Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 6

[Boxhorn, Marcus Zuerius]

BOXHORN (Marcus Zuerius), zoon van Jacques Zuerius en Anna Boxhorn, geb. te Bergen-op-Zoom 25 Sept. 1612, gest. te Leiden 3 Oct. 1653. Hij verloor zijn vader reeds in 1618, waarna zijn moeder in Breda ging wonen; daar genoot het kind het onderwijs van zijn grootvader, den predikant Henri Boxhorn. In 1625 werd Breda door de Spanjaarden ingenomen, waarna de oude man met zijn kleinzoon de stad

[p. 179]

verliet en zich te Leiden vestigde. Daar werd de jonge Boxhorn 12 Aug. 1626 tegelijk met zijn grootvader en zijn broeder Hendrik als student ingeschreven; hij studeerde in de wijsbegeerte en in de rechten en daarnaast in de politieke geschiedenis. Hij muntte weldra zoozeer uit, dat hij reeds in 1632 werd benoemd tot hoogleeraar in de welsprekendheid. Hij vervulde dat ambt met zooveel goed gevolg, dat de zweedsche kanselier Oxenstierna hem tijdens zijn verblijf in Holland uitnoodigde naar Zweden te komen. Maar hij bleef Leiden getrouw en volgde er in 1648 Daniel Heinsius op als hoogleeraar in de geschiedenis en de staatkunde. Zijn vroege dood werd als een groot verlies voor de universiteit beschouwd. Hij was gehuwd met een dochter van den middelburgschen burgemeester Pieter Duvelaer.

Boxhorn heeft zeer veel geschreven, in het geheel meer dan zestig boeken in den tijd van ongeveer twintig jaren. Reeds daaruit blijkt, dat een zekere vluchtige oppervlakkigheid hem niet vreemd was, al hebben verschillende van zijn boeken ook waarde voor de kennis van de geschiedenis van Nederland. Een volledige lijst van zijn werken is te vinden achter Baselius' Vita Boxhornii (vóór de uitgave zijner Epistolae et Poemata. Amsterdam 1662, 12^o), bij Paquot, Mémoires I, 416 vlg. en bij Nicéron, Mémoires, IV, 181 vlg. Hier mogen daarvan slechts de voornaamste worden genoemd. Boxhorn's voornaamste werk is zijn Originum Gallicarum liber, in quo veteris et nobilissimae Gallorum gentis origines, antiquitates, mores et lingua, aliaque eruuntur aut illustrantur; cui accedit antiquae linguae Britannicae lexicon britannicolatinum, insertis explicatisque passim adagiis Britannicis (Amsterdam 1654, 4^o). Aan dit werk heeft hij lange jaren gearbeid; het is dan ook eerst na zijn dood uitgekomen; het is een in zijn soort en tijd verdienstelijke gallisch-keltische encyclopaedie. Intusschen heeft Boxhorn vooral gewerkt op het gebied der vaderlandsche geschiedenis. Reeds op zijn twintigste jaar gaf hij een historische beschrijving van Holland uit onder den titel Theatrum sive descriptio comitatus et urbium Hollandiae, cum tabulis geographicis (Amsterdam 1632, 4^o; door Petrus Montanus in het Ned. vertaald als Toneel en beschrijving der steden van Holland, Amsterdam 1634, 4^o); het is in hoofdzaak een compilatie uit Guicciardini en dergelijke auteurs. In een serie landbeschrijvingen gaf hij de Respublica Leodiensium (Leiden 1633, 24^o). In hetzelfde jaar verdedigde hij de oude zeevaart der Hollanders tegen Pontus Heuterus in zijn Apologia pro navigationibus Hollandorum adversus Pontum Heuterum (Leiden 1633, 24^o, achter Grotius' Mare liberum; 2e dr. Leiden 1638, 24^o; ook Londen 1636, 4^o). Het recht van Haarlem op de uitvinding van de boekdrukkunst verdedigde hij in zijn boekje De typographicae artis inventione et inventoribus dissertatio (Leiden 1640, 4^o). Over verschillende onderwerpen van geschiedenis en oudheidkunde schreef hij in zijn Dissertatio de trapezilis vulgo longobardis, qui in foederato Belgio mensas foenebres exercent (Leiden 1640, 8^o., 2e dr. Groningen 1658, 4^o), in zijn eigenaardige boekjes Spiegeltjen vertoonende 't lanck hayr ende hayrlocken by de oude Hollanders ende Zeelanders gedragen (Middelburg 1644, 24^o; 2e dr. Leiden 1742, 12^o; 3e dr. Leiden 1745, 12^o) en het Spiegeltien vertoonende 't cort hayr by de Hollanders en de Zeelanders joncst gedragen ende van vreemden ontleent (Middelburg 1644, 12^o), eindelijk in zijn Bediedinge van de afadinne Nehalennia, ontdekt op het strandt van Walcheren (Leiden 1647, 4^o; op anonieme Vraagen,

[p. 180]

Leiden 1647, 4^o, gaf Boxhorn nog een Antwoord, Leiden 1647, 4^o). Verder heeft Boxhorn zich zeer verdienstelijk gemaakt door de uitgave met belangrijke aanteekeningen van kronieken: Chronijck van Zeelandt, eertijdts beschreven door Johannes Reygersbergen, nu verbeterd ende vermeerderd (Middelburg 1644, 2 dln. 4^o) en J. Veldenaer, Chronyck van Hollandt, Zeelandt ende Westvrieslandt, met aanteyckeningen (Leiden 1650, 4^o). Eindelijk moeten nog de volgende geschiedwerken worden vermeld: Historia obsidionis Bredanae et rerum anno 1637 in Belgio aut alibi gestarum (Leiden 1640. fol.), dat nog steeds waarde heeft; de Nederlandsche Historien, 1e boek, behelsende de eerste veranderingen in den godsdienst ende leere: nevens de harde vervolgingen daar over ontstaan in de Nederlanden, voor ende tot de tijden van Keyser Karel de Vde (Leiden 1644, 4^o; 2e dr. Amsterdam 1649, 4^o; herdr. onder den titel: Nederlands merkwaardigste gebeurtenissen: Utrecht 1700, 8^o; Amsterdam 1739 en 1753, 2 dln. 8^o), waarin Boxhorn een schets geeft van de kerkgeschiedenis van Nederland van omstreeks 1000 tot ongeveer 1500, merkwaardig genoeg vrij scherp tegen de katholieke kerk. Boxhorn was bovendien ook latijnsch dichter en heeft zeer veel latijnsche oratiën, vooral lijkredenen, gehouden.

Van hem bestaan: gegraveerde portretten door J. Suyderhoef, naar B. Dubordieu 1628, en door P. Aubrey; geschilderde portretten door onbekende kunstenaars in bezit van het Zeeuwsch genootschap te Middelburg, de Universiteitsbibliotheek te Lund en in de verk. der bibliotheca Goesiana, Leiden 1687; een miniatuur door A. van HaIen in het Panpoeticon Batavum.

Zie: Boxhornii Epistolae et poemata (Amsterdam 1662, 12^o); Paquot, Mémoires I, 416 vlg.; Nicéron, Mémoires IV, 181 vlg.; Witten, Mem. Dec. VI, 141 vlg.; Alg. Letterk. Maandschr. 1845 II, 567; Letterk. Versl. en Med. 1864, 134; de Wind, Bibl. der Ned. geschiedschr. 445 vlg., 589; Knuttel, Cat. Pamfletten n^o. 4508, 4566, 4898, 5147, 5564, 5740.

Brugmans