Etymologicum teutonicae linguae

Etymologicvm Tevtonicae Lingvae: Sive Dictionarivm Tevtonico-Latinvm.

A

A

IN compositione priuatiua est particula, vt Amachtich, Impotens: awijs, Amens, ανους &c. Graecis quidem frequens, Latinis vero in hac significatione rara.

A.

Articulus olim vsitatus ante substantiuas voces, cuius loco inoleuit een: angl. a. Adr. Iun.

A B

Abast, alabast.

Alabastrites, onyx, genus marmoris candidi. gal. albastre: ital. & hisp. alabastro: angl. alabaster.

abasten busse.

Alabaster, alabastrus, alabastrum: vas ex alabastrite.

Abberdaen.

Asellus salitus. gal. abordean: angl. habberdyne.

Abd, abt.

Abbas, archimandrita, coenobiarcha, antistes. Abba Hebraicè vel potius Syriacè, pater dicitur. ger. abt: gal. abbé. ital. abate: hisp. abad: angl. abot.

abdije.

Abbatia.

abdisse.

Abbatissa, antistita, sacerdos prima, sacerdos maxima.

Abe, abece.

Abecedarium, alphabetum, elementa, elementa prima.

abe-berdeken.

Tabella abecedaria, tabella alphabetaria.

abe-meester.

Magister pedaneus: qui prima elementa docet: magister literarius, literator.

Abeel, abeel-boom, alb-boom.

Populus alba.

Abel.

Habilis, aptus, concinnus, idoneus: & Ingeniosus, artificiosus, solers. gal. abil, habil: ital. habile: hisp. habil.

abelaert.

Homo bellus, concinnus.

abelheydt.

Habilitas, concinnitas, condecentia, conuenientia, apititudo: & Artificium, ars, scientia, solertia.

abelick.

Habiliter, aptè, concinnè, idoneè, condecenter: & Artificiosè, ingeniosè, solerter.

Abolghe. j. ou-bolghe.

A C

Acht.

Octo. ger. acht: ital. otto: hisp. ocho: ang. eyght.

acht hondert.

Octingenti.

acht-mael.

Octies.

acht-thien.

Octodecim, duodeviginti.

achtentigh,

per prosthesin t'achtentigh. Octoginta.

achtste.

Octauus.

Achte, achtinghe.

Aestimatio, existimatio.

achte, toesicht.

Respectus, circumspectio, obseruatio, consideratio, ratio.

achte hebben, nemen oft slaen op eenigh dinck.

Videre, curare, procurare, curae habere rem aliquam: curam rei alicui impendere vel intendere: rationem habere alicuius rei: obseruare, aduertere, conspicere rem aliquam: attentum esse, animum attendere: cauere, cautionem adhibere.

achte, echte.

ger. sax. sic. Sententia Imperialis, proscriptio, deliberatum iudicium, annotatio Rei absentis requirendi vt copiam sui praestet intra annum ad se purgandum. In d'achte doen. Annotare, notare exquirendum reum, proscribere, & hostem iudicare Romani Imperij.

achte-loos. j. onachtsaem.

Negligens.

acht-saem.

Obseruans, sollicitus, curam rerum gerens. & Aestimabilis, aestimandus, spectabilis obseruandus.

acht-saemheyd.

Obseruantia, cura, solicitudo. & Aestimatio, reputatio.

Achten, schatten.

Aestimare, facere, censere, appretiare, pensi esse, pensi habere.

achten.

Curare, curam habere.

achten, meynen.

Putare, arbitrari, sentire, existimare, opinari, ducere, reputare, iudicare

achten, in weerden houden.

In pretio habere, magnificare.

achten, echten.

Proscribere.

achtinghe. j. achte.

acht-baer.

Aestimabilis, spectabilis.

acht-baerheydt.

Auctoritas, dignitas.

Achter.

Retro, post, pone, à tergo. ten achter zijn. Reliquari.

Achter straten.

Per plateas.

Achter-blijuen.

Remanere, relinqui. & Non venire, abesse, non comparare.

Achter-bande. j. achter-tocht.

Achter-booghe. j. slaeghel.

Suffrago: flexura in posterioribus quadrupedum cruribus.

Achter-darm. j. aers-darm.

Achter-deel.

Incommodum, damnum, fraus, detrimentum, dispendium, nocumentum, iactura, captio, praeiudicium: & Obtrectatio, detractio.

achter-deel van yemanden segghen.

Detrahere alicui.

achter-deel yemanden doen.

Damno vel detrimento esse alicui, praeiudicare alicui.

achter-deelich.

Incommodus damnosus.

Achter-dencken.

Futura meditari, habere rationem futuri. Suspicari, diffidere.

Achter denckigh.

Scrupulosus, anxius, sollicitus: & Suspiciosus.

achter-denckinghe.

Suspicio, scrupulus, solicitudo, futuri meditatio.

Achter deure.

Posticum, postica, pseudothyrum.

Achter-docht,

holl j. achterdenckinge.

Achter-een. j. achter-volghens.

Achter-eynde van t'schip.

Puppis.

Achter-eer-ghisteren.

Nudiusquartus.

Achter-gancks.

fland. Consequenter.

Achter-ghereyde.

Postilena.

Achter-ghetuygh.

Postilena.

Achter-haelen.

Assequi, consequi, adipisci. & Deprehendere.

Achter-haem.

Postilena.

Achter-hoede.

vet fland. Subsidium, tertia acies, postrema acies. gal. arriere garde.

Achter-hals. j. neck.

Ceruix.

Achter-hooft.

Occiput, occipitium.

Achter-houden.

Detinere, remorari.

Achter-huys.

Vltimae aedes, aedes posteriores.

Achter-iaer.

Anni postrema pars.

achter-iaerigh, achter iaersch.

Cornus, serotinus.

Achter kasteel van t'schip.

Puppis.

Achter-klap.

Obtrectatio, detractio, diffamatio, morsus clancularius.

achter-klappen.

Obtrectare, detrahere, diffamare, mordere clanculum, dictis absentum rodere famam.

achter-klapper.

Obtrectator, detractor, delator, sycophanta.

Achter-kop.

Occiput.

Achter-kroppier.

Postilena.

Achter-laeten.

Omittere, praetermittere, relinquere.

Achter-leen.

Praedium subclientelare, subclientela

Achtermaeye. j. nae-weyde.

Achter-maendagh,

vet. j. dingst-dach.

Achter-malcanderen. j. achtervolgens.

Consequenter, continuè.

Achter-nae.

Tandem, postremò, demum.

achter-nae volghen.

Ponè subire, subsequi.

Achter noen.

Post prandium, à meridie: tempus pomeridianum.

achter-noen eten.

Sumere merendam. het achter-noen eten. Antecoenium, merenda.

Achter-ouer-morghen.

Ab hinc dies quartus.

Achter-pand.

Lacinia posterior vestimenti.

achter-pand van de koetse.

Extrema sponda

Achter poorte.

Posticum.

Achter raed.

Posterius consilium.

Achter-reypel.

Postilena.

Achter-riem.

Postilena.

Achter rugghe.

metaphor. Subsidium, refugium.

Achter sprake. j. achter klap.

Achter-stel. j. hinder.

Remora.

achter-stel.

Reliqua, reliquatio, reliquum non solutum.

achter stellen.

Postponere. & Remorari, impedire.

Achter-steue.

Puppis.

Achter-stijl.

Postis.

Achter-taele.

holl. j. achter-klap.

Achter-tanden. j. hoeck-tanden.

Achter-tocht.

Acies postrema, acies tertia. Vragi, tergiductores, Iust. Lips.

Achter-volgh.

Continuatio, continua series, consequentia, successio.

achter-volghen.

Consequi, continuare, succedere.

achter-volgens.

Consequenter, continuè, deinceps, ex ordine, sine intermissione.

Achter-waeren.

Conseruare, reseruare, custodire. achter-waeren de craemvrouwe. Curare puerperam.

achter-waerder.

Conseruator, curator, custos.

achter-waerster.

Curatrix puerperae.

achter-waerts.

Retrorsum, retrorsus.

achter-waerts gaen.

Retrogredi, gradum referre, cessim ire, recessim ire, in tergum retrocedere.

achter-waerts houden.

Supprimere, premere, detinere, retinere.

achter-waerts leeren.

Dediscere.

achter-waerts wassen.

Decrescere.

achter-waerts wijcken.

Repedare, pedem referre.

Achter-wijn.

Vinacea, orum.

Achter-wt-slaen.

Calcitrare, recalcitrare.

achter-wt-slaende.

Calcitro, calcitrosus.

achter-wt-vaeren.

Postico discedere. j. banckeroete spelen.

Achterheyd. j. achterstel.

Reliquatio.

Achterste.

Posterior, postremus.

Ack, eck.

Pus, sanies.

Ackel, eckel.

germ. sax. sicamb. j. walghe. Nausea, fastidium.

Ackelen.

ve?tus. j. schroomen. Horrere.

ackelick.

vetus Horribilis.

Acker.

Ager, aruum ackerken. Agellus.

ackeren.

Arare, exarare.

acker-baer.

Arabilis.

acker bedde. j. bedde.

Porca.

acker-bouw. j. land winninghe.

ackerman. j. land-man.

acker mist.

Laetamen, fimus.

acker schaede.

Calamitas.

acker-sieck.

vetus fland. j. veld-sieck.

acker-trappe. j. trap-gans.

acker-vore.

Lira, fulcus.

acker-werck.

Agricultura.

Ackse, axe. j. aeckse.

Ascia.

A D

Adebaer. j. oyevaer.

Ciconia.

Adder.

Vipera, excetra. ger. nater: angl. adder.

Adebe.

vet. j. pekel. Salsugo, muria.

Adel. j. edel.

Nobilis. & Nobilitas.

adel-borst.

Miles generosus, egregius, primarius.

adel-broeder.

vet. Adelphus.

adeler.

ger. sax. j. arent. Aquila, aquila nobilis.

Adem, aessem.

Anhelitus, spiritus, halitus, flatus, anima. αθμος. i. vapor, exhalatio: αθμη. spiratio.

adem-ader. j. pols-ader.

adem-borstich

Asthmaticus, anhelator

adem-gat.

Spiramen, spiraculum.

adem-kele.

Trachea.

adem-loos.

Halitus siue spirirtus expers.

adem-tocht.

Respiratio, spiraculum.

adem-tonghesken.

Epiglottis.

ademen, aessemen.

Spirare, halare.

Ader. j. adder.

Vipera, excetra.

Adere.

Vena, arteria. aderken. Fibra.

ader-laeten. j. laeten.

Adere. j. are.

Spica.

Adick, hadick.

Ebulus, pumila sambucus, chamaeacte.ger. attich.

A E

Aecke, naecke.

ger. sicamb. Cymba.

Aecker. j. aker.

Ahenum.

Aecker.

holl. j. eeckel. Glans angl. acorne.

aecker-boom.

holl. j. eeckel-boom. Quercus. ang. oketree.

aeckerigh.

vet. Querceus, quernus.

Aeckse, timmer bijle.

Ascia, dolabra, ἀξίνη. germ. axt: gal. hache: hisp. hacha: ang. axe.

Aeck steen. j. haeck steen.

Succinum.

Aeckster.

holl. j. exter. Pica.

Aefsch.

Auersus, inuersus, praeposterus, contrarius.

aefsche hand.

Manus inuersa.

aefschelick.

Praeposterè, absurdè.

Aeghe.

fris. j. ooghe. Insula

Aeyssel.

fland j. unster, unsel.

Ael, eel.

angl. Ceruisia mustea.

Ael.

germ sax j. aelsene elsene. Subula, ang. ale, aule: gal alesne.

Ael.

Anguilla minuta. ger. aal: angl. eale.

ael-gheer, el gheer, ael schere, ael-sperre.

Fuscina, tridens, instrumentum dentibus mucronatum quo anguillae collecte figuntur & capiuntur.

ael-karre. j. ael-korf.

Nassa.

ael-mule.

sicamb j. aelquabbe.

ael-puyt.

Mustela piscis.

ael-quabbe. j. lompe.

Borbocha.

Ael.

Extremus, vltimus.

ael-eynde.

Extremus finis, extremitas.

ael-besie, besiken ouer zee.

Acinus ribis, acinus vltramarinus.

ael-besie struyck.

Ribes, ribes Arabum.

ael-machtich. j. amachtich.

Impotens.

ael-weerdich.

Indignus. & Indignans, indignabundus, stomachosus.

ael-weerich.

Impotens animi, impos rationis, incontinens animi, qui appetitus suos vincere non potest: proteruus, petulans, lasciuus, lasciuiens, ineptiens.

ael-witte, ael-wete.

Mulier insipiens, inscia, ignaua, inepta.

ael-wittigh, ael wetigh.

Insanus, insipiens.

Ael ding, ael-dinger, haeling. haeldingh.

fland. Haeres.

Aelke.

sax. sic. Graculus, monedula.

Aemis.

sicamb. Formica.

Aelmoesse, aelmisse.

Eleëmosyna, stips collatitia, pia benignitas: agape, es. agapa, ae. ger almuse: gal. aulmosne: ang. almesse.

Aelmoesse, aelmisse.

sax. sicamb. vet. . j. brood-tailloor. Orbis, discus, orbis crusti. Virgil. quadra patula. Virgil. orbis mensarius, mensa. Virgil. Est antem proprie orbis cerealis, siue mensa panitia, quae prandio & coena absolutis, pauperibus eleemosynae loco dari solet à ditioribus.

aelmoessenier.

Praefectus eleemosynis, collector & distributor eleëmosynarum, sacrae vel piae stipis erogator: vulgo eleemosynarius.

Aelsene. j. elsene.

Subula.

Aembeld, aemboord,

&c. j. aen-beld, aen boord, &c.

Aen.

Ad. & Apud.

Aen-ademen, aen-aessemen.

Adspirare, adhalare.

Aen-baeren. j. aen-boorden.

Appellere.

Aen-bassen.

Allatrare.

Aen-beld.

vet. Effigies.

aen-beld.

Incus, acmon.

aen beldt stock.

Acmotheton: lignum in quo firmatur incus.

Aen-be steden. j. besteden.

Locare opus faciendum.

Aen-bergh.

Cliuus.

Aen-bidden.

Adorare.

Aen bieden.

Offerre.

Aen bijt.

vet. Esca.

aenbijt. j. in-bijt.

Ientaculum.

aen-bijten.

Admordere.

aen bijten in bijten.

Ientare.

Aenbilckt.

fland incus.

Aen-binden.

Alligare.

Aen-blasen.

Afflare, adspirare.

Aen-blick.

vet Aspectus, intuitus.

aen-blicken.

vet. Aspicere.

Aen-bold.

sax. fris sic. j. aen-beld. Incus.

Aen-boord, aem-boord.

zeland. j. calengieringhe naederschap.

aen boord trecken, ont-aen boorden.

zeland j. kalengieren, vernaerderen. Retrahere emptionem iure proximitatis

Aen boorden.

holl Appellere

aen boordinghe.

Appulsus, appulsio.

Aen-branden.

Adurere

Aen-brenghen.

Adferre, deferre, referre: & Deferre, indicare, nunciare, accusare.

aen brengher.

Delator, index: & Accusator, quadruplator.

Aen-dacht.

Meditatio, memoria, recordatio, attentio, diligentia, studium: & Religio, deuotio apud. Eccles.

aen-dachtich.

Attentus, intentus memor. & Religiosus, deuotus vulgo apud Eccles.

aen dachtighlick.

Attentè, intentè: & Religiosè, deuotè.

Aen-deel.

Rata portio: & Sors, sortitio in diuisione bonorum.

Aen dienen.

Administrare.

Aen doen.

Addere, admouere.

aen doen, cleeden.

Induere, vestire.

aen doen.

Afficere. Jemanden eere aen doen. Afficere aliquem honore, honorem alicui impendere. Pijne aen doen. Afficere dolore.

Aen draeghen.

Adferre, apportare.

aen draegen, aen bieden.

Offerre.

aen draeghen.

Arrogare, assumere, attribuere, vendicare. Ick draghe my

dat aen. Id mihi assumo, adscribo, vendico ad me attinere volo.

Aen-drijuen.

Impellere, appellere, adigere, incitare.

Aen-drucken.

Apprimere.

Aen-een.

Simul vnà, coniunctim.

aen-een hanghen.

Cohaerere

aen-een pappen oft lijmen.

Conglutinare.

Aen eynden.

Confinem esse, conterminum esse.

aen eyndinghe.

Confinium.

Aen gaen.

Adire, aggredi, attingere: inire incipere

aen gaen, voort gaen.

Progredi.

aen gaen.

Subire, suscipere negotium, munus, onus. Aen-gaen een verbond. Inire foedus.

aen-gaen.

Attinere, pertinere. het gaet v aen. Ad te attinet, tua interest, tua refert, tuum est, tua res agitur.

aen gaende den vader.

Circa patrem, quoad patrem.

aen gaende dat ghy schrijft,

&c. Quod scribis, &c.

aen ganck.

Accessus, aditus. ten aenganck comen. Superuenire, ex insperato aduenire.

Aen ghebrande spijse.

Cibus adustus.

Aen-gheboren.

Genuinus, natiuus, innatus, ingenitus, insitus, inditus à natura.

Aen ghelandigh.

Confinis.

aen-ghelandigheyt.

Confinium.

Aen-ghenaem.

Acceptus, gratus. placens.

aen-ghenaem-heyd. j. danck.

Gratia.

aen-ghenaemlick.

Gratè, grato animo.

Aen-ghenomen.

Receptus, assumptus.

aen-ghenomen kind.

Filius adoptiuus.

aen-ghenomen werck.

Opus conductum, opus redemptum.

Aen-ghesicht, aen-sicht.

Aspectus, conspectus, us: & Facies, os.

Aen-gesien.

Aspectus, conspectus. a, um.

aen-ghesien dat.

Cùm, quum, quia, quandoquidem.

aen ghesien den tijdt.

Vt diei tempus est.

Aen ghestoruen goedt. j. ver-storuen.

Aen-gheuen.

Porrigere, exhibere, tradere, deferre, indicare, edere: & Proponere.

aen-gheuinghe.

Exhibitio, traditio.

aen-gheuinghe der menschen.

Traditiones hominum.

aen-gheuer.

Index: & Auctor.

Aengrijp.

Comprehensio: & Aggressio, congressus, insultus.

aen grijpen.

Apprehendere, comprehendere, arripere.

aen-grijpen.

Adoriri, aggredi, inuadere, impressionem facere.

Aen haelen.

Adferre, adducere.

aen haelen, aen locken.

Allicere.

aen-haelen het seyl.

Stringere vela.

Aen-hanck.

Appendix, adhaesio: & Societas, socij: & Secta, sequela, factio.

aen-hanghen.

Adhaerere, appendere & Appéndêre. suspéndere.

aen hanghen.

Sectari, consectari.

aen-hanghende.

Appendens.

aen hanghende sieckte.

Contagium, & Morbus fonticus.

aen-hangher.

Adhaerens. & Socius. & Sectator, consectator, affectator.

aen hanghigh.

Adhaerens. & Deditus, addictus.

aen-hanghsel.

Appendix, appendicula.

Aen-hechten, aen-heften.

Figere, affigere, alligare.

Aen-heffen.

Alleuare: & Erigere: & Incipere, ordiri, exordiri.

Aenhissen.

Instigare.

Aen-hooren.

Auscultare, exaudire.

Aen-horn. j. ahorn.

Platanus.

Aen-houden.

Adhaerere, attinere.

aen-houden de hand.

Manum admouere adhibere, iniicere.

aen-houden volherdichlijck.

Perseuerare, insistere, instare

aen houden met iemanden.

Stare cum vel ab aliquo. j. houden.

aen houden.

Detinere aliquem officiis, beneficiis, blanditiis.

aen-houden de dieuen, moordenaeren,

&c. Recipere, occultare fures, latrones, &c.

aen-houder van dieuen ende moordenaeren.

Receptor, receptator: qui fures, latrones eorumque surrepta recipit & occultat

Aen-iaeghen.

Adigere. Vreese iemanden aen-iaegen. Incutere metum alicui.

Aen-karre.

Semiapertus.

aen-karre staen. j. aen-staen.

Aen-keeren.

Aduertere, conferre, applicare.

Aen klaeghe.

Accusatio, dica.

aen-klaeghen.

Accusare, incusare, accersere crimine.

aen-klaghte, aen-klaeghe.

Accusatio, incusatio.

aen-klaegher.

Accusator.

Aen-klauwe.

fland. holl. sic. j. enckel. Talus.

Aen-kleuen, aen-klijuen.

Agglutinare, affigere, defigere. & Agglutinari, affigi, adhaerere. & Agere contagia, afflatu vel contactu nocere.

aen-kleuende sieckte. j. haelende.

Aen-komen.

Aduenire, aduentare, appropinquare, accedere, appellere: & Crescere, augescere, adolescere.

aen-komen te schepe.

Appellere nauem, appellere naue.

aen-komelinck.

Aduentitius, nouitius: proselytus & Adolescens.

aen-komste.

Aduentus.

aen-komste der korsten.

Paroxismus, accessus, accessio, exacerbatio febris.

Aen-kouten.

Alloqui, colloqui.

Aen-lacchen.

Arridere.

Aen-laeghe.

vetus. Impensae, sumptus.

Aen laet.

vetus j. oor-saecke.

Aen-landen.

Confinem esse, conterminum esse.

aen landen.

Terram attingere, appellere, ad portum venire, ad littus appellere.

Aen-langhen.

Porrigere.

Aen-lappem

Affigere, assuere, addere.

Aen-legghe.

vetus. Actio, accusatio.

Aen-legghen.

Apponere. Vier aen-legghen. Struere ignem.

aen-legghen.

Nauim aduertere, ripaeque propinquare.

aen-legghen, besteden.

Sumere vel insumere in re aliqua, impendere, conferre, locare, collocare pecunias emendis libris, &c.

aen-legghen.

Applicare.

aen-legghen sijn kracht ende macht.

Adhibere vires, applicare vires.

aen legghen sijn saecken.

Instituere res suas, aggredi.

aen-legghen in rechte.

Agere, agere litem, intendere actionem, ius suum persequi iudicio, dicam scribere.

aen-leggher.

Auctor, primus motor.

aen leggher in recht.

Actor, accusator.

Aen leyden.

Adducere, deducere: & attrahere, allicere, inducere.

Aen-lenen.

Inniti, incumbere, inclinare.

Aen-ligghen.

Adiacere. & Confinem esse.

aen-ligghen.

Pertinere. Wat light v daer aen? Quid tua id refert? quid tua interest? quid ad te attinet?

Aen-lijck.

Assimilis.

aen-lijcken.

Similem esse.

Aen-lijmen.

Agglutinare.

Aen-locken.

Allicere, allectare, illicere, illectare, pellicere.

aen-lockigh.

Illecebrosus, illex.

aen-lockinghe.

Illecebra.

Aen-loop.

Accursus, incursus, incursio, procursus, assultus.

aen-loopen.

Accurrere, incurrere.

Aen-mael.

Macula, naeuus. ger. ammaal.

Aen-mennen.

Adigere, impellere, incitare. & Incitare ad opus, vrgere opus.

aen-menner.

Monitor, qui opus vrget, & cessatores increpat.

Aen-mercken.

Considerare, notare, attendere, obseruare, animaduertere, perpendere.

aen-mercker.

Considerator, obseruator.

aen-merckinge.

Consideratio, animaduersio, obseruatio.

Aen-moedinge.

Affectus, affectio, animi motus, animi passio, perturbatio.

Aen-naeyen.

Assuere.

Aen-nemen.

Accipere, acceptare, excipere, recipere, suscipere, adsciscere, sumere, assumere, comprehendere.

aen-nemen veur sijn kind.

Adoptare.

aen-nemen, leeren.

Discere, addiscere, comprehendere intellectu.

aen-nemen, toe-nemen.

Accrescere, augeri.

aen-nemen, hueren.

Conducere, pretio vtendum accipere, mercede alicuius operam emere.

aen-nemen eenich werck.

Redimere, condicere opus, suscipere opus certo pretio faciendum, accipere pretium pro re aliqua facienda: recipere in se opus stata pecuniae summa, locare alicui operam suam.

aen-nemen knechten oft crijghs-volck.

Scribere, conscribere exercitum, contrahere copias, colligere milites, cogere exercitum, milites conquirere, centuriare, cogere copias, facere agmen.

aen-nemen de reyse.

Suscipere iter, profectionem aggredi, incipere, instituere.

aen-nemende.

Discens: & Docilis.

aen-nemelinck.

Discipulus. & Adoptiuus.

Aen-paert. j. aen-deel.

Aen-paelen.

Confinem, conterminum esse.

Aen-placken.

Agglutinare, affigere glutine.

Aen porren.

Instigare, exhortari, cogere.

Aen-preken.

Persuadere: & Commendare.

Aen-prijsen.

Commendare.

Aen-randen.

Aggredi, inuadere, impetere.

Aen-rechte , aen-recht tafel.

Abacus, repositorium.

aen-rechten.

Apparare, instruere, aptare, promere. depromere.

aen-rechten sijn leuen.

Instituere vitam.

aen-rechten iet nieuws.

Inducere vel introducere aliquid noui.

aen-rechten iet quaeds.

Moliri aliquid mali, machinati, conari, struere.

aen-rechter.

Instructor, machinator, auctor.

aen-recht-tafel , recht-bancke.

Abacus.

Aen-reden.

Alloqui, affari.

Aen reesen.

vet. fland. Apprehendere, inuadere cum impetu.

Aen-reycken.

Attingere. & Porrigere, suppeditare.

Aen-rijtsen. j. rijtsen.

Aen-roepen.

Inuocare, in vota vocare, appellare, implorare & obtestari.

Aen-roeren.

Tangere leuiter, attingere, attrectare, contrectare, lambere.

Aen-rucken.

Impressionem facere.

aen-ruckinghe.

Impetus.

Aen-ruyschen.

Atterere.

Aen-schieten.

Adijcere.

aen-schieten den rock.

Festinanter induere vestem.

Aen-schijn.

Aspectus, conspectus. & Facies, vultus, os.

aen-schijnen.

Affulgere, allucere.

Aen-schouw.

Aspectus, aspectio, conspectus: respectus, obseruatio.

aen schouw nemen.

Obseruare, respicere

aen-schouwen.

Aspicere, conspicere, contemplari, intui, intueri.

aen-schouwinghe.

Aspectus, aspectio, conspectus, contuitus, intuitus.

Aen-schueren.

Atterere.

Aen-schrijuen.

Adscribere.

Aen segghen.

Imputare: & Denuntiare, indicare, nunciare.

Aen setten.

Apponere, adducere.

aen-setten , invaeren.

Impressionem facere.

aen-setten t'seyl.

Obliquare sinus velorum.

aen-setten te lande.

Exponere in terram.

aen-settinghe.

Appositio. & Alluuio.

Aen-sicht , aen-ghe-sicht.

Aspectus: & Facies, os, frons, pars anterior capitis humani. aen-sichtich. Spectabilis.

Aen-sien.

Aspicere, conspicere, intueri. het aen-sien. Aspectus conspectus, respectus: & Causa, ratio. & Dignitas, potestas, authoritas.

Aen-slaen.

Affigere ictu.

aen-slaen de boeyen.

Compedes inijcere.

aen-slaen de hand.

Admouere manum. & Apprehendere, inijcere manum.

aen-slaen iemandts goedt.

Inuadere, occupare alicuius bona, manus inijcere alicuius facultatibus.

aen slaen.

Incipere, aggredi, inceptare: & Inire consilium: machinari.

aen slagh.

Coeptum, inceptum, res inchoata, susceptio, operis institutio, consilium, ratio, conatus, machinatio.

Aen-soecken.

Requirere, postulare, sollicitare, ambire, petere.

Aen spannen met iemanden.

Addere se socium alicui, partes alicuius fouere.

Aen-spoelen.

Alluere.

aen-spoelinghe.

Alluuio.

Aen-spraecke.

Alloquutio, alloquium.

Aen-spraecke veur recht.

Postulatio, iuridica, actio, dica, accusatio.

aen-spraecke , aen-spreker in recht. j. aenleggher.

Actor.

Aen-spreken.

Alloqui, affari, appellare, compellare, conuenire aliquem.

aen-spreken in recht.

Arcessere, arcessere iudicio, accusare, agere, actionem intendere

aen-spreken vanden lijue.

Arcessere capitis, iudicio capitis arcessere.

aen-spreken van onghelijck.

Agere iniuriarum, postulare aliquem pro acceptis iniuriis.

Aen sprenghen.

Aspergere.

Aen-springhen.

Assilire.

aen spronck.

Assultus. & Impressio.

Aen-staen.

Adstare. aen staen. j. naecken. Instare, imminere. aen-staenden tijd. Instans, imminens tempus.

aen staen , aen-karre staen.

Conniuere, non plenè clausum esse. De deure staet aen. Conniuet ostium: stat semiapertum.

aen-staen, behaeghen.

Placere, sedere, sedere animo.

aen-staen. j. goedt doen.

Luere, persoluere, praestare.

aen-stand.

germ. sax. sic. Procrastinatio, perendinatio & Induciae.

Aen-steken.

Affigere. aen steken het vleesch, aen den spet steken. Figere carnes veru.

aen-steken, ontsteken met vier.

Incendere, accendere, succendere, inflammare.

aen-steken een huys.

Inferre faces tectis, facere incendium.

Aen-stellen.

Instituere. & Applicare. & Incipere.

Aen-steruen.

Obuenire morte alicuius.

Aen-stoot.

Impulsus, illisus, offensio, offensatio, occursus, aggressura, aggressio, aggressus.

aen-stooten.

Impellere, illidere, offendere. offensare, incurrere.

aen-stooten, by-ligghen.

Attingere, adiacere, confinem esse, contiguum esse.

aen stootende.

Contiguus. aen-stootende landen. Contiguae terrae.

Aen stouwen.

Adigere, stimulare.

Aen-stranden.

Appellere littori.

aenstrandinghe.

Maris eiectamentum: quidquid mare in littus expellit.

Aen-strijcken.

Allinere.

Aen-taele. j. aenspraecke.

aen-taelen. j. aenspreken.

Aen-tast.

Tactus, tactio: & Apprehensio.

aen-tasten.

Tangere, attingere, attrectare, contrectare.

aen-tasten met gheweld.

Inuadere, apprehendere, impressionem facere, cum impetu aggredi.

Aen-teeckenen.

Annotare.

Aen-tijen.

Prodere, indicare. & Imputare, incusare, insimulare.

Aen-tijghen.

Demonstrare, indicare: & Accusare, prodere: & Imputare, incusare.

aen-tijgher.

Index, demonstrator: & Imputator, delator.

Aen-trecken.

Attrahere: & Attrectare.

aen-trecken, aen-doen.

Induere.

aen-trecken.

Assumere. Sich eenighe saecke aen-trecken. Assumere sibi rem aliquam, attribuere, arrogare sibi.

aen-treckende ooghen.

Oculi illices.

aen-trecker, schoeyer.

Calcipes. vulgo attractorium.

Aen-treden.

Incedere, ingredi, progredi.

Aen-vaen. j. aen vanghen.

Aen-val.

Aggressus, impressio, impetus.

aen-vallen.

Aggredi, adoriri: & Impetere, inuadere: & Impressionem facere, irruere.

Aen-vanck.

germ. sax. holl. sic. j. beghinsel.

aen-vanghen. j. beghinnen.

Incipere.

Aen-vatten.

Arripere.

Aen-vechten.

Oppugnare, impugnare, tentare.

aen-vechtinghe.

Oppugnatio, tentatio.

Aen-veerden.

Accipere, acceptare, capessere.

aen-veerden , aen-tasten.

Arripere, appréhendere, aggredi.

Aen-voeren.

Adducere, adferre, aduehere: & Introducere.

aen-voeren om te vechten.

Educere in aciem.

aen-voerder.

Adductor, ductor: strategus, dux.

Aen-waeyem.

Afflare, adspirare.

Aen-wald.

ger. sax. sicamb. Legatus, orator: & Procurator litis, causidicus.

Aen-was, aen-wassinghe.

Accretio, accrementum, incrementum.

aen-was, aen-worp.

Alluuio, alluuies: tacitum incrementum, quod paulatim à flumine accessionem praebet.

aen-wassen.

Accrescere, increscere, supercrescere, adnasci, subnasci.

Aen-wenden. j. aen-keeren.

Aen-wijsen.

Demonstrare, adnotare, assignare, designare, indicare.

aen-wijsen, toe-wijsen met recht.

Adiudicare, addicere.

aen-wijsinge.

Demonstratio, annotatio.

aen-wijser.

Index.

Aen-worp.

Appendix, adiectio, adiectus, us: & Alluuio.

aen-worpen.

Adiicere.

Aen-wrijuen.

Atterere.

Aene, aen-heere.

ger. sax. sicamb. Proauus, aui pater.

aen-vrouwe.

ger. sax. sic. Proauia.

Aerckel, erckel.

Proiecta, podium.

Aerd.

Indoles, natura, ingenium, genius.

aerden.

Indolem siue naturam sequi. aerden nae den vader. Patrissare:

ingenium sine indolem patris referre, sequi: respondere moribus patris.

aerdigh.

Ingeniosus, solers, argutus, venustus, elegans.

aerdigheyd.

Venustas, elegantia, genius, gratia, lepos.

aerdighlijck.

Ingeniose, venustè, eleganter, affabrè, lepidè.

aerdsoen.

Indoles, natura.

Aerde, eerde.

Terra, tellus, humus, solum: arida, apud Eccles. sic dicta, quòd aretur. teste Ioanne Bocatio. Artham, id est, terram matrem, veteres Germani coluerunt. Iust. Lips.

aerde.

fland. gand. Forum. Koren aerde. flandr. j. koren-merckt. Forum frumentarium.

aerd-aecker.

holl. j, aerd-not. Bulbocastanum.

aerd-appel. j. verckens-brood.

Cyclaminus, rapum terrae.

aerd-besie.

Fragum, morum in herbis humi repentibus nascens.

aerd-beuinghe.

Terrae motus, terrae quassatio.

aerd-bodem.

Solum: & Orbis terrarum.

aerd-kuyl.

Hypogeum, locus subterraneus.

aerd-muys.

Mus agrestis, nitedula, mus subterraneus.

aerd-not.

Bulbocastanum.

aerd-rijck.

Tellus, terra.

aerd-roock.

Fumus terrae, fumaria.

aerd-slanghe.

Chersydrus.

aerd-steen.

Later non probè coctus.

aerd-spinne.

Stellio. vulgo tarantula.

aerd-vochtigh.

Vliginosus.

aerd-veyle.

Hedera.

aerd-veylen-torschen.

Corymbi.

aerd-worm.

Intestinum terrae, lumbricus, vermis terrestris.

aerde-werck.

Vas fictile, figlinum, luteum, testaceum, samium, aretinum, tuscum.

aerden.

Terreus.

aerden kruycke.

Serea.

aerden pot.

Poculum fictile, figlinum, luteum.

aerdtsch.

Terrenus, terreus.

aerdtissie. j. hegdisse.

Lacerta.

Aere. j. ere, nere.

Area, pauimentum.

Aeren, eren, eeren.

Aes, aeris. gal. erain.

aeren-werck, eren-werck.

Aeramentum, aerificium, opus aereum, vasa aerea, aenea, ahenea.

aere-pot, ere-pot.

Aeneum poculum, olla aenea, aerea.

Aere van coren.

Spica.

aeren-angel.

Arista.

aeren-vlieme.

Arista.

aerene, erene.

Aruum, ager aruus.

Aeren, eeren, eren, errien.

Arare, exarare, inarare, colere agrum, terram vertere aratro, proscindere aruum, exercere campos, terra moliri, ἀροῦν.

Aerpel, erpel.

fland. Anas mas.

Aers, eers.

Anus, podex, ἀρχος.

aers-billen.

Nates, clunes.

aers-bleyne.

Marisca, ficus, tuberculum in ano.

aers-darm, schijt-darm.

Intestinum rectum, longanon.

aers-darm, eynde, lijf.

Anus, sedes.

aers-gat.

Podex, circulus ani, foramen posticum, sedes.

aers-kerf. j. aers-gat.

Podex.

aers-kiele. j. broeck-kiele.

aers-voet.

Mergulus. auis teut. dicta à podibus pedici adiunctis, πυροσκελις.

aers-wisch.

Spongia tergendo podici. vulgo anitergium.

aers-wormken.

Ascaris.

aerselen, aerselinghen, erselen.

Retrogredi, retrocedere, tergiuersari, repedare, remeare, cessim ire, iter retro vertere, q. d. culum versus ire. ita quoque gal. reculer.

aerssel. maend.

vet. flan. October. sic dictus, quòd annus tunc precipuè retrogrediatur.

aerselincks.

Retrogradè.

Aerue. j. erue.

Aerwete. j. erwete.

Pisum.

Aes, aesken, een ooge op t'spel.

Canis, canicula, monas. vulgo hasarda. ger. ess: gal. ais ital. aso: hisp. as.

aes int ghewicht.

Monas, momentum.

Aes.

Esca, alimentum.

aesen, ésen.

Escam in os ingerere, obescare, cibare.

aes-sack., knap-sack.

Pera, ascopera, mantica, pera viatoria.

Aessem. j. adem.

Anhelitus.

aessemen. j. ademen.

Spirare.

Aet.

vet. flan. Esca, cibus, esculenta, cibaria.

aet mael. j. et-mael.

aet-schaere.

vet. Edulia, res edules.

aeterlinck.

holl j. bastaerd. Nothus, illegitimus, incestus.

Aette.

ger. vet. j. teyte. Tata, pater.

Aexe, Aexter. j. aeckse, aeckster.

A F

Af.

Ab, abs, de. ger. ab: angl. of.

Af-beelden.

Depingere, effigiem reddere.

af-beeldinghe.

Effigies.

Af-betaelen.

Persoluere.

Af-bidden.

Deprecari.

Af-bijten.

Demordere.

Af-binden.

Dissoluere.

Af-blaesen.

Deflare.

a-blaesen. j. af-trompen.

Af-blijuen.

Abesse, deesse.

af-blijuinghe.

Absentia.

af-blijuigh.

Absens.

Af-branden, af-barnen.

Deurere, exurere, incendio delere: & Deuri, exuri. conflagrare.

Af-breke, af-breucke.

Abruptio: & Abstinentia: & Defectio.

af-breken.

Defringere, abrumpere, conuellere, refigere.

af-breken, af-worpen.

Demoliri, destruere, diruere, prosternere.

af breken de brugghe.

Interrumpere pontem.

af-breken de ghewoonte.

Consuetudinem abolere, abrogare.

af-breken, af-wijcken.

Desciscere, deficere.

af breken, ont-houden.

Abstinere, continere se.

Af brenghen.

Deducere: & Auocare, remouere à proposito.

Af danck

Missio, dimissio, commeatus.

af-dancken.

Dimittere cum gratiarum actione.

af-dancken de krieghslieden.

Missionem dare militibus, milites dimittere, missum facere exercitum, exauctorare militem, sacramento absoluere.

Af dedinghen.

Transigere, controuersiam dirimere.

Af deelen.

Departiri, partes facere, secernere, diuidere.

Af dienen, de tafel opnemen.

Auferre mensam, auferre epulas mensa, tollere mensam, sustollere mensam.

Af doen.

Deponere, demittere, demere, adimere, auferre, semouere, tollere.

af-doen den hoed.

Aperire caput.

af-doen. j. villen.

Glubere, deglubere.

Af-draeghen.

Deferre, deportare.

af-draeghen.

Sarcire, compensare. af-draeghen den cooper de schaede. Emptori damnum praestare, sarcire damnum.

af-draeghentheyt.

vet fland. Obtrectatio, detractio, contemptus, ignominia.

Af-drijuen.

Depellere, repellere, propellere, arcere, abigere.

Af dringen.

Deprimere. & Extorquere, extundere. vi elicere vel eripere.

Af-drooghen.

Detergere.

Af-drucken.

Exprimere, imprimere.

Af-druypen, af-druppen.

Destillare distillare.

Af-dwaen.

Abstergere, eluere.

Af dwinghen. j. afdringhen.

Extorquere.

Af eten.

Depascere.

Af-gaen.

Descendere: & Abscedere, decedere, recedere discedere.

af-gaen.

Deficere, destituere, derelinquere.

af-gaen.

Negare, inficias ire, inficiari, defugere, renunciare, abdicare.

af-gaen, den dienst verlaeten.

Abire magistratu, consulatu, senatu, &c. Abdicare se magistratu, deponere magistratum.

af gaen, af-nemen.

Decrescere, exolescere, obsolere, obsolescere, deficere, rarescere, attenuari. af-gaende ouder. Vergens aetas, praecipitata, grandior.

af-gaen als de wijn.

Fugere, annis cedere. af-gaende wijn. Vinum fugiens, exolescens, dubium, in vitium inclinans, quod aetati cedit, nec diutiùs seruari potest, aetatem non ferens.

af gaende man.

Vir defectae senectutis, exactae aetatis, defectus senio.

af-gaende mane.

Luna decrescens.

af-gaende verwe.

Color defluens, caducus, euanidus.

af-ganck.

Descensus, occasus, discessus, recessus, obitus: & Extremitas, senium: & Deflexus, deliquium: & Intertrimentum, intertritura.

Af-ghedreuen esel.

Ruptus asellus, strigosus, cursu exhaustus.

Af-ghelaeten.

Demissus.

Af ghelaeten wijn.

Vinum defoecatum.

Af-ghenomen.

Ademptus, ablatus.

af-ghenomen van sieckte.

Confectus, adfectus, fractus, debilitatus morbo.

Af-ghereden peerd.

Equus strigosus, ruptus, cursu exhaustus, detritus multa equitatione.

Af-ghescheurt.

Abruptus.

Af-ghescheyden.

Separatus, diremptus.

Af gheschoren.

Abrasus.

Af-ghe-schrift. j. af-schrift.

Exemplum.

Af-ghe-schut.

Interclusus.

Af-gheset.

Depositus.

af-gheset van sijn ampt.

Amotus, reiectus ex inita dignitate.

af-gheset van de straet-schenders.

Spoliatus à grassatoribus, exutus à latronibus.

af-gheset gheld.

Abrogata pecunia, aes abolitum.

af-ghesette brieuen.

Literae in via interceptae.

Af-ghe-sneden.

Decisus.

af-ghesneden koussen.

Tibialia.

Af-ghe-storuen.

Demortuus, defunctus.

Af-ghestroopte huyd.

Exuuiae.

Af-ghe-wendt.

Auersus.

Af-ghieten.

Defundere. & Fundere, effigiem arte fusoria exprimere, fundendo, siue conflando formare.

Af-ghijlen.

Eblandiri, expalpare.

Af-god.

Idolum. af-goddinne. Idolum, dea.

af-goden dienaer, af-goderer.

Idololatra

af-goderije.

Idololatria, Idolorum cultus.

Af-grijsen.

Horrere, execrari.

af-grijselick.

Horribilis, detestabilis, execrabilis.

af-grijselickheyd.

Horror, abominatio.

Af-grond.

Abyssus, barathrum, locus immensae altitudinis, fundo carens.

af-grondigh.

Immensè profundus.

Af-gunste, af-gunstigheydt.

Inuidia, maleuolentia.

af gunstigh.

Inuidus, maleuolus, infensus, malignus.

Af-hangh aen den timmer.

Proiectum, proiectura, appendix aedificij, tectum in vnam partem deuexum habens: & Podium.

af hanghen.

Dependere, propendere.

Af heymen.

Intersepire.

Af-hendigh, oft af-handigh maecken.

Eripere è manibus, extorquere.

Af-houden.

Inhibere, depellere, arcere.

af-houden.

Abstinere, desistere.

Af-houwen.

Amputare, abscindere, resecare, demetere, succidere.

af-houwer.

holl. gorck. j. beul. Decollator, carnifex.

Af-ionste.

fland. j. af-gunste.

Af-keer.

Auersatio. & Diuerticulum.

af-keer hebben.

Auersari, auerti, vultum auertere odij vel abominationis causa.

af-keeren.

Auertere, abducere, deflectere, arcere, decedere.

Af-kladden. j. kladden, kladderen.

Abstergere sordes.

Af-klaere.

Absoluere, perficere. af-klaeren de rekeninghe. Putare rationes: puram, putam & absolutam conficere rationem. vulgò claram facere rationem.

Af-klimmen.

Descendere.

Af-komen.

Descendere.

af-komen.

Defungi, expedire se re aliqua.

af-komelingh.

Oriundus.

af-komelinghen.

Nepotes, posteri.

af komstigh.

Progenitus, prognatus, oriundus, ortus.

af-komste.

Descensus.

af-komste, geslacht.

Progenies, posteri, nepotes.

Af-koop.

Redemptio. af-coop doen. Redimere.

af-koopen.

Emere ab aliquo: & Redimere.

Af-korten.

Decurtare, abbreuiare, praecidere, resecare.

af-korten, af-rekenen.

De summa detrahere, deducere, reputare, decidere, demere summae.

af kortsel. j. af-snijtsel.

Af-laet.

Cessatio.

af-laet.

Absolutio, remissio, condonatio. af-laet des Paus. Indulgentiae pontificiae, largitiones veniales, donatiuum veniale, donatiuum pontificium.

af-laet brief.

Diploma veniale.

af-laeten.

Demittere, dimittere, deducere: & Absoluere.

af-laeten den wijn.

Elutriare, defecare.

af-laeten, ophouden.

Cessare, desinere, quiescere, finem facere, omittere, sistere, absistere, abstinere.

af-laeten, ontspannen.

Retendere, detendere, relaxare.

Af-langhen.

Attingere atque proferre.

Af-leenen. j. ont-leenen.

Af-legghen.

Ponere, deponere.

af-legghen den rouw.

Elugere, deponere luctum siue vestitum lugubrem.

af-legghen de renten.

Reditus persoluere, redimere, luere, se prorsus liberare à reditibus.

af-leggen, kaluen.

Foetare, foetum edire.

Af leyden.

Deducere, abducere.

af leyden het water.

Deriuare.

Af-leken.

Destillare.

Af-lesen de appelen.

Decerpere, legere poma

af lesen ter puyen.

Denuntiare siue promulgare publicè.

Af lijuigh.

Mortuus.

af-lijuigh maecken

Occidere.

af-lijuigh worden

Mori.

af-lijuigheyd.

Mors, obitus.

Af loop.

Decursus.

af-loopen

Decurrere, deorsum currere: & Delabi, defluere.

af-loopen het plat land.

Depopulari agros, destruere, depraedari, diripere, vadare

Af lossen

Absoluere, dissoluere.

Af luycken.

Secludere, sepire.

af-luycksel.

Seclusorium, sepimentum.

Af maecken.

Conficere, perficere, effectum reddere, absoluere, expedire.

Af maeyen.

Demetere.

Af-maelen.

Molere: & Depingere.

Af maenen.

Dehortari, dissuadere, auocare.

Af mennen de beesten.

Fatigare iumenta.

af mennen een saecke.

Peragere, absoluere, expedire rem.

Af meten.

Dimetiri.

Af-neyghen.

Proclinare.

af neygingh

Procliuis, accliuis.

Af nemen.

Demere, tollere, auferre, adimere, eripere.

af nemen.

Accipere, excipere.

af-nemen den eed.

Iusiurandum accipere, excipere.

af nemen wel oft quaedlijck.

Accipere in bonam vel malam partem: amicè aut aegrè accipere.

af nemen.

Decrescere, rarescere, deficere, macrescere, extenuari.

Af-nijpen.

Decerpere.

Af paelen.

Determinare, limitibus distinguere.

Af-panden.

Pignora capere, exequi.

Af pellen.

Decorticare.

Af-pitsen.

Decerpere.

Af-plucken.

Decerpere, carpere, delibare.

Af-preken.

Dissuadere longa oratione.

Af-raeden j. ontraeden.

Af rede.

Epilogus.

af reden.

Perorare.

Af rekenen, af-tellen.

Dinumerare.

af-rekenen, af-korte.

De summa deducere, detrahere, reputare.

af rekenen.

Dispungere, expungere rationes, putare rationem, suoducere calculum.

Af-rijden een peerd.

Exhaurire cursu equum, eneruare equitando.

Af-rijsen.

Delabi.

Af-rijten.

Deuellere, auellere.

Af-roepen.

Auocare.

af-roepen. j. wt-roepen.

Proclamare.

Af-rollen.

Deuoluere, deuolui.

Af rotten.

Putredine, perire.

Af-rucken.

Auellere.

Af-rupen, af-roopen.

Detrahere, auellere, decerpere, destringere.

Af-saeghen.

Desecare serra.

Af-saet, af-hanck, ouer-spronck.

Podium, proiecta, antes, ium.

Af-schaeuen.

Dedolare, dolabra abradere.

af-schaefsel.

Ramentum.

Af-schelfferen.

Desquamare.

Af-scheren.

Abradere, detundere.

Af-schermen.

Ictum auertere, propulsare, repellere more gladiatorio.

Af-scheuren.

Abrumpere, derumpere.

Af-scheyd.

Abitus, decessus, discessus, discessio, abscessus, recessus, digressus, digressio: & Missio, dimissio.

af-scheyd des houwelijcks.

Diuortium.

af-scheyden.

Segregare, discernere, secernere, seiungere.

af-scheyden, wech gaen.

Digredi, abire, discedere, abscedere.

Af-schieten.

Eiaculari, emittere sagittas, exonerare arcum: displodere, explodere aenea tormenta.

Af-schrabben.

Abradere, destringere.

af schrabsel.

Ramentum, destrigmentum.

Af-schrift. j. wt schrift.

Apographum.

Af-schudden.

Decutere.

Af-schuymen.

Despumare.

Af-schutten.

Secludere, separare sepi-

mento, asseribus, pariete: intersepire: opere intestino vestire parietes.

af-schutsel.

Conseptum, septum, sepimentum, interseptum, diaphragma, paries.

Af-segghen, ont-segghen.

Abnegare, renegare, recusare, renunciare.

Af-setten.

Deponere, mouere loco: amouere, tollere abolere, abrogare.

af-setten van sijn ampt.

Dimouere officio, deponere imperio: abrogare alicui imperium, abolere alicui magistratum, amouere aliquem magistratu, remouere è senatu, mouere senatu: potestatem abrogare alcui.

af-setten het gheld.

Numismatis aestimationem remittere, abrogare.

af-setten, roouen, straet-schenden

Spoliare, grassari, latrocinari.

af-setten een lid.

Recidere membrum, demere artus.

af-setten, ver-lichten met verwen.

Depingere variis coloribus, ornare coloribus.

af-setter, straet-schender.

Grassator, latro, spoliator.

af-setter, ver-lichter.

Depictor, ornator imaginum, pictor variorum colorum.

af-setsel.

Vmbra, tonus, splendor picturae.

Af-sicht.

Deformitas: despectus, us, despectio, despicientia, auersio.

af-sichtigh.

Deformis, horridus aspectu & Despectus, abominandus, horribilis.

af-sien.

Despicere, deorsum aspicere. & Despicere, despicari, auersari.

af-sien.

Collimare, defigere penitus oculos in rem aliquam.

Af-sijpen.

Defluere.

Af-sinnich.

sicamb. Amens, demens.

Af-sitten vanden peerde, waghen.

Descendere equo, curru. &c.

Af-slach.

Minutio, diminutio, imminutio: & Remissio.

af-slach, weygheringhe.

Repulsa, recusatio.

af-slach maecken.

Vilitatem inferre. af-slach maecken int koren. Leuare annonam, laxare annonam, facere vt frumenta minùs cara sint, & minoris vendantur.

Af-slaen, af-smijten.

Decutere.

af-slaen het hoofd. j. onthoofden.

Decutere ense caput.

af-slaen.

Repellere.

af-slaen den slach, af-keeren.

Excipere ictum gladio, repellere, auertere ictum.

af-slaen de vijanden.

Pellere, repellere, depellere, propulsare hostes moenibus, muris. &c.

af-slaen, weygheren.

Abnegare, denegare, recusare, abnuere.

af-slaen.

Diminuere, imminuere, detrahere.

af-slaen sijn water. j. pissen.

afslaen. j. af-corten van de somme.

De summa detrahere.

Af-slaen.

Laxare. Het coren slaet af. Frumentum laxat, annona laxat, pretio diminuitur, annonae pretium se remittit.

Af-slijten.

Deterere.

Af-sloouen.

Stringere, distringere, destringere: & Soluere, explicare.

Af-sluyten.

Secludere, discludere: & Intercludere, praecludere.

af-sluytsel.

Seclusorium, conseptum.

Af-maecken.

Decutere.

Af-smeecken.

Eblandiri, expalpare.

Af-snijden.

Abscindere, resecare, demetere, succidere.

af-snijdsel, af-snijdelinck.

Segmen, praesegmen, resegmen, putamen, ramentum.

Af-sonderen.

Separare, segregare, secernere.

Af-spannen.

Detendere, retendere, laxare.

Af-spenen.

Ablactare.

Af-spinnen.

Pernere, plenas exonerare colos.

Af-spoelen.

Abluere, eluere, proluere.

Af-spreken.

Respondere, fideiubere.

Af-springhen.

Desilire.

Af-staen.

Absistere.

af-staen, ophouden.

Absistere, desistere, abstinere, supersedere, cessare, desinere.

af-stand.

Concessatio, vacatio, abstinentia.

af-stand doen.

Desistere, cedere alicui re aliqua.

Af-steken.

Detrudere.

af-steken het schip van lande.

Soluere, soluere ora vel oram, soluere nauem, solutis anchoris nauigationi se committere, à porru discedere, nauem è portu ducere, soluere è portu, linquere portum.

af-steken de kele.

Iugulare, in iugulum ense descendere, defigere cultrum in iugulo, iugulum confodere.

Af-stellen. j. af-setten.

Deponere.

Af-steruen.

Demori.

Af-stijghen.

Descendere.

Af-stompen.

Detruncare, distruncare, demutilare.

Af-stooten.

Detrudere, deturbare.

Af-stormen.

Disturbare, deturbare.

Af-strijcken.

Abstergere, detergere, distringere.

af-strijcksel. j. afschrabsel.

Af-stroopen.

Stringere, distringere, destringere.

af-stroopsel.

Destrigmentum.

Af-swéren.

Sacramento negare.

Af-taelen.

Sermone siue eloquentia superare, vincere dicendo.

Af-teeckenen.

Designare, denotare: & Lineare, delineare, deformare.

Af-tellen.

Dinumerare, persequi numero.

Af-terren, ont-terren.

Dissuere.

Af-tocht, ver-treck.

Receptus, recessus, discessus, us.

Af-treck.

Detractio, ablatio, amotio, auocatio: & Auersatio.

af-trecken.

Detrahere, abstrahere, retrahere, auellere, abducere, auocare.

af-trecken. j. vertrecken.

Discedere.

af-trecken van de somme.

Deducere, detrahere, demere de summa.

af-trecken den wijn van de moeyer.

Elutriare, defoecare vinum.

Af-treden.

Descendere: & Abscedere, secedere, digredi.

af-tredinghe.

Descensus: & Abscessio, digressio, secessus.

Af-trennen.

Abscindere, abrumpere, dissuere.

Af-troetelen. j. af-vleyden.

Eblandiri.

Af-trompen.

Proclamare, publicare sono tubae.

af-trompen.

Eblandiri fallaciis.

Af-tronck, aue-tronck.

vetus flan. j. bastard. Nothus, spurius.

Af-troncken.

Detruncare.

Af-tuymelen.

Deuoluere, deuolui.

Af-vaeghen.

Detergere.

Af-vaerdighen.

Expedire, perficere, conficere, absoluere.

Af-vaeren, af-steken.

Linquere oram, soluere nauem.

Af-val.

Casus: & Excrementum.

af-val.

Poma cadiua, caduca.

af-val. j. laeckagie.

Diminutio.

af-val van gheslaghen beesten.

Exteriora, trunculi, extremitates truncatae.

af-val, gheroof, kroost van de gans.

Acrocolia anseris, trunculi: extremitates membrorum truncatae.

af-val tot de vijanden.

Transfugium, transitio, ad hostes, apostatis, defectio.

af-vallen.

Decidere, labi.

af-vallen van t'verbond.

Desciscere.

af-vallen van sijnen veld-heere.

Desciscere ab Imperatore, deficere à principe, duce.

af-vallich.

Deciduus, caducus, cadiuus.

af-vallich, af-valligher.

Defector, transfuga, perfuga, desertor, apostata.

Af-vellen.

Prosternere, diruere.

Af-vijlen.

Delimare, elimare.

af-vijlsel.

Limatura, scobs.

Af-villen.

Excoriare.

Af-vleyden.

Eblandiri.

Af-vlieten.

Defluere.

Af-waeter.

Alueus lateralis.

Af-waeterken.

Riuus siue amniculus lateralis.

Af-wasschen.

Abluere, eluere.

Af-wegh.

Deuium, deflexus, iter auium, diuerticulum.

af-weghigh.

Auius, deuius.

Af-weyden.

Depascere, tondere herbas.

Af-weldighen.

Vi eripere.

Af-wenden, af-keeren.

Auertere, deflectere, decedere.

af-wendich.

Auertens, amouens, deflectens: & Auersus, abalienatus.

af-wendich maecken.

Auertere, abducere, abstrahere, abalienare.

af-wendinghe.

Auersio.

Af-wenschen.

Deprecari.

Af-wentelen.

Deuoluere, deuolui.

Af-werck.

ger. sax. sic. Stupa.

Af-wéren.

Auertere, arcere.

Af-werpen.

Deiicere, sternere, diruere, demoliri, deturbare.

af-werpen, af-setten.

Spoliare.

af-werpen de brieuen.

Intercipere literas

Af-wesen.

Abesse.

af-wesigh.

Absens.

Af-weuen.

Pertexere.

Af-winden.

Deuoluere: & Demittere trochlea.

Af-winnen.

Euincere, vincendo extorquere.

Af-wisschen.

Abstergere, detergere.

Af-wijcken.

Deflectere, declinare.

af-wijcken, af-vallen.

Desciscere, deficere

Af-wijsen met recht.

Abiudicare.

Af-worpen. j. af-werpen.

Af-wrijuen.

Defricare, deterere, detergere.

Affel, naffel.

fland. j. nauel.

Affodille.

Asphodelus, hastula regia; albucum. vulgó affodillus. ger affodilvvurtz: gal. asphodille: ital. amphodillo: angl affodil.

After.

holl. campin. angl. j. achter. Retro.

A G

Aggher. j. eggher.

Terebra.

Agheram.

Scarabeus cornutus.

Aghet. j. ghet.

Aghetucht.

sax. sic. Cloaca.

Agrimonie.

Eupatorium, inuolucrum maius. officin. agrimonia. ger. agrimomen: gal. aigrimoine: ital. agrimonia: hisp. agrimonia: ang. aigremonie.

A H

Ahorn, aen-horn.

ger. sax. sic. Platanus.

A I

Aiuyn, oiuyn.

Caepa, caepe: vnio, onis. gal. oignon: ang. onyon.

aiuyn-bedde.

Cepetum, cepitium, cepina.

A K

Ake, aecke, naecke.

sicamb. colon. Cymba, hippago.

Akeleye.

Aquilegia, aquilia, aquilina, columbina. germ. akeley: gal. ancolie: ital. aquileia.

Aker.

Vas aquarium, vas aquale, ahenum aquarium.

Aker.

holl. j. acker. Glans.

Aketisse.

fland. j. haeghdisse. Lacerta.

A L

Al, alle.

Omnis, cunctus, totus, vniuersus.

al, geheel.

Totus.

al, gheheelijck.

Prorsus omnino.

al ist dat.

Licet, quamuis, quantumuis, quanquam, etsi, etiamsi, tametsi.

al gaende, al staende, al sittende, al springhende, al lachende.

Eundo, stando, sedendo, saltando, ridendo.

al willens.

Volens, sponte.

al hier, al daer, al waer.

Hac, illac, quâ. al om. Circum. al om ende om. Circumcirca.

al reed.

Omnino promptus.

al reed.

In promptu.

al reed.

Iamiam, iam.

al te seer.

Nimis, nimis quàm, per quàm.

Al-be-dille.

hol. j. al-be-drijf.

Al-bedrijf, al-be-schick, al-be-wind, al-be-stier.

πολυπραγμων, Ardelio, homo inquies: omnibus se negotiis ingerens: qui rerum omnium satagit, nihilque rectè fieri putat, nisi cui ipsemet praefuerit, manumque admouerit.

Al-deur.

Assiduè, continenter, continuè.

Al-dus.

Hoc omino modo, sic prorsus

al-dus-daenigh.

Huiusmodi prorsus.

Al-een. j. alleen.

Solus.

Al-en-een.

Continenter, assiduò.

Al-eer.

Antè, priùs.

Al-ghemeyn.

Vniuersus, vniuersalis, generalis, omnino communis.

Al-machtigh.

Omnipotens.

Al-moghende.

Omnipotens.

Al-mutse, amutse, mutse, al-muys.

Amiculum pelliceum, amictus, tutulus, noegaeum: pallium pelliceum quo sacrificus caput humerosque tegit: vestis sacerdotum, maximè canonicorum (inquit Gesnerus cap. de Mure Pontico) ex pellibus murium Ponticorum, siue variorum aut Venetorum, cum caudis ad imum dependentibus marginem. vulgo amusia, amicia, aumicia, amucius, almuchium, almutium, almucherum, beffa, byrrus. gal. amuche: hisp. muceta: dicitur quoque teut. Koor-hoed, & Koor-kappe, & Beffe.

Al-noch.

Adhuc.

Al-so.

Sic omnino, sic, taliter, ita.

al-so haest.

Tam citò.

al-so seer.

Vsque adeò.

al-so vele.

Tantum, tot.

al-so daenich.

Talis omnino.

Al-solck, al-sulck.

Omnino talis.

Al-sus. j. aldus.

Hoc modo.

Al-te groot, al-te seer.

Nimius, & Nimis quàm, perquam.

al-te gader.

Simul omnes.

al-te hands.

holl. Statim, continuò.

al-te-mael, al-t'eene-mael.

Simul & semel, prorsus, omnino.

al-te-met.

Subinde, aliquando, aliquoties

al-te-saemen.

Omnes simul, omnes ad vnum, ad vnum omnes.

al-te seer.

Nimis.

al-te-veel.

Nimium prorsus.

al-te-veel.

vetus. Hermaphroditus: qui nimium habet, quia vtrunque sexum.

Al-thenen, allen-thenen.

Vbique.

Al-tijd.

Semper, perpetuùm, perpetuò, omni tempore.

Al-toos. j. altijd.

Semper.

Al-vraet.

Pamphagus, omniuorus.

Al-weerdigh.

Pretiosus, multi pretij, quantiuis pretij.

Alle.

Omnis, omnes.

alle beyde.

Ambo, vterque.

alle daghe.

Quotidie, singulis diebus, in singulos dies: indies, per singulos dies.

alle die.

Omnes qui, quotquot, quicunque.

alle iaere.

Quotannis, singulis annis.

alle-man.

Quilibet, quisque, omnis homo.

alle-wege, aller-wege.

Vbique locorum.

Alleen, al-een.

Solus, solitarius, vnicus: & Seorsum. ger allein: angl alone.

alleen spreken met iemanden.

Amotis arbitris, sine arbitris loqui.

alleenheyd.

Solitudo.

alleenlick.

Solùm, modò, tantùm, solummodo, tantummodo, dumtaxat.

alleenskens, al-eenskens.

Singulatim, vnumquodque seorsum & per se.

alleenskens. j. allengskens.

Sensim, ductim, paulatim.

alleleens, al-euen-eens.

Par, idem: similiter, perinde, omnino idem.

allengskens, allangskens, allentskens, allensene, allinselinghen, allinskens, allijnskens, alleydskens.

Longiuscule: omnino lentè, prortus lentè: sensim, ductim, paulatim, pedetentim, gradatim, minutatim, minutim, minute. Variè à variis hac dictio scribitur, pronuntiatur & explicatur.

allenthaluen, allenthenen. j. allerweghe.

Vbique.

Aller.

Omnium. Superlatiuis pulchrè preponitur, eorumque significationem adauget hac dictio. ut, aller beste, aller kleinste, aller meeste. Omnium optimus, minimus, maximus.

aller-hande. j. allerley.

aller-ley.

Omnigenus. aller-ley volck. Omne genus homines, cuiusuis generis homines.

aller-maick.

holl. Omnis, cunctus.

aller-meest.

Cùm maximè. omnium maximè, praecipuè, potissimùm, potissimè.

aller-tier.

ve. flan j. allerley. Omnigenus.

aller-weghe, alle-weghe.

Vbique viarum, vbique locorum, vbique, quoquouersum, quaquauersum: semper & vbique.

Alles-sins.

Omni sensu, omni modo: & Omni loco, vbique perpetuò, prorsum, ger. alvveg: ang. allvvaye.

Allick, allinghe, allicken.

fland. holl. j. al gheheelijck. Prorsus, omnino.

Al-lijcke-wel.

Nihilominus, attamen.

Alabast. j. abast.

Alaem, alem.

Vtensilia, instrumenta artificum, instrumenta mechanica.

Aland-wortel.

Helenium, inula, terminalium. vulgo Enula campana. germ. alantvvurtz: gal. aulnee: hisp. ala.

Alb-boom, alder-boom.

germ. sax. j. abeel-boom. Populus alba.

Albe-alue.

Alba vestis sacrifici dalmatica, poderis.

albe.

sicamb. j. wit-penninck.

Ald. j. oud.

Antiquus.

Ale. j. ael.

Alem. j. alaem.

Vtensilia.

Alf, alue.

Incubus, ephialtes, faunus: satyrus, syluanus: daemon insultor hominum, reliqua vide in alue.

alf-pape.

Bryonia, vitis alba.

alf-rancke.

Amara dulcis, dulci-amara, ciclaminos altera, filiquastrum, Circea: à Circe nempe venefica: quod & Teutonica dictio videtur innuere.

Alhoren-boom, el-horen.

sicamb. Sambucus.

Allende. j. ellende.

Almanack.

Calendarium. q.d. almaen-achte. j. omnium lunarum totius anni consideratio siue obseruatio. Almanack numerus siue numeratio Arabibus, Chaldaeis & Hebraeis. secundùm quosdam dicitur. Almanack (inquit Iosephus Scaliger in notis in Aetnam Virgilij dixerunt Arabes Calendarium, addito scilicet articulo suo: non enim, quod quibusdam persuosum audio, mera vox Arabica est, sed tantùm in Arabiscarum vocum familiam recepta.

Almaris. j. ammaris.

Armarium. ger. almerge, armerge

Almeye, almey-bom. j. hammeye.

Clathrus, clathrum.

Alpe.

Ala tympani molae aquariae.

Alruyne, alrune.

ger. sax. sic. mandragora.

Als

Cùm, quando.

als, ghelijck als.

Vt, vti, sicut, sicuti, ceu, tanquam, velut, veluti, vtpote, quasi, quemadmodum, instar, adinstar, quasi.

als kacks, kackemick.

Quasi, quasi verò, simulatè, non verè nec ex animo, dicis gratia, lusoriè, in speciem, dissimulanter.

als oft.

Quasi, ac fi, ita vt, perinde ac.

Alssen.

Absinthium. gal. aluyne: it assenzo: hisp. alosna.

alssen-wijn.

Absinthites.

Alsene. j. elsene.

Subula.

Alstarck, alstrack. j. estrick.

sax. Pauimentum.

Altaer. j. outaer.

Alue. j. albe.

Alba vestis sacrifici.

Alue. j. alf.

Incubus, faunus, &c. ger. alb: angl elfe sax. alf: alpe.

aluen.

inquit Becanus, dicuntur, wit-vrouwen. j. albae mulieres, nempe albae nymphae diabolicae: Oreades, montium deae.

aluinne.

Lamia, larua empusa, strix: spectrum albo habitu viduae lugentis ruri obambulans. vulgò elua. ang. elfe.

aluen.

Laruam agere, induere personam lamiae: & Ludere, nugari, iocari: & Insanire.

aluerije.

Praestigiae, delusiones: & Ludus, lusus, iocus: & Insania, stultitia.

Aluyn.

Alumen. ger alaun gal alun: ital. alume. hisp alumbre: ang. alume.

aluynen.

Intingere in alumen.

A M

Am, amme, ham.

Pascuum, locus pascuus: & Pars esculenta.

am.

vetus, Nutritius: præfectus, dominus, patronus: qui pascit & regit: amo Hispanis dicitur: hinc conijcio etymologiam petendam harum dictionum. ambacht, am-man, ammaris: & harum similiter peregrinarum, am-bassaet, am-mirael, &c.

Amacht, on-macht.

Impotentia impotentia animi, dictio composita ex a & macht.

amachtich, on-machtich.

Impotens, impotens animi, imbecillus, lassus, debilis.

amachtigheyd.

Impotentia, debilitas, imbecillitas.

Amandel.

Amygdala, amygdalum, nux Græca, nux Thasia. germ mandel gal. amande: Ital. mandola: hisp almendra: ang. almonde.

amandelkens.

Tonsillae, glandulae colli. vulgò amygdalae.

Amarelle.

ger. sax. sicamb Cerasum apronianum, cerasum amari siue aridi saporis. vulgò amarinum.

amarelle,

Armeniacum malum, praecox, j. pruym-perse.

Ambacht, am-bacht.

Artificium, opificium, ars manuaria, ars mechanica, ars lucrosa, ars alma, ars nutrix: vulgò ars de pane lucrando. quidam scribunt hand-bacht.

ambacht, gulde.

Collegium artificum.

ambacht.

vetus. Officium, munus, munus publicum, iurisdictio, praefectura: & Territorium cruitatis.

ambachten

(ait Joan. Goropius Becanus) eiusmodi in ciuitatibus corpora dicuntur, quae vnum sibi legunt, cuius auctoritatem perinde atque capitis sui venerantur. Hinc apud Flandros quatuor pagi sunt, aut potius vnus pagus in quatuor regiones diuisus, cuius singule partes ambachten vocantur: quod diligenter notandum, ne quis opinetur hoc vocabulo mechanicam artem significari, quod quidam sermonis sui nimis rudes opinantur. Ambachten (repetit idem Becanus) sunt collegia artificum in ciuitatibus. Sed quia Ambactorum nomen artificum maximè corporibus in opidis est tributum, omnes artes ad quas ad collegia illa peruenitur, ab usu quodam per ambitionem irrepente, coeperunt Ambachten nominari voce non propria.

ambachts-heeren.

Ambacti: illustres viri, penes quos est summa rerum, & dominatus in coloniis, municipiis & territoriis. Leuin. Lemnius.

ambachts-heden.

Opifices mechanici.

ambachts-man.

Opifex manuarius, artifex mechanicus, cerdo, manibus victam quaeritans.

ambachter.

Prefectus. vulgò Officiarius.

Ambassaed, ambassaet, am-bassadeur.

Legatus, orator, apostolus, legationi praefectus. vulgò ambasiator, ambasciator. gal. ambassadeur: ital. imbasciatore: hisp. embaxador: ang. ambassadour.

ambassaete, ambassaet-schap.

Legatio

Amborstich.

holl. j. engh-borstigh. Asthmaticus.

Ambre. j. emmer.

Succinum.

Ame.

Cadus: hama, (cui nostras vox ame consona est) aquarium est vas rotundioris formae & ventris globosioris, teste Turnebo. ame antvverp. i. 50. ghelten.

Ameyde. j. almeyboom, hammeyde.

Clathrus.

Amel-donck, amel-bloeme, amel-meel stijfsel.

Amylum: farina sine mola facta. vulgò amidum.

amel-koren.

Olyra, far candidum.

Amer, amer-stad.

Acta, ae.

Amer.

Fauilla.

ameringhen.

Stricturae, scintillae, fauillae.

Ameril. j. smerghel.

Smiris.

Amman, am-man.

Praetor, praefectus: causarum ciuilium praetor, vulgò ammannus, Amman. germ. Consul. Amman Peito Nannio alt-mannus, out-mannus & olt-mannus dicitur q.d. senex vir. Becano ampt-man . vide Am.

ammanschap.

Praefectura.

Ammare, ammaris, almaris, schapraede.

Armarium, promptuarium, theca escaria: aumarium. i. arca Lips. ger almerge, armergen gal. armaire: ital. armaio hisp. almario: ang. almery.

Amme.

ger. sax. fris sicamb Alumna, alma mater, nutrix.

amme, am.

fland. j. ham. Pascuum.

ammen.

ger sax fris. sic. Pascere, nutrire, alere.

amme-laecken.

Mappa. vox Brabantis vsitatisima, pro qua alij tafel-laecken.

Ammirael.

Archithalassus, praefectus maris, classis: imperator rerum maritimarum. vulgò ammiralius, ammirandus, ammir Arabicè rex siue imperator dicitur. gal. ammiral: ital. ammiraglio. ang admiral.

ammirael-schip.

Nauis praetoria.

Ammer. j. emmer.

Succinum.

Amper.

Acerbus, immaturus, austerus, asper, amarus.

amperlick.

Acerbè, austerè, asperè, amarè.

Ampt.

ger sax sicamb. Munus, officium: & Munus publicum, magistratus.

ampt-bedelen.

Ambire.

ampt-bedelrije.

Ambitio.

ampt-ghenoot.

Collega.

ampt-man. j. amman.

Praefectus.

Ampulle, pulle.

Simpulum. vulgò ampulla: & Amula. siue hamula.

Amsel.

ger. sax. sic. j. meerle. Merula.

Amutse. j. al-mutse.

A N

An.

vetus holl fris j. on. Sine.

Ancke.

ger. j. boter. Butyrum.

Ancken.

vetus Figere.

Ancker.

Anchora, vncus. ger. ancker: gal. ancre: ital ancora: hisp. ancla: ang anker.

ancker in den timmer.

Subscus.

anckeren.

Figere anchoram, dente tenaci ancorae fundare nauem, anchora fundare nauem.

anckeren nae eenich dinck. j. harcken.