Heden ik, morgen gij

[p. 5]

Alcalá de Guadaria
16 Maart 1934

Beste van Millingen,

Ik denk dat het je niet weinig verwonderen zal van mij een brief te ontvangen. Wij hebben elkaar in jaren niet meer gezien of geschreven. Je zult dus wel denken dat er nu een bizondere reden voor is. Die is er ook - maar vertel eerst eens hoe je het maakt. Waar zit je en wat voer je uit? Ben je een braaf c.i. geworden intusschen?

Het eenige wat ik in al die jaren van je hoorde of zag (maar eerlijk gezegd, minder hóórde dan zag), waren af en toe wat gedichten. Ik vond ze dikwijls heel goed, of tenminste heel expressief, maar erbarmelijk onmuzikaal! Vandaar mijn subtiele opmerking hierboven, over de klank.

Vreemd eigenlijk, dat ook ons werk ons niet meer tot elkaar heeft gebracht, terwijl in Delft juist de verzen die wij toen schreven de sterkste band vormden tusschen ons. Heeft mijn latere werk jou zoo weinig gezegd dat je er nooit een reden in vond om mij eens te schrijven? Maar jij zou van jou kant hetzelfde kunnen vragen, en met evenveel recht.

Maar goed, verzen of niet, ik hoop toch dat deze brief het begin zal zijn van hernieuwde uitwisseling en van een nieuwe periode van vriendschap; al heb ik ronduit gezegd van het laatste vooral geen groote verwachting. Ik vrees dat ik weer zal stuiten op je prikkelbare geslotenheid en je afkeer van alle intimiteit. Als je die niet had gehad zouden wij immers in Delft al veel persoonlijker vrienden geworden zijn; en dat de haag van stekeligheid waarmede je je vroeger omgaf, er met de jaren niet dunner op is geworden, zie ik met één blik op je verzen. Buitendien: misschien ben je wel volkomen veranderd, onder dat pantser, en misschien ben ik zelf ook de oude niet meer? - Maar laat ons zien wat het wordt. - De rechtstreeksche aanleiding tot dezen brief is ech-

[p. 6]

ter de ontmoeting met iemand, die je je ongetwijfeld herinneren zult, al is het niet tot je genoegen, en die mij vraagt je te schrijven. Ik heb namelijk kort geleden in Barcelona Lex Wevers ontmoet en wij hebben natuurlijk veel over vroeger, over Delft, over jou ook gesproken. Hij leek niets veranderd.

De ontmoeting was allervreemdst. Wij kwamen beiden met dezelfde boot uit Palma en wij sliepen zelfs in dezelfde hut. 's Avonds hadden wij elkander niet gezien of althans niet herkend. Hij lag al in zijn kooi toen ik de hut binnenkwam en met zijn rug naar mij toe. Den volgenden morgen troffen wij elkaar toen het schip de haven van Barcelona binnenliep. Het was nog niet geheel licht; wij liepen rillerig op het dek heen en weer en opeens herkenden wij elkaar. Hij was net als ik een paar weken op Mallorca geweest en scheen blij mij te zien. Ik bleef nog een dag in Barcelona met hem en ging vandaar naar mijn andalusische residentie terug. Wij hadden lange gesprekken, vooral over Spanje natuurlijk, dat hij zooveel beter kent dan ik. Toch vonden wij allebei punten van overeenstemming. Wevers houdt net als ik van alle groote Spaansche steden het meest van Barcelona, al is dat dan ook meer Europeesch (en catalaansch natuurlijk) dan spaansch in den engeren zin. Er hangt, zegt hij, over de andere steden iets als een eeuwige zomerslaap - en terwille van het Alhambra alleen of van de Moskee gaat men toch niet in Granada zitten of in Cordoba. Neen, W. heeft gelijk: die beroemde, doode schoonheid van gepensioneerde gebouwen, half zelfverzekerd, maar in wezen bedelend om bewondering, als vrouwen die zelfs niet meer herinneren aan hun jeugd, (om van de ruïnes te zwijgen), verergert alleen de versuftheid van zoo'n stad. Alles wat wij in Europa, met eenige reserve langzamerhand, geest, leven en cultuur plegen te noemen, is er zoek. Ik kan dat missen in een dorp, in een wildernis, zelfs in een kleine stad, niet in één van 100.000 inwoners, met of zonder universiteit. Zelfs Sevilla heeft op den duur die sloopende mono-

[p. 7]

tonie, hoewel het tegelijk iets heel opgewekts heeft, iets heel lichts in de atmosfeer. Maar Barcelona is de eenig bewoonbare stad. (Als je het leven van Cordoba bv. wilt leren kennen lees dan, in het Duits als je geen Spaansch kent: Pio Baroja ‘Jahrmarkt der Gescheiten’, dat is in dit opzicht uitstekend.) Wat dat stadje betreft waar ik nu ben, ik heb nog nauwelijks den tijd gehad de beroemde ruïne te zien.

Houd mij deze theoretische verhandeling ten goede. Nettie (mijn vrouw) en ik praten nog al eens over dit soort dingen, ook in verband met een mogelijke vestiging hier. Maar waarom ik ausgerechnet in dezen brief, aan iemand die ik in tien jaar niet gezien heb, deze bespiegeling houd, is je zeker niet direct duidelijk. Ik zal het je zeggen: ik dwaal af omdat ik er tegen op zie je te schrijven wat W. mij gevraagd heeft. Maar nu moet ik het toch maar: weet je dat Annie niet meer leeft? Zij heeft zich verdronken. Ik wilde dat ik het je zachter kon zeggen, maar ik kan er geen andere woorden voor vinden. Ik weet niet of je nog aan haar hing, en ik ben te veel van je vervreemd, om je zoo maar ineens op een persoonlijker wijze op de hoogte te brengen. Wevers wilde het je zelf niet schrijven, maar had toch graag dat je het wist.

Ik heb het gevoel dat dit haastige epistel in ieder opzicht onbevredigend is. Het heeft ook zoo iets onwezenlijks met iemand die men in jaren niet heeft gezien opnieuw contact te zoeken. Deze brief zal dus wel schichtig en al te verkennend zijn, ben ik bang. Toch had ik je meer willen vertellen, ook over mezelf, maar nu dit er staat, heeft al het andere weinig zin meer. Ik hoop maar dat het je niet te erg aandoet. Misschien schrijf je mij eens?

Beste groeten, je

Rudolf Snellen