Het schilder-boeck

Het leven van Pieter Brueghel, uytnemende Schilder van Brueghel.

De Natuer heeft wonder wel haren Man ghevonden en ghetroffen, om weder van hem heerlijck ghetroffen te worden, doe sy in Brabant in een onbekent Dorp onder den Boeren, om Boeren met den Pinceel nae te bootsen, heeft uyt gaen picken, en tot de Schilder-const verwecken, onsen gheduerighen Nederlandtschen roem, den seer gheestighen en bootsighen Pieter Brueghel, den welcken is geboren niet wijt van Breda, op een Dorp, gheheeten Brueghel, welcks naem hy met hem ghedraghen heeft, en zijn naecomelinghen ghelaten. Hy heeft de Const gheleert by Pieter Koeck van Aelst, wiens dochter hy naemaels trouwde, en hadse doe sy noch cleen was dickwils op den arem ghedraghen, doe hy by Pieter woonde. Hy is van hier gaen wercken by Ieroon Kock, en is voorts ghereyst in Vranckrijck, en van daer in Italien. Hy hadde veel ghepractiseert, nae de handelinghe van Ieroon van den Bosch: en maeckte oock veel soodane spoockerijen, en drollen, waerom hy van velen werdt geheeten Pier den Drol. Oock sietmen weynigh stucken van hem, die een aenschouwer wijslijck sonder lacchen can aensien, ja hoe stuer wijnbrouwigh en statigh hy oock is, hy moet ten minsten meese-muylen oft grinnicken. In zijn reysen heeft hy veel ghesichten nae t'leven gheconterfeyt, soo datter gheseyt wort, dat hy in d'Alpes wesende, al die berghen en rotsen had in gheswolghen, en t'huys ghecomen op doecken en Penneelen uytghespogen hadde, soo eyghentlijck con hy te desen en ander deelen de Natuere nae volghen. Hy vercoos en nam zijn wooninghe t'Antwerpen, en quam aldaer in het Gildt oft Schilders-camer, in't Iaer ons Heeren 1551. En wrocht veel voor een Coopman, gheheeten Hans Franckert, dat een edel goet vorst was van een Man, die geern by Brueghel, en met hem daeghlijcks seer gemeensaem was. Met desen Franckert gingh Brueghel dickwils buyten by den Boeren, ter Kermis, en ter Bruyloft, vercleedt in Boeren cleeren, en gaven giften als ander, versierende van Bruydts oft Bruydgoms bestandt oft volck te wesen. Hier hadde Brueghel zijn vermaeck, dat wesen der Boeren, in eten, drincken, dansen, springen, vryagien, en ander kodden te sien, welck dingen hy dan seer cluchtigh en aerdigh wist met den verwen nae te bootsen, soo wel in Water als Oly-verwe, want hy van beyden seer uytnemende was van handelinghe. Dese Boeren en Boerinnen op zijn kempsche en anders wist hy oock seer eyghentlijck te cleeden, en dat Boerigh dom wesen seer natuerlijck aen te wijsen, in dansen, gaen, en staen, oft ander actien. Hy was wonder vast in zijn stellingen, en handelde seer suyver en aerdigh met de Pen, makende veel ghesichtkens nae t'leven. Terwijlen hy noch t'Antwerp woonde, hiel met een Meyt oft Dochter huys, welcke hy oock soude hebben ghetrouwt, dan hem mishaeghde, dat sy

altijt (soo seer de waerheyt sparende) ghewent was te liegen. Hy maeckte met haer een verbondt en bespreck, hy soude al haer loghenen kerven op eenen kerfstock, waer toe hy eenen maeckte redelijck langh, en so den kerfstock met der tijdt quam vol te worden, soude t'Houwlijck gantsch uyt en te nieten zijn, ghelijck het eer langhen tijt gheschiede. Eyndlinghe, alsoo de Weduwe van Pieter Koeck ten lesten woonde te Brussel, werdt hy te vrijen haer dochter, die als verhaelt is, hy dickwils op den arem had gedraghen, en is met haer ghetrouwt: doch besprack de Moeder, dat Brueghel Antwerp verlatende most comen woonen te Brussel, op dat hy mocht verlaten en vergheten dat voorighe Meysken, het welck alsoo gheschiede. Hy was een seer stille en gheschickt Man, niet veel van woorden, dan wel bootsigh in't gheselschap, doende den luyden, oft oock zijn eyghen knechten, t'somtijt verschricken met eenigh ghespoock, oft gherammel, dat hy te weghe bracht. Eenighe zijner besonderste wercken zijn althans by den Keyser, te weten, een groot stuck, wesende eenen thoren van Babel, daer veel fraey werck in comt, oock van boven in te sien. Noch een der selver Historie, cleen oft minder wesende: oock twee stucken Cruys-dragingen, seer natuerlijck om sien, met altijt eenige drollen daer onder. Voort een Kinder-doodinghe, daer veel wercklijcke dinghen zijn te sien, waer van ick elder hebbe vehaelt, hoe dat daer een gantsch gheslacht soecken te verbidden een Boerigh kindt, dat een der moordighe krijghs-luyden ghevat heeft om te dooden, den rouwe en t'versterven der Moeders, en ander werckinghen wel naghenomen wesende. Voorts een Bekeeringhe Pauli, met seer aerdige Clippen. T'waer qualijck te verhalen wat hy al gemaeckt heeft, van tooverijen, Hellen, boerige geschiednissen, en anders. Hy heeft gemaeckt een temptatie Christi, daer men van boven, als in de Alpes, liet Steden en Landen, overspreyt met wolcken, daer men te som plaetsen door siet: oock een dulle Griet, die een roof voor de Helle doet, die seer verbijstert siet, en vreemt op zijn schots toeghemaeckt is: ick acht dees en ander stucken oock in s'Keysers Hof zijn. Daer is oock t'Amsterdam tot den Const-liefdigen Sr. Herman Pilgrims, een Boeren Bruyloft van Oly-verwe, die seer aerdigh is, alwaer men siet der Boeren tronien en naeckten, gheel en bruyn, als van de Son verbrandt, en leelijck van huydt wesende, den Stee-luyden niet ghelijckende. Hy heeft oock ghemaeckt een stuck, daer den Vasten teghen den Vasten-avondt strijdt: een ander, daer alle de remedien worden ghebruyckt teghen de doot: een ander, van allerley spelen der kinderen, en meer ontallijcke sinnekens. Daer zijn oock te sien twee doecken van Water-verwe, by den Const-liefdighen Heer Willem Iacobsz. by de nieuw Kerck t'Amsterdam, wesende een Boeren Kermis, en Bruyloft, daer veel drollighe bootsen in zijn te sien, en t'rechte wesen der Boeren: onder ander, daer sy de Bruydt begiften, is eenen ouden Boer, hebbende t'buydelken aen den hals, en is doende met in zijn handt t'gheldt te passen, en zijn seer uytnemende stucken. De Heeren van Brussel hadden hem een weynigh voor zijn doot aenbesteedt te maken eenighe stucken van het delven van de Brusselsche vaert nae Antwerpen, dan is door zijn sterven achterweghe bleven. Veel vreemde versieringhen van sinnekens sietmen van zijn drollen in Print: maer hadder noch seer veel net en suyver geteyckent met eenighe schriften by, welcke ten deele al te seer bijtigh oft schimpich wesende, hy in zijn doot-sieckte door zijn Huysvrouwe liet verbranden, door leetwesen, oft

vreesende sy daer door in lijden quaem, oft yet te verantwoorden mocht hebben. Hy liet zijn Vrouwe in Testament een stuck met een Exter op de galgh, meenende met d'Exter de clappighe tongen, die hy de galgh toe eygende: hadde verder gemaeckt, daer de waerheyt doorbreeckt: dit soude (nae zijn seggen) t'beste zijn, dat van hem ghedaen was. Hy liet nae twee sonen, die mede goede Schilders zijn, den eenen Pieter geheeten, leerde by Gillis van Conincx loo, en Ga naar voetnoot+ is een Conterfeyter nae t'leven. Ian by zijn Groot-moeder, de Weduwe van Pieter van Aelst, hier van Water-verwe hebbende gheleert, quam en leerde van Oly-verwe by eenen Pieter Goe-kindt, daer veel fraey dinghen waren in huys. Hy reysde voort nae Colen, en soo in Italien, en is in seer groot achten ghecomen, met te maken Landtschapkens, en seer cleen beeldekens, daer hy een uytnemende fraey handelingh van heeft. Lampsonius spreeckt op desen sin tot Brueghel, vraghende: