Het schilder-boeck

Het leven van Francisco Monsignori, Schilder van Veronen.

Wy comen nu van de vertellinghe van eenen Francisco, die met zijn uytnemende Const weynich tijdlijck voordeel en welvaren ghenoten heeft, en sullen nu verhalen van eenen anderen Francisco, wien t'geluck meer gunstich en toeghedaen is gheweest. Dit was Franciscus Monsignori, gheboren te Verona, A^o. 1455. Sijn Vader Albertus, die Const-liefdigh, om tijdtverdrijf en uyt lust, hem in schilderen te oeffenen plagh, gaf raedt, doe zijn Soon groot was, hem tot de Teycken-const te begeven. Des is hy eyndlijck gecomen tot Mantua, om te vinden Andreas Mantegna, by wien hy hem soo oeffende, dat hy gheraeckte, en opghenomen werdt by Francisco de tweede, Marquijs van Mantua, een groot liefhebber der Const, die hem A^o. 1487. begaefde met een Huys om te woonen, en eerlijck pensioen oft provisie: waer van Monsignori niet ondanckbaer wesende, hem seer trouwlijck diende, en met grooter liefden: des hy daghelijcx meer en meer bemint, en weldaedt bewesen werdt: soo dat den Marquijs niet eens uyt der Stadt en trock, oft Francisco en most by hem wesen. En men hoorde hem eens segghen, dat hem Francisco also lief was als zijn Rijck. Francisco schilderde veel dingen voor zijnen Heere, in't Paleys van S. Bastiaen in Mantua, en buyten in't Casteel van Gonzaga, en in't seer schoon Paleys van Marmitolo. Ghedaen hebbende A^o. 1499. eenighe Triumphen, Ga naar voetnoot* en veel Conterfeytselen van die van't Hof, gaf hem den Marquijs een Hoeve op het Mantuaensche van hondert Mergen Landts, in een plaetse geheeten Marzotta, met een Heeren huys, Hoven en Weyden, en ander schoon ghelegentheden. Den Marquijs liet hem veel Conterfeytsels van hem en den zijnen, en van den huyse Gonzaga, maken, die in Vranckrijck en Duytschlandt ghesonden, en noch te deele te Mantua zijn: want hy een goet Conterfeyter was. Hy maeckte tot Mantua in S. Francisco twee Beelden, een S. Lodewijck, en S. Bernaert, houdende t'samen den naem Iesu. En in den Reefter, in eenen doeck van Olyverwe in't groot, als den heelen muer, Christus midden den twaelf Apostelen, in't vercorten, seer wel gedaen, en met grooter aendachticheyt. On-

der dese is Iudas den verrader met een tronie, gantsch verscheyden en ongelijck van alle de ander, makende een vreemde actitude: maer alle d'ander aensien den Heere met grooter innicheyt en liefde, welcken hun in't naken zijnder Passien aenspreeckt. Ter rechter sijde is eenen S. Francisco, groot als t'leven, die de heylicheyt selve schijnt te wesen, en presenteert voor Christum den Marquijs nae t'leven, met eenen langen rock naer den ouden tijdt, met ployen, en met een wit gheborduert cruys. Voor hem sit oock geconterfeyt zijnen oudtsten sone, namaels Hertogh Frederijck, doe een jong schoon kindt. Op de slincker sijde is S. Bernaert, oock een goede figuere, de welcke presenteert Sigismundum, Cardinael van Gonzaga, den Broeder van den Marquijs, voor den Cardinael de dochter van den Marquijs Leonora jongh zijnde, die namaels werdt Hertoginne van Vrbijn: dit wordt van alle excellente Schilders seer ghepresen. Hy dede oock noch grooten vlijt in een Tafel van eenen S. Sebastiaen, die namaels gestelt worde buyten Mantua, tot S. Maria della gratia: hier in maeckte hy veel nae t'leven. Dickwils quam hem den Marquijs sien wercken in dit werck, als hy veel tijdt plagh, en seyde Francisco: Om desen Sanct te maken, most ghy u Exempel nemen nae eenigh schoon lichaem. Waer op Franciscus antwoorde: Ick gebruycke hier toe eenen Sackdrager, die schoonlijvigh is, en binde hem nae mijn maniere, om t'werck natuerlijck te maken. Den Marquijs seyde: De leden van uwen Sanct en hebben niet genoech roeringhe, want hy geen ghewelt en doet met trecken uyt vreese van gheschoten te worden. maer wildy u dingen wel doen, als ghy uwen Man ghevonden hebt, roept my, ick sal u toonen hoe ghy doen sult. S'anderdaeghs Franciscus zijnen gast ghebonden hebbende, riep heymelijck den Marquijs, doch niet wetende wat hy voor hadde. Doe quam den Marquijs uyt een Camer, als seer verstoort, met eenen ghespannen en geladen Cruysboge nae den Sackdrager toe, luyde roepende: Ay verrader, nu zijdy doot, hier heb ick u daer ick u begeere, en ander dreyghwoorden. Den armen Man meenende te moeten sterven, wrong en trock om Ga naar voetnoot* de touwen te breken, en los te comen, dede de rechte actie van eenen, die vreest geschoten te worden, met een dootverwigh aensicht, en ghereckte leden. Siet, seyde doe den Marquijs, op sulcker voegen most hy wesen ghedaen, ick late u voorts betijen. Doe den Schilder dese waerneminge verstaen hadde, maeckte hy zijn figuere op de beste perfectie die men mach bedencken. nae noch eenige dingen, Tornoyen en anders, schilderde hy eenen Turckschen Hondt, die den Marquijs met ander dingen van den grooten Turck was gesonden, op eenen muer, en hadde hem ghemaeckt staende op eenen gheschilderden steen. Desen Ga naar voetnoot* Hondt was so wel gedaen, dat eenen anderen Hondt, welcken op den Turckschen natuerlijcken Hondt seer vyandigh was, daer by geleydt zijnde, ontrock hem selven los makende uyt de handen van die hem hiel, en meenende dat het zijnen vyandt levende was, liep geweldich nae de schilderije met t'hooft tegen den muer, dat hy t'hooft in stucken brack, meenende hem te bijten. Noch hadde hy gemaeckt een Mary-beeldt van Olyverwe, een half beeldt, bycans soo groot als t'leven, hebbende besijden haer beneden het kindt, dat eenen arem om hoogh opheft, als om de Moeder te willen troetelen. Dit Tafereel was te Veronen, tot den Graef Lodewijck da Sesso, daer op eenen avondt Alonso di Castiglia, en den Capiteyn Alarcon by het licht vast in speculeerden, verwonderende hun in dit constigh werck. Doe daer oock by is ghecomen Catharina

de Gravinne, Huysvrouwe van den GraefLodewijck, met een haer soonken, dat op zijn handt hadde van die groen voghelkens, die te Verona heeten Terranzi, Ga naar voetnoot* om datse hun nesten op d'Aerde maken, en men ghewentse op de handt te comen gelijck Valcken. De Gravinne staende oock by dese Heeren en contempleerde, dit vogelken siende de geschilderde handt, en den arem uytsteken van dit gheschildert kindt, vloogh daer nae toe om op te sitten: maer teghen de Tafel aen vliegende, en geen sitplaetse vindende, viel ter aerden, en proefde tweemael weder op dit gheschilderde kindts handt te sitten. Waer van dees Heeren seer verwondert, wilden dit stuck hoogh en dier coopen: maer ten was met geen dingen te gecrijgen: des was toegeleyt, om te doen stelen: doch door waerschouwinghe werdet belet. nae veel meer wercken, die Francisco dede, quellende met zijn water te maken, trock uyt raedt der Medicijnen, met zijn Huysvrouw en Dienaeren, nae t'Badt van Caldero, op t'Veroneser landt: alwaer hy van dat water inghenomen hebbende, eens hem van den slaep liet verwinnen, t'welck zijn Wijf uyt medelijden hem hadde toeghelaten. En also daer op den slaep seer fenijnich is, overviel hem eenen grooten Coorts, en starf den 2. Iulij 1519. Het lichaem werdt door den Marquijs, teghen danck der Veronesen, tot Mantua ghehaelt, en eerlijck begraven.