Het schilder-boeck

Het leven van Bonamico Buffalmacco, Schilder van Florencen.

Wonderlijcke verscheydentheden der Natueren sietmen in den Menschen, ghelijck als van Moeders lijf hun aengeboren wesende, sommighe tot verdriet van daer sy mede omgaen, sommige tot yeghelijcx vermaken en tijtverdrijf: Van welcken vrolijcken aerdt een was, desen Florentijnschen Schilder, Bonamico Buffalmacco, discipel van Andries Tafi. En ghelijck hy boerdigh was, oock vrient van Bruno en Calandrino. Schilders, die seer genuechlijck waren, zijn verscheyden cluchten, door den vermaerden Poeet Ioannem Boccatium, van hun beschreven. Om nu te verhalen van zijn jonckheyt aen: Buffalmacco, woonende met Andries zijnen Meester, werdt in de lange wintersche Ga naar voetnoot* nachten altijt voor den daghe opgheweckt met ander knechten om te wercken: Bonamico verdroot dit opstaen in't beste van zijn slaep, en docht middel, om zijn Meester dat vroegh opstaen te beletten, het welck geschiedde: want hy creegh by een dertich beestgens, gelijck die wy Torren heeten, en wat connen draghen: dese vestighde hy elck een cleen keersken op den rugghe, en stackse al een by een door een splete oft gerre van der deure met dese ontsteken keerskens, recht op den tijdt, dat zijn Meester was ghewoon hem op te wecken. Den Meester dese lichtgens siende, begon vol vreesen te beven, en oudt wesende, door verschricktheyt hem Gode te bevelen met zijn ghebedekens en Psalmen, en zijn hooft met den dekens bedeckende, hadde gheen sinnen om Buffalmacco te wecken: maer lagh soo al bevende tot den claren dagh. Smorgens vraeghde hy Buffalmacco, of hy niet en hadde ghesien een duysent Duyvelen, gelijck als hy: die antwoorde, Neen: want hy hadde gheslapen, en d'oo/

ghen toegehouden, en was verwondert, dat hy niet was opgeroepen geweest. Opgeroepen, seyde Tafo: ick heb ander dinghen in't hooft gehadt, als te schilderen, en ben gantsch bedacht, te gaen woonen in een ander huys. Den volghenden nacht, alhoewel Buffalmaccus maer drie lichtkens in zijn Meesters camer en bestelde, en conde evenwel, siende die weynich Duyvels, bin den nacht van vreesen niet slapen. Ten was soo haest gheen dagh, hy en trock uyt dat huys, om niet weder daer in te comen, en men hadde genoech te doen om hem te stellen. Doe haelde Bonamico den Pastoor om hem te beraden: soo sprekende van desen handel, seyde Buffalmacco, Ick heb oyt gehoort, dat de Duyvelen de meeste vyanden zijn van Godt, waerom sy oock (acht ick) zijn der Schilders meeste tegenpartijen: want boven dat wyse altijt soo leelijck schilderen, soo gaen wy, dat noch ergher is, end' en schilderen met, als Santen en Santinnen in de Kercken, waer mede wy te spijte der Duyvelen, den Menschen meer en meer devotigh maken, oft beter, waerom de Duyvels op ons vergramt, als die meerder macht hebben by nacht als by daghe, comen en maken ons elck een spel, en noch ergher sullen, ten zy dat wy dit nacht-wercken naelaten. Dit conde hy met soo veel woorden eenen schijn gheven, dat het van mijn Heer den Priester werdt bevestight. Soo dat Tafo achterweghe liet het opstaen des nachts, en de Duyvels met lichtkens te gaen achter de Camer. maer Tafo, door de giericheyt ghedreven, weynigh maenden daer naer, en de vreese schier al vergheten hebbende, begon weder het nacht-wercken, en Buffalmacco op te wecken, oock begonden stracx dese Torren met den lichtkens te gaen achter de camer: soo dat Tafo ghenootsaeckt werdt, het nachtwercken gantsch te laten berusten, hier toe oock van den Priester ernstelijck gheraden wesende. Soo dat dese sake openbaer wordende, de ghewoonte by alle Schilders van der Stadt, van by nachte te wercken, af gingh. Doe nu Buffalmacco genoech gheleert hadde, en dat hy op zijn selven aenving te wercken, als die genoech te doen creegh, soo had hy een huys om woonen en wercken, neffens eenen Wollewever, ghenaemt Capodoca, wiens Wijf ghemeenlijck moest opstaen, als Buffalmacco moede ghewrocht gingh slapen, en haer wollewiel stondt vast by Buffalmaccons bedde: alwaer sy den nacht over spinnende, met dat gerucht den slaeplievenden Schilder wacker hiel. Hier hadde Buffalmacco eer langh weder een nieu remedie bedacht: want hy sagh van in Ga naar voetnoot* zijn huys door een splete recht op den heert door den muer, al wat zijn Buerwijf maeckte, soo nam hy een doorgheboort riet, waer mede hy (als het Wijf den pot opgehangen hadde, en den rugghe ghekeert was) door de splete so veel sout blies in den pot, als hy mocht: soo dat Capodoca, als hem potagie oft vleesch voorgeset was, en conde noch eten, noch proeven, dat het so sout was: een oft twee reysen gingh dat soo met kijven voorby: maer dit soutten altijts duerende, heefter de arme Vrouwe wel en bet om gheslagen. Een andermael de Vrouwe gheslagen zijnde, haer seer ontschuldigende, werdt hy te meer vergramt, en te harder slaende, soo dat de gebuyren door des Vrouwen gecrijsch in huys zijn ghecomen, en onder ander Buffalmacco, den welcken hoorende Capodoca zijn Wijf beschuldigen, en t'Wijf haer onschult doen, seyde: Magher, ghy moest reden ghebruycken: ghy claeght, dat u ghecoocksel noen en avont versouten is: en my verwondert, dat u Vrouwe yet can doen dat dooght: ick en weet niet, hoe sy by dage can op haer voeten staen, dewijle sy den nacht

over is doende aen haer spinnewiel, en qualijck een ure bin den nacht slaept: laetse niet meer te middernacht opstaen, en laetse slapen soo't behoort, sy sal by dage beter weten wat sy maeckt en sy en sal so niet versoutten: so wel wist hy't te segghen, dat hem elck ghelijck gaf, en Capodoca beloofde, en dede also: van doe voort was de pottagie-pot altijt matelijck ghesouten, tot dat haer Man haer weder uyt giericheyt vroegh dede spinnen, soo dat hy't moest naelaten, soo dat Buffalmacco mocht slapen nae zijnen lust. Sijn eerste schildery, daer hy hem wel in droegh, was in een Kerck van Nonnen, nu al vergaen: daer hadde hy gheschildert t'leven Christi, maer bysonder seer aerdich de Kinderdoodinge Herodis, daer d'affecten der moorders, en der Moeders en Voesters, met weer-bieden bijtende en crabbende, en de droefheyt der vertsaechder Vrouwen wel uytgebeeldt was. Dit werck doende, dede weder wat belachelijcks: want hy niet al te moy ghecleedt wesende, meenden de Nonnekens, hy waer den knecht, en vraeghden, waerom den Meester niet self en quam wercken: doe gingh hy met stoelen en andersins eenen Meester maken, omhangen met Ga naar voetnoot* eenen moyen mantel, en een mutse boven op eenen waterpot, en liet hem soo sitten schilderen, end' en quam self niet in lange te werck. De Nonnekens belust om sien wat den Meester maeckte, saghen sulck een statigh Meester door een splete van het omhangsel, datse niet en dorsten kijcken: maer s'nachts comende, sagen dat het een gemaeckt schuw was: daerom seer gelachen worde, en Buffalmacco werdt ghebeden zijn werck te vervolghen. Elder maeckte hy noch op den natten kalck de vier Patriarchen, en de vier Evangelisten, alles met fraey actituden, bysonder S. Lucas, den welcken hy heeft ghemaeckt blasende in de pen, op dat sy inckt soude gheven, dat aerdich te sien was. Veel wercken, en oock cluchten, en ghenuechlijcke bootsen zijn van hem ghedaen, te langh om vertellen. Doch den meesten Cluchtenaer wesende van de Weerelt, werdt hem een clucht van een Dier gedaen, tot Aretso, in een Kerck voor den Bisschop werckende: alwaer des Bisschops aep oft Meercatte, hem daghelijcx siende wercken, en zijn verwe toemaken, met goet opmerck, is eens op eenen Sondagh op de steygeringhe geclommen, en beschilderde het werck Ga naar voetnoot* van Buffalmacco, van boven neder, in tronien, en over al. S'anderdaegs siende den Meester zijn dinghen also becladt, was seer verwondert, en claeghdet den Bisschop, meenende dat het eenigh Schilder binnen Aretso had uyt nijdicheyt ghedaen. Den Bisschop trooste hem, weder te verhelpen dat verdorven was, en met den wercke voort te varen: hy soude ses knechten wel ghewapent heymelijck bestellen, die loeren souden, als hy niet en wrocht, wie hem dat ghedaen, oft wederom doen soude: soo gheschiedet. En soo sy de wacht hielden, sagen sy den aep de steygeringe opclimmen, en de verwen vermengen, en schilderen als hy te vooren gedaen hadde, en riepen Buffalmacco, te comen sien den nieuwen Meester, soo dat sy hun schier t'eynden adem loegen. Eens had hy voor eenen Boer gemaeckt een Mary-beeldt op't natte kalck: en gedaen, en drooge wesende, woude hem den Boer niet betalen: des gingh hy, en schilderde met water en verwe in plaetse van het kindeken een Beer-jong: waerom den Boer heel bedroeft, den Schilder ging bidden, dat uyt te doen, en weder het kindeken te maken, hy wilde hem geern betalen. Buffalmacco gingh, en nam een sponsie, en waschtet Beer-jong uyt, toondet daer naer den Boer, die hem doe willigh betaelde. Bruno, een Schilder, daer hy seer ghemeen mede

was, beclaeghde hem, dat zijn figueren geen levendige actien en hadden, als de zijne: des Buffalmacco hem in't hooft bracht, dat hyse niet alleen soude levendigh maken, maer sprekende, gelijck hy ghesien hadde aen de figueren van Cimabue, te weten, met letters, die uyt den mondt souden comen met eenige woorden, die sy spreken souden. Dit behaeghde Bruno, en t'ghemeen volcxken seer wel: en dit, dat maer so eenen Cluchtenaer uyt spotterije opgebracht en heeft, behaeght noch dickwils eenige slechte Menschen, als oft yet bysonders waer. In summa, Buffalmacco, als hy widle vlijt doen, en op zijn dinghen passen, dede hy dingen die weerdigh te sien waren. En dit is t'Aenmercken in die oude Meesters, dat sy veel seldtsaem cleedingen en toemaecksels nae den ouden tijt maeckten, die somtijts te passe ghebrocht wesende, den ordinantien een schoon vercieringhe gheven. Hy starf, en was begraven, Anno 1340.