Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 7

[Godewijk, Pieter]

GODEWIJK (Pieter), of van Godewijk, geb. 5 Febr. 1593 te Dordrecht, overl. ald. 11 Aug. 1669, begr. 15 Aug. in de Augustijnenkerk. Zijn ouders waren Govert Godewijk Pieterszoon en Janneken van der Jacht Rochusdochter. Hij bezocht de groote of latijnsche school in zijn geboorteplaats onder het rectoraat van den beroemden Gerardus Vossius, later hoogleeraar te Amsterdam, en van diens opvolger Antonius Aemilius, terwijl hij ook het onderwijs genoot van den predikant bij de waalsche gemeente, Johannes Polyander a Kerckhove, die ‘tot grooter eere der school en augmentatie van haren luister’ door curatoren tot hoogleeraar in de logica en theologica moralis benoemd was. Na deze school verlaten te hebben, zette hij zich, daar de geldmiddelen zijner ouders waarschijnlijk niet toelieten hem naar een hoogeschool te zenden, als onderwijzer in zijn geboorteplaats neder. In 1619 werd hij benoemd tot ‘duytse meester’ aan de groote school aldaar op een jaarlijksch salaris van £ 300, waarvan £ 6 voor huishuur. Het personeel der school bestond destijds uit een rector, een conrector, twee praeceptoren, een latijnsche of duitsche meester en een schrijfmeester. De latijnsche of duitsche meester gaf, behalve in de hollandsche en de beginselen der latijnsche taal, ook onderwijs in het ‘ageren of comoedie spelen’. Godewijk

[p. 478]

huwde met Sara Pijpelaar, uit welk huwelijk twee dochters geboren worden, de hier voorgaande Margaretha en Kornelia. Daar zijn inkomen niet toereikend was om hem en zijn gezin een onbekrompen bestaan te verschaffen, werd hem op zijn verzoek toegestaan het schoolhuis in de Nieuwstraat bij de Kaatsbaan, vroeger door de meesters der groote school bewoond, te betrekken. In 1650 was zijn inkomen gestegen tot £ 612, waarvan £ 25 ‘voor de kinderen de vragen af te hooren in de Augustijnenkerk’. Bovendien ontving hij blijkens de Tresoriersrekeningen als bewijs van waardeering zijner diensten in 1638 £ 100 en in 1650 £ 150 van de stad. Mogelijk hield dit verband met zijn benoeming tot opzichter of bewaarder van de Stadsboekerij in het Marienbornerklooster, welk ambt hij te zamen met zijn praeceptoraat tot zijn dood toe bekleedde. Wel wordt hij door sommigen conrector genoemd, maar uit de acta der curatoren blijkt, dat hij slechts praeceptor der laagste klasse was. In 1640 vervaardigde hij op last van Jacob de Witt een Catalogus sive Nomenclator Auctorum omnium, quorum libri vel typis expressi, vel manuscripti extant in praestantissimo et extimia Bibliotheca Dordrechtana. Deze catalogus, voorzien van een latijnsche voorrede en aan Jacob de Witt en de overige leden der regeering van Dordrecht opgedragen, werd voor de pers gereed gemaakt, maar nimmer uitgegeven. Ten tijde van Schotel berustte het hs. bij den secretaris der stad, S.H. Lotsy.

De meeste bekendheid verwierf hij door zijn gedichten in catsiaanschen trant, meest alle van kleinen omvang, alleen voor zijn vrienden gedrukt en daardoor hoogst zeldzaam. Achtereenvolgens verschenen te Dordrecht: Remedie voor de Pest, In Rijm gestelt door P. van Godewijck (1636, Pamfl. Knuttel no. 4455); Tranen over J. Westenburgh (1636); Segen-Krans op de .... Victorie, verkregen by .... Frederic Henric .... van weghen het innemen der stercke Stadt van Breda (1637, Boekerij Noord-Brab. Genootschap); Zegenvlag op de Overwinninge van den edelen zeeheld Marten Harpertsz. Tromp (1639); P. Godewyckx Lyck- Klaght, Over de Doot van .... Hendrick Kasimier (1640, Pamfl. Knuttel no. 4692); Lof op de geboorte onzes Heeren Jesu Christi (1641); Versen aen den Heer Jacob Pijll (1643); P. Godewycx Hollandtschen Mars, Aen .... Frederick Henrick .... Op het veroveren van de stercke en vermaerde Forteres 't Sas van Gent (1644, Pamfl. te Middelburg no. 912); Op de doot van den geleerden Caspar Parduyn, Waerde Rector in de Schole van Dordrecht (1644); P. van Godewyk, Oorloghs-Reden, Op de Doot van.... Frederik Henrik (1647); P. van Godewiik, Olyf-tack, Op den Eeuwige-Vrede, Tusschen .... Philip de IIII .... ende de Hooge en Mogende Heeren, de Staten Generael (1648, Pamfl. Knuttel no. 5751a); Vreughde van Henriette de Bourbon, Moeder van Karel II, Koning van Groot- Brittannien (1660); Welkomstgroet aan Cornelis de Witt (1667). Behalve gedichten aan Cornelis en Abraham van Beveren, Adriaan van Bleyenburgh en Matthys Pompe, die afzonderlijk werden uitgegeven, en verschillende lofdichten voor werken van tijdgenooten, liet hij nog een bundel onuitgegeven gedichten na, die in 1734 in het bezit was van Pieter de la Rue, den schrijver van Geletterd Zeeland. Van Der Vrouwen lof aan Mejuffrouw C. K(oerten) door P.v.G., in 1646 te Leiden gedrukt en door sommigen (o.a. door te Winkel) aan Godewijk toegeschreven, is niet deze maar Pieter van Gelrede auteur.

[p. 479]

Ten behoeve der dordtsche schooljeugd gaf Godewijk een niet onaardige bewerking van het latijnsche schooldrama Dyscoli van den haarlemschen rector Cornelius Schonaeus (1540-1611) onder den titel Wittebroods- Kinderen of Bedorve Jongelingen, Blyeynde spel (Dordr. 1641), opnieuw uitgegeven door Dr. G.D.J. Schotel (Utrecht 1867). Het stuk is merkwaardig als bijdrage voor de kennis van het kinder-, schoolen huiselijk leven dier dagen en ook omdat daarin de dordtsche volkstaal ten tooneele wordt gebracht. Het herinnert een enkele maal aan Hooft's Warenar, maar vooral aan Cats.

Van zijn latijnsche gedichten, voor het meerendeel geschreven tot lof van werken van vrienden, verscheen afzonderlijk Carmen in furentes et fanaticos Anglos, bellum gerentes adversus Batavos. G. beoefende ook de geschiedenis van Dordrecht en liet bij zijn dood aanteekeningen daarover na, welke volgens Schotel door Balen voor diens Beschryvinge der Stad Dordrecht werden gebruikt en waarvan een afschrift in zijn tijd nog ‘in goede handen berustende’ was. Eenige kleine geschiedkundige verhandelingen van Godewijk's hand heeft Schotel tevergeefs getracht op te sporen. De zinspreuk waarmee G. zijn gedichten gewoonlijk onderteekende, was: Tot Gode wijck, Tot Gode is ons wijck, Deus mihi vicus, of: Deus nostrum asylum.

Zie: M. Balen Jz., Beschryvinge der Stad Dordrecht (Dordr. 1677) 223 en 1041; P. de la Rue, Geletterd Zeeland (Middelb. 1734) 345; G.D.J. Schotel, Letter- en Oudheidkundige Avondstonden, 123 vlgg.; dez., De Illustre School te Dordrecht; J. Smits Jzn. en G.D.J. Schotel, Beschrijving der Stad Dordrecht I, LXI.

Jacobs