Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 3

[Wittert, François]

WITTERT (François), geb. in 1571, gesneuveld 23 Apr. 1610; zoon van Hendrik Adriaenz. Wittert en Volckgen Clementsdr. van Overschie. Hij wordt door de Jonge in zijn Opkomst van het Nederlandsch gezag in Oost- Indië genoemd een der stichters van het nederlandsche gezag in Indië en behoorde tot het oud-rotterdamsche geslacht, waaruit ook de tegenwoordige Wittert's zijn gesproten, en dat, hoewel katholiek zijnde, door verscheidene huwelijken vermaagschapt was met de regeeringsfamiliën van het oude Rotterdam.

Hij was in 1602 overste op het schip ‘Rotterdam’, dat uitgerust werd door de kamer Rotterdam en hetwelk behoorde tot de groote vloot van 14 schepen en een jacht, die 17 Jun 1602 uit Texel uitzeilden onder admiraal Wybrand van Warwyck, naar Oost-Indië. Het schip ‘Rotterdam’ kreeg bestemming naar Bantam. De later als admiraal beroemd geworden Piet Hein diende onder hem. Hier werd door den koning van Bantam den Nederlanders toestemming verleend om een steenen fort te bouwen om te dienen als loge of factorij voor de O.-I. Compagnie en over deze loge werd Frans Wittert aangesteld als president. Hij was als zoodanig de eerste gouverneur van Bantam van 1603-1605. Wittert ging na zijn terugkeer in het vaderland over naar de kamer Zeeland. Immers in 1607 werd hij door die kamer aangesteld tot vice-admiraal op de aanzienlijke vloot van 13 schepen, die 22 Dec. 1607 onder admiraal Pieter Willemsz. Verhoeven naar Oost-Indië vertrok en voer hij op het schip ‘Middelburg’. 24 Juli 1608 werd hij aangesteld tot generaal over de troepen van de vloot.

18 Aug. verwoestte Wittert Mosambique, kwam 15 Febr. 1609 te Bantam aan, ging daarna met de vloot naar Makassar en stichtte op Celebes een nederlandsche loge. Intusschen was 22 Mei 1609 admiraal Verhoeven door de Bandaneezen vermoord en Wittert volgde hem op als admiraal. 22 Juni 1609 sloot hij met den koning van Ternate een tractaat op zeer gunstige voorwaarden voor de Nederlanders. 22 Sept. 1609 zeilde Wittert naar de Philippijnen, legde een sterkte aan op 't eiland Mortir, die hij Nasau noemde en trok toen naar Manilha om den Spanjaarden slag te leveren en de Molukken te bevrijden van het spaansche gezag. Veel afbreuk deed hij hun hier door het nemen van koopvaardijschepen, drie en twintig rijk beladen jonken had hij reeds bemachtigd ter waarde van eenige millioenen goud en misschien was het zijn verlangen ook nog het zilverschip uit Mexico bij dien buit te voegen, toen hij 23 April 1610 door een overmacht werd overvallen en den heldendood stierf. Zijne operaties verrichtte hij van uit een der Islas Hermanas bij Manilha, genaamd Wittertseiland. Ook na zijn dood speelt Wittertseiland nog een groote rol in de geschiedenis der Molukken, wanneer de Hollanders het als uitgangspunt nemen voor hun expedities.

Eene zuster van admiraal Frans Wittert, n.l. Anna Wittert huwde den admiraal Jacob Willekens, den veroveraar van San Salvador aan Allerheiligenbaai.

Zie: Wittert van Hoogland, Het geslacht Wittert van Hoogland (1912) 27, Valentijn, Oud- en Nieuw- Oost- Indiën; Lauts, Veroveringen der Nederlanders in Oost-Indië; P.A. Tiele; De Europeërs in den Maleischen Archipel; Tiele, Bouwst. I, xxix, 22, 173, 174, 178; II, 152; F. Blumentritt, Holländische Angriffe auf die Philippinen; J.K.J. de Jonge, Opkomst van het Nederl. gezag in Oost-Indië; III, 21, 73, 93 en volg. 102, 103, 106, 107, 269, 298, 322, 324, 395; Pompe, Geschiedenis der Nederl. Overzeesche bezittingen; D.A. Sloos, De Nederlanders in de Philippijnsche wateren, en Begin ende Voortgangh der O.-I.C. II, 195.

Wittert van Hoogland