Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 5

[Rampon, Antoine Guillaume]

RAMPON (Antoine Guillaume, graaf), geb. 16 Maart 1759 te Saint-Fortunat (Ardèche), overl. te Parijs 2 Maart 1842, was de zoon van Jean Antoine en van Suzanne Milhot. 14 Maart 1775 als soldaat in dienst getreden bij het koninklijke leger, was hij in 1789 bij het uitbreken van de omwenteling sergeant-majoor. Toen de oorlog hem gelegenheid bood, zijne militaire eigenschappen te doen uitkomen, volgde zijne bevordering tot de hoogere rangen vrij wat spoediger: 12 Jan. 1792 verwierf hij als sous-lieutenant den officiersrang; 5 Aug. van hetzelfde jaar was hij 1e luitenant, 8 Sept. 1793 kapitein, 16 frimaire an II (6 Dec. 1793) ‘adjudant-général, chef de bataillon’ (hoofdofficier van den generalen staf), als zoodanig door de volksvertegenwoordigers Fabre en Gaston benoemd op het slagveld te Villelongue (oostelijke Pyreneën); 1 Mei 1794 werd hij chef de brigade (kolonel), ook op het slagveld benoemd na het bezetten van het plateau van de Albères-bergen (ten zuidoosten van Collioure, aan de Middellandsche zee). Korten tijd daarna gevangen genomen en na twee jaren uitgeleverd, werd hij vervolgens naar het leger van Italië gezonden. Hier vestigde hij zijn naam als standvastig en onverschrokken bevelhebber door de verdediging van de redoute op de Montelégino (in de Zee-Alpen ten noorden van Savona). Met één bataljon van de 32e en de drie compagnieën grenadiers van de 117e halve-brigade, te zamen ter sterkte van ongeveer 1200 man, wist hij aldaar op den 11en April 1796 de oostenrijksche divisie Argenteau tegen te houden. Van één uur in den namiddag tot in den laten avond bleef hij met zijn dappere schaar weerstand bieden aan de steeds met versche troepen herhaalde vijandelijke aanvallen; telkens werden die op bloedige wijze afgewezen. Middenin den strijd deed Rampon zijne troepen zweren, dat de hun toevertrouwde post niet in handen van den vijand zou vallen, vóór zij allen gesneuveld zouden zijn: ‘Mourons tous dans ce poste’. [Zoo is het in alle boeken en geschriften opgenomen officieele verhaal. Generaal Thiébault deelt echter in zijne Mémoires mede, dat niet Rampon, maar de chef de brigade (kolonel) Fornésy zijnen manschappen dien eed deed zweren]. De redoute bleef in handen van de Franschen, waardoor de jeugdige generaal Bonaparte, die in den loop van den dag op het slagveld was aangekomen en het opperbevel had aanvaard, in de gelegenheid werd gesteld, in den nacht van 11 op 12 April de noodige maatregelen te treffen, die hem den volgenden dag de overwinning op de oostenrijksche troepen bij Montenotte verzeker den. ‘Désirant remplacer un brave (14 April was generaal Banel gesneuveld) par un brave’, bevorderde het Directoire bij besluit van 24 April 1796, op voorstel van Bonaparte, den chef de brigade Rampon, met ingang van 12 April, tot général de brigade (generaal-majoor). De nieuw-benoemde generaal bleef zich in het verdere verloop van den veldtocht onderscheiden, streed daarna onder Brune in Zwitserland, bevocht nieuwe lauweren in Egypte en Syrië en werd na het vertrek van Bonaparte door Kléber tot général de division bevorderd. Met het overschot van het fransche

[p. 560]

leger keerde hij in November 1801 in Frankrijk terug, waar hem reeds een plaats was bereid in den Senaat en hem, 17 Juni 1802, door den Eersten Consul een eeresabel werd uitgereikt met het opschrift: ‘Le général en chef Bonaparte au général Rampon; témoignage de satisfaction pour les campagnes d'Allemagne, d'Italie et d'Egypte.’

Met de tien laatste campagne-jaren was hij de 40 jaren gepasseerd, en in overeenstemming met Napoleon's uitspraak: ‘A quarante ans on est trop vieux pour faire la guerre’, werd hij, waarschijnlijk ook wel ten gevolge van bekomen wonden, den 10en Nov. 1802 op zijn verzoek op pensioen gesteld. Voor mannen als Rampon waren evenwel in die tijden genoeg betrekkingen beschikbaar, waarin van hunne werkzaamheid nog partij kon getrokken worden. Nadat hij 25 prairial an XII (14 Juni 1804) tot groot-officier van het legioen van eer was benoemd, en in den gravenstand was verheven, werd hem in 1806 het commando opgedragen over de nationale gardes in de departementen van het Noorden, het Pas de Calais, de Somme en de Lys, welke betrekking hij tot 1 Jan. 1818 heeft waargenomen. In dien tijd heeft hij tweemaal deelgenomen aan hier te lande voorgevallen krijgsgebeurtenissen, de eerste maal bij gelegenheid van de landing der Engelschen in Zeeland in 1809, de tweede maal bij de laatste pogingen van Napoleon om in 1813 in de hollandsche departementen vaste punten te doen bezet houden.

De fransche minister van oorlog, generaal Clarke, had in 1809, zoodra de tijding van de Engelsche expeditie te Parijs bekend werd, last gegeven, om de nationale gardes uit de omliggende departementen bijeen te brengen, die met troepen uit de verschillende garnizoenen tot grootere eenheden te organiseeren en ze onder het algemeen bevel te stellen van generaal Rampon, aan wien werd opgedragen, zooveel mogelijk troepen in Vlissingen te brengen, en voorts den vijand aan te vallen en terug te drijven. Napoleon, die destijds zijn veldtocht in Oostenrijk beëindigd had en uit Schoenbrunn zijn bevelen zond, was integendeel van oordeel, dat men niet moest aanvallen, dat men de Engelschen in een verdedigenden oorlog moest afmatten, en zij dan vanzelve wel genoodzaakt zouden worden, zich weder in te schepen. In zijn schrijven van 9 Aug. aan Clarke teekent hij in enkele volzinnen generaal Rampon, zooals hij hem kende: ‘Ce n'est pas au général Rampon, qu'il faut recommander d'attaquer; il ne sait point faire autre chose. Il est bien important que le général Sainte-Suzanne ou le maréchal Moncey aillent prendre ce commandement. Le général Rampon est incapable d'un système de prudenee et de combinaison de cette espèce’. Inmiddels waren eerst koning Lodewijk Napoleon, daarna maarschalk Bernadotte met het commando over de gezamenlijke hollandsche en fransche troepen belast, onder wie Rampon het bevel voerde over de drie fransche divisiën Dallemagne, Chambarlhac en Charbonnier langs de Schelde, alsmede over de divisie Olivier in het land van Cadsand. De expeditie verliep zonder groote krijgsgebeurtenissen, zooals Napoleon voorspeld had. Rampon had in dien tijd nog zitting moeten nemen in den raad van onderzoek over het gedrag van den franschen generaal Monnet, die Vlissingen had overgegeven, welke raad den 25en Sept. als zijn gevoelen uitsprak, dat die overgave aan lafheid of aan verraad moest

[p. 561]

worden toegeschreven. Ten gevolge hiervan werd de vestingcommandant door een krijgsraad bij verstek (hij was als krijgsgevangene naar Engeland gevoerd) ter dood veroordeeld. In erkenning van zijne tijdens de expeditie, ook aan het koninkrijk Holland, bewezen diensten, werd Rampon door koning Lodewijk met het grootkruis van de orde der Unie vereerd.

11 November 1813, den dag volgende op dien, waarin Napoleon te St. Cloud aan zijn minister van marine had uiteengezet, welke maritieme maatregelen ter verdediging van de hollandsche departementen moesten worden getroffen, volgde het bevel aan den minister van oorlog, om generaal Rampon met de 3000 nationale gardes, die hij onder zijn commando had, naar Gorcum te zenden, ‘welke plaats op dit oogenblik van het grootste belang is’. De verdediging van het bruggehoofd op de Merwede, het verbindingspunt over de rivieren tusschen de noordelijke en de zuidelijke departementen moest aan een energieken generaal worden opgedragen. De Keizer verwachtte bovendien, dat deze, zoodra hij de daarvoor noodige troepen te zijner beschikking zou hebben verkregen, van Gorcum uit, offensief zou te werk gaan, in de omliggende landstreek den opstand der bevolking zou onderdrukken, en den opmarsch van vijandelijke troepen zou belemmeren. De omstandigheden hebben er toe geleid, dat Rampon, na zijn aankomst op 20 Nov. met 2 regimenten nationale gardes uit Brabant, zich slechts tot de verdediging van de kleine vesting heeft moeten bepalen; maar die taak heeft hij dan ook vervuld op eene wijze, die - zooals Sabron het uitdrukt - ‘weinig of niet te wenschen heeft overgelaten, waarbij hij zich bovendien door zijn kalm en waardig gedrag en eene strikte eerlijkheid tevens de achting verwierl van de ingezetenen, die hem feitelijk als hun vijand moesten beschouwen’.

Met ongeveer 3500 man, waarvan verreweg het grootste gedeelte als weinig strijdvaardig kon worden beschouwd, heeft hij twee volle maanden het hoofd geboden aan het pruisische belegeringskorps van ruim 4000 man onder generaal von Zielinsky, die o.a. de vesting den 22en Jan., in den nacht van 24 op 25, in dien van 26 op 27, van 27 op 28, van 29 op 30 Jan. 1814 en op laatstgenoemden dag van 10 uur tot half vijf liet bombardeeren, ten gevolge waarvan van de 1382 huizen slechts 300 onbeschadigd waren gebleven. Daarna werden onderhandelingen geopend, die tot de overgave van de vesting leidden op 20 Febr. Met krijgsmanseer mocht het garnizoen uittrekken, maar buiten de vesting moesten de troepen de wapens neerleggen, waarna zij, in verschillende colonnes, als krijgsgevangenen naar den rechter oever van den Oder werden vervoerd. Ook generaal Rampon deelde in dit lot. Het was een droevig slot aan de heldenloopbaan van den met roem overladen krijgsman.

Na den vrede van Parijs uit de krijgsgevangenschap in Frankrijk teruggekeerd, werd hij door Lodewijk XVIII in de kamer der Pairs opgenomen en tot ridder van St. Louis verheven. Gedurende de 100 dagen bleef hij in die kamer zitting houden, en toen na den slag van Waterloo het fransche leger op Parijs was teruggetrokken, werd hem de leiding der verdediging van een zuidelijken sector der hoofdstad opgedragen. Tengevolge daarvan werd hij na de 2de restauratie niet aanstonds weder in gunst aangenomen; eerst 5 Maart 1819 werd hem door

[p. 562]

den Koning opnieuw een zetel in de kamer der Pairs toegekend, waarin hij verder is blijven zitting houden. Bij gelegenheid der kroning van Karel X werd hem, 22 Mei 1825, het grootkruis van het legioen van eer geschonken.

Zie over hem: Fastes de la légion d'honneur par M.M. Lievyns, Verdot et Bégat (Paris 1842) II, 138-140; Dr. Robinet, A. Robert et J. le Chaplain, Dictionnaire historique et biographique de la révolution et de l'empire (Paris s.d.) II, 683; Gén. Baron Thiébault, Mémoires (Paris 1895), naamregister in deel V; voorts de werken en geschriften over de veldtochten, waaraan hij heeft deelgenomen, voor zooveel dien van 1809 in Zeeland betreft voornamelijk J.C.C. Tonnet, De landing in Zeeland in 1809, in De Militaire Spectator 1810, 10, 39, 41 en 82; Correspondance de Napoleon I, Août et Sept. 1809; Colenbrander, Gedenkstukken VI, 93-100; Felix Rocquain, Napoléon I et le roi Louis (Paris 1875) 35, 205-219; Louis Napoléon, Documents historiques et réflexions sur le gouvernement de la Hollande (Bruxelles 1820) III, 62-74; Dubosq, L'affaire de Walcheren in La nouvelle Revue 1909; J.W. van Sypesteyn, Het leven en karakter van Jean Baptiste graaf Dumonceau ('s Hertogenbosch 1852), 67; en voor wat het beleg van Gorcum aangaat, voornamelijk F.H.A. Sabron, De vesting Gorinchem van November 1813 tot Maart 1814 (Breda 1902); Colenbrander, Gedenkstukken VI en VII, naamregister en Historisch Gedenkboek 1813 (Haarlem de Erven F. Bohn 1913) 284-318.

Koolemans Beijnen