Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 6

[Niftrik, Jacobus Gerhardus van]

NIFTRIK (Jacobus Gerhardus van), geb. te Ooi, gemeente Nijmegen, 26 Juni 1833, overl. te Amsterdam 26 Oct. 1910, was de zoon van den dijkschout van den polder Circul van de Ooi. Deze betrekking was lang door zijne voorouders bekleed en ook hij was daarvoor bestemd; in 1849 werd hij aspirant-schout. Maar hij achtte dezen werkkring te weinig omvattend en werd 18 Mei 1852 benoemd tot buitengewoon opzichter bij den waterstaat in de provincie Noord-Brabant. Hij diende achtereenvolgens onder de ingenieurs L. Rijsterborgh (IV, kol. 1190) en E.C.B. van Rappard (IV, kol. 1151). Na afgelegd vergelijkend examen werd hij bij ministerieele beschikking van 14 Mei 1855 met ingang van 1 Juni d.a.v. benoemd tot opzichter van den waterstaat 4e klasse, en als zoodanig te Ellewoudsdijk op het eiland Zuid-Beveland geplaatst, onder den ingenieur J.F.W. Conrad (II, kol. 320).

In 1858 werd wegens het tekort aan uit Delft afkomstige ingenieurs de maatregel ingevoerd, dat de opzichters van den nederlandschen waterstaat mochten dingen naar de betrekking van aspirant-ingenieur bij dat vak in Nederlandsch-Indië. Aan het hiervoor uitgeschreven vergelijkend examen nam van Niftrik deel en hij behaalde daarbij nummer 4, terwijl er 3 plaatsen waren. Echter werd niet no. 3, P.J. Siedenburg, ook niet van Niftrik, maar de opzichter Dr. G. Uylenbroek, die op het examen no. 7 gehaald had, als nummer 3 benoemd. Met ingang van 1 Mei 1859 werd hij naar Alkmaar overgeplaatst, en hierdoor kwam hij

[p. 1064]

weder te dienen onder Conrad. Met 1 Jan. 1860 werden hem de werken aan het Nieuwediep opgedragen, en werd hij, steeds onder Conrad, daarheen overgeplaatst. In 1862 werd onder zijn toezicht de noordelijke leidam in zee oostwaarts van het Nieuwediep met 150 meter verlengd. In 1862 zorgde hij, dat een in het Noordhollandsch Kanaal gezonken engelsche brik, Prince Albert, zoo spoedig werd gelicht, dat de scheepvaart door dat kanaal binnen 14 dagen hersteld was. Hij ontving hiervoor eene dankbetuiging van minister Thorbecke. In Jan. 1863 werd hem het hoofdtoezicht over de uitvoering der dokwerken aan het Nieuwediep opgedragen. Algemeen was men van meening, dat voor het aan de nummers 3 tot 6 van het examen van 1858 begane onrecht eene vergoeding noodig was. Het gevolg daarvan was, dat hun door den minister van Koloniën bij schrijven van 27 Dec. 1860 werd aangeboden, alsnog aspirant-ingenieur in Nederlandsch-Indië te worden. Dus heeft de man, die de onrechtvaardigheid beging, J.J. Rochussen, haar nog kunnen herstellen; de brief was bijna zijn laatste als minister. Daar van Niftrik inmiddels gehuwd was, sloeg hij het aanbod af; de 3 anderen werden bij beschikking van Rochussen's opvolger van 3 Febr. 1861 benoemd.

Intusschen was hij 11 Mei 1859 met ingang van 1 Juli d.a.v. tot opzichter 3e klasse bevorderd. Op 31 Maart 1863 werd hij met ingang van 1 Apr. d.a.v., met voorbijgang van 19 ambtgenooten, bevorderd tot opzichter 2e klasse. Het was op aanbeveling van Conrad, dat van Niftrik door den gemeenteraad van Amsterdam bij besluit van 25 Nov. 1863 met ingang van 1 Jan. 1864 benoemd werd tot stadsingenieur. Bij ministerieele beschikking van 17 Dec. 1863 werd hem met dien datum op zijn verzoek eervol ontslag als opzichter verleend.

Bij eene in 1857 getroffen regeling was het beheer der amsterdamsche publieke werken verdeeld over drie hoofdambtenaren, den stadsingenieur, den stadsarchitect en den directeur van den stadstimmertuin. De betrekking van van Niftrik was de belangrijkste dezer drie. De slechte volkshuisvesting en de onreinheid der stad brachten hem tot de overtuiging, dat zijn eerste werk behoorde te zijn het maken van plannen tot uitbreiding der stad, tot rioleering en tot waterverversching. Bij brief van 20 Oct. 1866 bood hij burgemeester en wethouders een ontwerp aan voor de uitbreiding der stad. De ontworpen uitbreiding had ongeveer de oppervlakte der oude stad en lag aan de landzijde als een ring om haar heen, zij was verdeeld in eene industrie-, eene arbeiders-, eene burger- en eene luxe-wijk. Die wijken waren gescheiden door groote parken. Dit plan vond bij den raad geen genade, men achtte het onuitvoerbaar. Eerst veel later, toen de bevolking zich zoozeer uitbreidde, zou men het betreuren, dat zijn raad niet is gevolgd. Het gemeentebestuur gaf partieele concessiën voor stadsuitbreiding en het werd van Niftrik's taak, te trachten deze onsamenhangende plannen tot een draaglijk geheel te vereenigen. Een rioleeringsplan werd door hem ingezonden bij brief van 26 Febr. 1870. Hiervoor had hij eene reis naar Londen gemaakt. In zijn ontwerp werd de stad in drie districten verdeeld, waarvan een onmiddellijk loosde op een verzamelriool, de beide andere daarop elk door een hoofdriool op het genoemde riool. Dit zou van de Muidergracht voeren naar den Over-Amstelschen Polder om uit te storten in het ten oosten der stad gelegen Nieuwediep, waarvan een deel als ontvangbassin zou dienen. Na ontsmet te zijn, zou het van hier in de Zuiderzee gepompt worden. Het voor de doorspoe-

[p. 1065]

ling noodige water zou aan het Noordzeekanaal ontleend worden, vanwaar het in de stadsgrachten zou komen, en vandaar in bovenbedoelde riolen. Dit rioleeringsplan werd ter beoordeeling gegeven aan eene commissie van ingenieurs, tot wier voorzitter de wethouder van publieke werken, Mr. H.J. van Lennep, benoemd werd. Zij sprak als hare meening uit, dat de voorgestelde rioleering onnoodig was. Later begrepen velen, dat het te betreuren is, dat van Niftrik's plan niet uitgevoerd is. Toen van Niftrik zijne betrekking aanvaardde, waren nog slechts de Kalverstraat, de Nieuwendijk en de Halvemaansteeg van trottoirs voorzien en had de afwatering der straten plaats door goten, afgedekt met houten planken. Spoedig na zijn optreden werden verhoogde voetpaden aangelegd en de open goten vervangen door ondergrondsche riolen, uitloozende in de naastbij gelegen grachten.

In 1872 kwam een omkeer in het beheer der publieke werken tot stand. Toen werd besloten, dat een directeur benoemd zou worden, die de geheele leiding dier werken zou hebben. Van Niftrik, dien men gaarne als directeur wilde benoemen, achtte zich niet voor die betrekking geschikt. Eerst werd J.F.W. Conrad (met den titel directeur-generaal) en toen deze de benoeming niet aannam, J. Kalff benoemd. Den dag voor laatstgenoemde benoeming overleed de directeur van den stadstimmertuin, Verhey. Diens werkzaamheden werden nu tusschen van Niftrik en den stadsarchitect verdeeld. In hetzelfde jaar werd een aanvang gemaakt met de verbetering der waterverversching door den bouw eener schutsluis en van een stoomgemaal te Zeeburg en door het graven van de Nieuwe Vaart en van het Loozingskanaal. Het laatste werd door een van Rijkswege onder het Merwedekanaal gebouwden syphonduiker in verbinding gebracht met de Zuiderzee. In 1874 werd begonnen met den bouw der Handelskade in het IJ. Zij werd in 1884 voorzien van eene hydraulische inrichting tot het drijven van kranen en andere krachtwerktuigen. In 1894 werd zij verlengd. In 1876 werd van Niftrik belast met de reorganisatie van de stadsreiniging. Voor dezen arbeid werd hem bij raadsbesluit van 28 Mei 1879 eene gratificatie van ƒ 1000 toegekend. In 1877 werden de Suez-steigers, de sluis in het Westerkanaal en de kaaimuur langs de Nieuwe Vaart gebouwd. In 1881 maakte hij een voorontwerp eener Vechtwaterleiding, waarvoor hem bij raadsbesluit van 7 Oct. 1885 eene gratificatie van ƒ 5000 werd verleend. In 1884 maakte hij een voorontwerp voor eene waterleiding uit de duinen bij Kastrikum. In dat jaar werd de Petroleumhaven aangelegd. In 1894 werd het IJ-eiland aangelegd; in 1904 werd dit van kaaimuren voorzien. In 1896 werd de Entrepôtdokhaven gegraven; in 1899 werd het entrepôt ingericht. Toen van Niftrik zijne betrekking aanvaardde, was zijn eerste werk het voltooien van de Oosterbegraafplaats buiten de Muiderpoort; zijn laatste werk in zijne betrekking was de aanleg der nieuwe Oosterbegraafplaats aan de Kruislaan. Met ingang van 1 Jan. 1901 werd hij op zijn verzoek eervol ontslagen als stadsingenieur, onder dankbetuiging voor de belangrijke bewezen diensten. Met ingang van denzelfden dag trad hij op als gedelegeerd commissaris der Maatschappij voor grondbezit en grondcrediet; hij bleef dit tot zijn overlijden.

Vele technische adviezen werden door van Niftrik voor particulieren uitgebracht en vele werken in verband daarmede uitgevoerd. In 1864 adviseerde hij voor den aanleg van wegen in het Vondelpark. Van 1864 tot 1895 was hij adviseur der Neder-

[p. 1066]

landsche bouwmaatschappij, van 1868 tot 1895 van de bouwonderneming Willemspark. Van 1901 tot 1905 hield hij het oppertoezicht in dienst der gemeente Zaandam op den bouw der Wilhelminasluis tusschen de Voorzaan en de Binnenzaan. In 1870 maakte hij met J.F.W. Conrad en W.C. van der Waeyen Pieterszen een plan voor de rioleering van Leiden. In 1881 bracht hij met J. Dirks (V, kol. 134) een rapport aan het gemeentebestuur van Brussel uit over de verbinding tusschen de kanalen naar Charleroi en naar Willebroek. In hetzelfde jaar bracht hij een rapport over de rioleering van Hoorn aan het bestuur dier gemeente uit. In 1886 legde hij eene israëlietische begraafplaats in den Over-Amstelschen Polder aan. In 1886 maakte hij een ontwerp voor de rioleering van een deel van den Stads- en Godshuispolder, ten behoeve van de bebouwing daarvan door de maatschappij Overtoom. In hetzelfde jaar bouwde hij een syphonduiker onder en eene brug over het Jacob van Lennepkanaal. In 1887 maakte hij voor eene vereeniging een ontwerp voor den aanleg van havenwerken in het IJ. In hetzelfde jaar maakte hij ontwerpen voor den bouw eener nieuwe beurs aan een aan te leggen westelijken verkeersweg over de Westermarkt en de te dempen Rozengracht. In 1899 maakte hij een plan voor stratenaanleg en afwatering tusschen het Damsterdiep en het Boterdiep ten behoeve van de gemeente Groningen. In 1903 bracht hij aan het bestuur der gemeente Nijmegen rapport uit over een voorstel van den gemeente-architect tot toepassing van het Liernurstelsel bij de rioleering. In hetzelfde jaar maakte hij een plan tot omlegging van het Noordzeekanaal benoorden den Buikslooterham, waardoor eene rationeele stadsuitbreiding tot stand zou kunnen komen. Van uitvoering hiervan is wegens de hooge kosten niets gekomen. In 1907 bracht hij aan het bestuur van Beverwijk rapport uit over de rioleering in die gemeente. Hij was van 1871 tot 1879 lid van het bestuur der Maatschappij tot bevordering der bouwkunst; van 1877 tot 1879 was hij voorzitter dier maatschappij.

Uit deze opsomming is wel te zien hoe groot het vertrouwen was, dat van Niftrik aan allen, die met openbare werken te maken hadden, inboezemde. Behalve een aantal stukken, in de handelingen van den amsterdamschen gemeenteraad, is van hem (anoniem) gedrukt: Plan van een rioolstelsel met afvoer van faecale en andere onreine stoffen, voor Amsterdam (Amst. 1870).

Hij huwde 21 Juli 1860 P.H. Theunissen, bij wie hij vijf zonen en drie dochters had.

Ramaer