oorzaak een darminvaginatie bleek te zijn; dat hij het chirurgisch instrumentarium verbeterde en met name voor de kiezentangen betere modellen aangaf. Zijn grootste verdiensten liggen echter op het gebied der ontleedkunde. Hij beschreef en beelde het eerst af de uitloozingsbuizen der speekselklieren bij den mensch. Het afgescheiden vocht werd door hem ook scheikundig onderzocht en het secretieproces bestudeerde hij. Verder bestudeerde hij den bouw van de borstklier en wees het bloed als bron der melk aan. Te noemen zijn ook zijn onderzoekingen aangaande het proces der bevruchting en over den mikroskopischen bouw der spieren. Beroemd zijn zijn studiën over het lymphvaatstelsel en de lymphklieren. Boerhaave prees zijn kunstige praeparaten en Soemmering verklaarde ruim een eeuw later (1811), dat zijn studies hierover nog onovertroffen waren. Ook von Haller, A. Monro jr., E. Sandifort, K. Sprengel, Pruys van der Hoeven, noemden ze met lof. Minder gunstig oordeelde over hem L. Heister. Men kan echter gerust zeggen, dat hij een begaafd man was met rijke kennis en een onvermoeid nauwkeurig en zeer handig ontleedkundige. Te waardeeren is ook zijn bezadigd oordeel en zijn erkenning van anderer verdiensten zonder eenige wangunst. Zijn naam is vereeuwigd in de canalis Nuckii, een uitstulping van het buikvlies door het lieskanaal bij de vrouw, welke hij ontdekte. Zijn werken waren: Libelli de vasis aquosis oculi et de ductu salivali novo 1685-1686; Sialographia et ductuum aquosorum anatome nova 1690, 1695, 1727; Adenographia et uteri foeminei anatome nova c. epistola ad amicum 1691, een werk dat behoort tot de klassieke ontleedkundige geschriften; Saliographia nova et adenographia curiosa 1723, gevolgd door Diss. de motu bilis circulari van M.v. Reverhorst, een leerling van N. en lector in Den Haag; Operationes et experimenta chirurgica, na zijn dood in 1692 uitgegeven door J. Tiling (herdrukken 1696, 1714, 1733, duitsche vertaling in 1728, hollandsche in 1740).

Zijn portret is gegraveerd door een onbekend kunstenaar.

Zie: von Haller, Meth. B. Anat., B. Chir., B. Med. Pract., Elem. Phys.; Sprengel, Gesch. d. Arzneyk.; Monro, De venis lymph.; Soemmering, Onderzoek d. gronden v.d. wederopneming v. zenuwv. d.d. watervaten; Pruys v.d. Hoeven, De hist. medic.; Boon, Gesch. v.d. ontleedk.; Banga, Gesch. d. geneesk. in Nederl.; Suringar in Ned. Tijdschr. v. Geneesk. 1864; Krul, Haagsche Doctoren; Geist-Jacobi in Handb. d. Gesch. d. Med. dl. III; L. Heister, Comp. anat.

Baumann