't Is vol van schatten hier...

[p. 219]

Andreas Burnier 1931

Door Wam de Moor

Andreas Burnier. Foto: Studio P 1.

De literaire loopbaan van Andreas Burnier (pseudoniem van C.I. Dessaur) beweegt zich tussen fel verzet tegen de gevestigde maatschappelijke opvattingen omstreeks 1960 en de ontwikkeling van een nieuwe visie op onze, westerse, cultuur in de toekomst.

Een tevreden lach (1965) is een explosie van onvrede met het Holland van de jaren vijftig en met de verwachting die de hoofdfiguur van haar toekomst heeft: ‘een verachte flikker, een gesmade jood, of op zijn best een verkrampt, zielig, de Hollandse burgerschijn ophoudend namaakwezen’. Het Amsterdams studentenleven krijgt in deze sterke debuutroman karikaturale trekken mee en de hoofdfiguur zelf ontkomt evenmin aan de spot van de auteur.

Deze ideeënroman is de eerste van een reeks intelligent en met humor geschreven romans waarin het zoeken naar een identiteit - door confrontaties met anderen of door in het eigen verleden te graven - samengaat met de conceptie van een nieuwe, betere wereld.

Na de verhalenbundel De verschrikkingen van het noorden (1967) met lesbiennes als hoofdfiguren die zich teweer stellen tegen de buitenwereld, verscheen in 1969 de roman Het jongensuur. Hierin schreef Burnier voor het eerst haar oorlogsherinneringen van zich af. De Simone uit deze roman is dezelfde als de vrouw uit haar debuutroman die een man had willen zijn. In Het jongensuur vindt tegen de opdringende achtergrond van de oorlog en de jodenvervolging de ontdekking plaats dat zij tot het vrouwzijn veroordeeld is.

Burnier formuleert haar maatschappijkritische opvattingen nadrukkelijk in de drie romans en de twee essayboeken die na Het jongensuur zijn verschenen. In De huilende libertijn (1970) wordt die kritiek op geestige

Moeder, ik bid U: vergeef mij mijne hovaardij zo ik gezondigd heb door niet in machteloze dadeloosheid gelijk Uw andere dochters de komst van Haar af te wachten die gij ons hebt toegezegd.
Ik had gedacht rond de Middellandse Zee te beginnen, omdat het daar het ergste is, en daarna in Nederland. Ik wilde een klein, select keurkorps kweken van zeer intelligente, zeer ontwikkelde en fysiek goed getrainde vrouwen, die een aantal sleutelposities zouden kunnen overnemen in bestuur, industrie, wetenschap, kunst, rechtspraak en informatiemedia, om daarna, door coöptatie zoals de mannen tot heden hebben gedaan, geleidelijk het beheer van de aarde exclusief aan ons te krijgen, zoals Gij het in Uw oorspronkelijke plan hebt gewild.
Zodra het voltooid is, bericht ik U het rooster en de lijst van deelneemsters aan de eerste vrouwelijke commandotraining. Aangezien deze commando-troopers, in apostolische lijn zich voortzettend, weldra zeer uitgebreid zullen zijn, hoop ik dat het succes van ons zwakke pogen verder niet zal blijken uit onze namen, maar uit onze daden, en uit het gedrag der minus-mensen, de mannen, die wij zullen leiden naar de huiselijke haard, het verzorgen van onze stoffelijke noden, en die wij zullen opvoeden tot zwijgzaamheid, kuisheid, volgzaamheid en dienstbaarheid, overeenkomstig Uw Goddelijke Intenties van voor zijn zondeval.
Om het vak ‘machtsovername’ te leren, dat ik aan mijne zusters hoop te gaan onderwijzen, ben ik korte tijd in de leer gegaan bij een Spaanse grande en de trainer Pedro. Om der wille van het doel, waarvan ik hoop, Moeder, dat het U welgevallig zal zijn, heb ik mij moeten indringen in de villa van een vooraanstaand man, waarvan ik de naam niet ken en die mij persoonlijk geen kwaad heeft gedaan (hoewel hij tot de usurperende sekse behoort) en die ik door mijne daden leed moest berokkenen.
Het is een weinig uit de hand gelopen, en voor de verdere informatie verwijs ik U, hemelse Moeder, naar mijn boek, De huilende libertijn, waarin Gij alles zult kunnen nalezen. Thans wil ik het hierbij laten.
Hopende op de Komst van Uw Dochter, onze Verlosser, en in liefde tot U. Ja, Amen.
Fragment uit De huilende libertijn (1970) door Andreas Burnier.

[p. 220]

Gedicht door Andreas Burnier, geschreven eind jaren vijftig en gebundeld in Na de laatste keer (1981).

wijze onder woorden gebracht en stoeit de auteur met een concept van een aan de Vrouw opgedragen samenleving.

Burnier strijdt tegen De zwembadmentaliteit - dit is ook de titel van haar tweede essaybundel (1979) -, ‘tegen het bolle geschreeuw uit duizend kelen dat je kunt horen in ieder betegeld, overdekt zwembad’, tegen de massificatie in het groepsdenken. Het antwoord van het feminisme op dit dominerend mannelijk geschreeuw moet volgens haar niet ‘een analoog geschreeuw uit het damesbad’ zijn, maar een geduldig streven naar de integratie van abstract masculien en beeldend feminien denken. Burnier distancieert zich in haar werk van het sectarisch opererende feminisme. Toenemend ik-bewustzijn, besef van autonomie, van individuele vaardigheid mag niet resulteren in vereenzaming, ontreddering, angst en onzekerheid, zoals nu veelal het geval is. Tussen de dominante door mannen bepaalde cultuur en de vormen van tegencultuur in heeft het feminisme zijn eigen rol te spelen: het dient alternatieven te zoeken voor de masculinistische cultuurideologie.

Van deze visie gaat zij ook uit in De reis naar Kithira (1976). In deze tamelijk complexe roman zoekt zij in de wortels van de beschaving naar de mogelijke toekomstige cultuur. En tenslotte schildert zij in De litteraire salon (1983) een aangrijpend beeld van de intelligente, gevoelige mens die, over relaties heen en vol verlies, blijft dromen van een betere wereld.

Heel bijzonder is het beeld waarin dit concept aan het begin van deze roman wordt uitgedrukt. Een kind dat in een donkere salon piano speelt, niet omdat de volwassenen dit zo goed voor zijn opvoeding vinden, maar omdat de muziek ‘verre, voorgeboortelijke, hemelse herinneringen’ bij hem oproept, die het denkt te delen met volwassenen.

Zij ontving voor haar roman Een tevreden lach de Lucy B. en C.W. van der Hoogtprijs en voor haar essaybundel De zwembadmentaliteit de J. Greshoffprijs.

Overig werk

Foundations of theory-formation in criminology; a methodological analysis (1971, diss. onder de eigen naam C.I. Dessaur), Poëzie, jongens en het gezelschap van geleerde vrouwen (1974), Na de laatste keer (1981), De droom der rede (1982, door C.I. Dessaur).