Manuscrit I, p. I. Sept. 1693.
Gesien de Aenteekening gehouden in 't Schip 't Huys te Loo, tusschen Texel en Cap de B. Esperance, hoe veel glasen van ½ uijr het Water Instrument gewerckt heeft, en wat quantiteijt water het selve getrocken heeft (te weten uyt zeewater gedistilleert) midschaders hoe veel houten (men seght niet wat slagh van houten) ieder dagh daer toe sijn geconsumeert, dat is hoe veel houten extraordinaris hier toe sijn gebruijckt, behalven de ordinarise die oock gespecificeert werden tot de kocks vier. Want dese inventie profiteert oock van dit ordinaris vier.
De kocks vier consumeerde ordinaris 40 houten, sedert den 16 Aug. doen gesien dat hij daer mede toequam, daer tot noch toe 60, 70 à 75 houten daeghs geconsumeert hadde, de extraordinarise tot de Inventie waren van den 27 Jul. dat het Schip vertrock tot den 26 Oct. ontrent de 20, van daer tot den 21 Dec. dat aan de Caep quaemen ontrent de 40 houten daeghs.
Alsdoen bevonden dat op dese voiage in 3445 halfuijrs glasen tijdts, met 3492 branthouten (dit sijn de extraordinarise behalven die tot de kocks vier ginghen) is getrocken 24111 mingelen van 8 mutsjes, sijnde ieder dagh door den anderen gerekent seer nae, met 25 houten, 173 mengelen.
Daer werdt gemelt van een ketel tot dese distillatie, die altemet schoon gemaeckt wierdt.
Item van een kloot, die afgenomen wierdt, dit beteeckent den alembicus geloof ick.
Item van een pijp die 't sout water weder in zee brenght. Item van het schoonmaecken van een kromme pijp.
26 Sept. de kloot uijtgenomen en gesien of de gaetjes van de langhe pijp verstopt waeren.
Idem den 27 Sept. gedaen, en aen S. Iago gekomen.
Den brief van de Hr. van Werckendam seght onder andere van dit water distilleren, dat het van groote utiliteijt is voor de O. Compagnie, dat hij het selve water immers soo gesont en goet van smaeck achten als 't naturlycke water, aengemerckt hij in 't continueel gebruijck daer van gedurende sijne reyse minder snydingh in den buijck als van ander water is gewaer geworden. dat oock d'andere schepen daert selve is gebruyckt geworden bij nae geen dooden of siecken gehad hebben.
Het selfde getuijght Meyndert Haijenz in sijn brief aen den Hr. Bewinthebber van Collen. seggende dat op haer schip 3 dooden gehadt hebben maer van S. Iago af niet een.
Het schip Bantam 't welck de Hr. van Werckendam voerde, hadde tot aen S. Iago geen dooden of siecken, daerom wilde hij niet dat men 't selve Eylandt aendoen soude, doch van daer tot aen de Kaep hadde 223 dooden, en quam noch mirakuleus tot daer.