Het schilder-boeck

Het leven van Andries di Cosimo, Florentijn, en van Morto van Feltro.

Ick mocht my selven grootlijck schuldigh, jae misdadigh bekennen te wesen teghen onse Schilder-const, dat ick niet en ghedachte de deuchden van soo vindighe edel geheesten, die door vernuft en vlijt haer in eenige deelen van nieus, met onghewoon ghedaenten van werck vermeerdert, en rijcklijck hebben verciert: gelijck ghedaen hebben Andries di Cosimo, en Morto van Feltro. Andries, die di Cosimo hiet, om dat hy discipel was van Cosimo Rossegli, waer by hy tamelijck was gheworden van figueren, heeft eerst ghevonden, en te weghe gebracht, den ghevelen van Huysen en Paleysen, met een nieuwe maniere Ga naar voetnoot* van schilderen, Sgraffiti geheeten by d'Italianen, te vercieren: te weten, wanneer den muer eerst rouw beset oft aenghestreken was, liet hy daer over strijcken kalck, daer ghestampte kolen, oft gebrandt stroo oft hoy onder was vermengt, en liet daer nae over desen bruynen grondt enckel kalck strijcken, hebbende dan zijn papieren oft Cartoenen veerdich, ponste daer op Grotissen, Comparteringen, en Beelden, oft wat hy wilde, treckende dan zijn omtrecken met een puntich ijser, schaduwende met het selve ijser al artserende zijn werck: oft nam een waterachtigh swart sap, daer hy op t'nat kalck verdiepingen oft schaduwen mede te weghe bracht, een dingen dat groote cracht en welstandt hadde, en den ghesichte seer bevallijck was. Hier van zijn van hem binnen Florencen verscheyden ghevelen, aerdich en wel gedaen. Hy wiert gebruyckt over al in Bruylofts vercieringhen, in begraefnissen, en verscheyden ander dingen, daer hy wonderlijcke geesticheyt en versieringen, tot groot welbevallen van yeder, aen den dagh heeft ghebracht, Hy was goetaerdigh, daghen lang op den arbeydt: was oock vreesachtich, en van eenen swaren droeven gheest, soo dat hy seer ghenegen was hem selven om te brengen: dan was van een Schilder zijn medegheselle stadich waergenomen, dat hy is oudt geworden 64. Iaren, en ghestorven. Liet van hem naer een heerlijck gherucht, Ga naar voetnoot* van te zijn gheweest een uytnemende goet Meester, bysonder in de Grotissen, welcke maniere van de Constenaers in Florencen en elders is nae ghevolght gheweest. Dese schoon maniere van Grotissen heft hy gheleert van eenen Morto da Feltro, den welcken hy met hem in huys nam, ten tijde doe hy, te weten Andries, noch heel jongh was. Desen Morto was in zijn jeught ghecomen te Room, ten tijde van Paus Alexander de seste: en wesende een swaermoe-

dich eensamich Mensch, dede niet dan stadich gaen teyckenen in ruwijnen oft anticaglien, waer hy vondt comparteringen oft bedeelingen van welfsels, en vacken grotissen, daer had hy zijn vermaeck en lust in, nae de selve te practiseren, soo dat hy hem heel dese maniere aenwendede, de bladerkens op zijn Antijcksche eenen slinger te geven wist: want niet alleen doormuysterde oft doorsnoffelde hy alles wat te Room onder d'Aerde was: maer was veel maenden oock te Tivoli, in villa Adriana, daer hy alle Grotissen boven en onder der aerden copieerde. En hoorende, dat in't Rijck van Napels, thien mijlen van der Stadt tot Pozzuolo, heel mueren vol Antijcke grotissen waren, jae sommige verheven van stucco, die seer schoon waren, bracht daer oock sommige maenden over met studeren: liet oock niet nae alles te teyckenen, wat in die menichte van oude Begraefnissen te sien was, in Campana den Antijcken wegh, oock tot Trullo by der Zee, in alle die Tempelen, en Grotten onder d'Aerde, tot Baja, en Mercato, soo dat hy door desen soo willigen arbeydt seer in dese Const is toeghenomen. Te Room wedergekeert, leyde toe, om van Figueren te moghen soo goet Meester worden, als in den Grotissen. Doe hy daer veel maenden ghewrocht hadde, en in dese begeerte volherdigh bleef, hoorende t'gerucht van Lionardons en Michel Agnols Cartonnen tot Florencen, quam in dese Stadt, en siende dit werck, verloor den moedt van tot sulcken graedt te moghen comen, en begaf hem weder tot den Grotissen, en (als gheseyt is) werdt een ghemeen gheselle met Andries di Cosimo, den welcken van gheest seer eyghen en bequaem was, desen aerdt der Grotissen niet alleen nae te volghen, maer oock te vermeerderen met zijn inventien, ghelijck het licht en doenlijck is, tot een ghevonden dingen wat by te voegen oft versieren: soo heeft hy daer by ghevoeght Figuerkens, meerder Frijsen te weghe ghebracht, de dinghen meer aen malcander geknocht, en rijcklijcker in beter orden gheciert. Nu om te eyndigen van Morto, hy werdt vermoeyt te Florencen langer te blijven, en quam tot Venetien by Giorgione, den welcken hy hielp aan den Ornamenten van het Duytsche Huys. Doe hy nu veel maenden om zijnen wellust in Venetien was gheweest, vertrock nae Friuli eenich werck maken: ten liep niet lange aen, de Heeren van Venetien en namen daer Soldaten op, daer werdt hy Capiteyn van twee hondert Mannen, al was hy den Krijgh niet te ervaren. T'Veneetsche Leger liggende tot Zara, in Slavonien, gheviel daer tegen de Turcken een groote schermuts: alwaer Morto, begeerich wesende meerder naem te vercrijghen in den Krijgh, als hy in de Schilder-const en hadde, begaf hem cloeckmoedich voor aen te trecken, en stoutlijck vechtende, werdt verslagen t'zijnen 45. Iaren. En gelijck hy Morto (dat is, Doot) op zijn Italiaens geheeten was, bleef hy doot: doch niet zijn gherucht, dat altijts leven sal. Want hy is wel d'eerste en bysonderste gheweest, die in ghebruyck heeft ghebracht nae den Antijcken dese Const van Grotissen: also geheeten, om dat Ga naar voetnoot* dese wijse van schilderen meest oft eerst is ghevonden geweest te Room onder d'Aerde, in holen, die d'Italianen Grotti heeten. De Iaren der gheboorten van dese twee en heb ick niet ghevonden.