Handboek der Nederlandsche taal. Deel II. De sociologische structuur onzer taal II

Vijfde hoofdstuk. De jagerstaal.

Van oudsher reeds is de jacht in West-Europa een voorrecht der hoogere standen. Wel werden al in vroeger tijd, allerlei drijvers en kloppers gebruikt, en zoo ook lieden van geringen stand min of meer in het Jagerslatijn ingewijd; wel zijn uit deze kringen dan ook altijd de stroopers voortgekomen, vaak in niet zoo kleine getallen; maar alles te zamen hielden toch de rijkere ridders en heeren het centrum van deze taalgroep aan zich. En vooral, sinds in de 13^de en 14^de eeuw, juist als nu weer in de 20^ste eeuw, een geweldige sociale strooming door Europa ging, en alles zich in gilden en standen aaneensloot, trok de groene gilde haar banden al langer hoe dichter bijeen, te meer daar de uitvinding van het kruit en de invoering van de zoogenaamde Duitsche jacht, veel hoogere eischen van bekwaamheid en vaktechniek aan de gildeleden waren gaan stellen. Bovendien moest, in die dagen nog, elke nieuweling in deze taal, als in een nieuw heiligdom worden ingewijd, ja zelfs drie jaar lang onder een ‘leerprins’ dienen; en zóó weinig vrijheid van taal werd de novieten gelaten, dat er zelfs een officieele lijfstraf bepaald en ook inderdaad ontelbare malen toegepast werd, als een hunner bij vergissing of door jeugdige willekeur, de oude eerbiedwaardige vaktermen verminkte of verwarde. Men zou misschien geneigd zijn te denken, dat wij hier met een grillig ontaarde gewoonte van wat rijke losbollen te doen hadden, gelijk de ontgroening bij de studenten er thans een geworden is. Maar in werkelijkheid hebben wij hier een in z'n soort eerbiedwaardig overblijfsel van een algemeen menschelijk gebruik, bijna zoo oud wellicht als de menschelijke maatschappij zelve. A. van Gennep heeft in zijn boek Les Rites de Passage, Paris 1909 erop gewezen, hoe algemeen en officieel, bij alle minder en meer beschaafde volken, de ceremonieele overgang van de eene menschengroep in de andere gevierd wordt, vooral die van den jongeling tot den volwassen man. Bij deze plechtigheden wordt eerst de aannemeling door allerlei symbolen en soms wreede martelingen losgemaakt uit zijne vroegere groep, hij moet sterven aan het oude, en ook quasi zijn oude taal afleeren, hij mag ze althans niet meer gebruiken. Na een tusschentijd van afwachting en dood, begon en begint dan een nieuwe reeks plechtigheden van renaissance of herleving in den nieuwen staat, in de nieuwe gilde. Voor dat nieuwe leven moeten zij nu een nieuwe opvoeding krijgen, en dikwijls ook een heele nieuwe geheimtaal aanleeren. En van dit overoude gebruik is ons nu althans in de jagerstaal nog een zwak overblijfsel bewaard. Bij de studententaal heb ik hier niet op gewezen, omdat thans tusschen studententaal en de ontgroening, die ongetwijfeld ook op dezelfde antieke wereldoverleveringen teruggaat, geen rechtstreeksch verband meer bestaat. Deze piëteitvolle kaste-overlevering zou nu echter op den duur,

juist als bij vele primitieve volken, tot een louter vormelijke woordendienerij vervallen zijn, had niet een andere neiging in juist omgekeerde richting werkend, deze versteening verhoed.

Want, het zijn nu ook juist de jagers, die het meest voeling houden met de vrije natuur van berg en dal, van bosch en veld, van ven of beek, van viervoeters en vogelen. Het zijn juist de jagers die voortdurend scherp uitkijken, fijn toeluisteren, en zoo wis en zeker uit de kleinste bijzonderheden van spoor en leger, tot den aard en de gesteltenis van 't vluchtend wild besluiten. Juist als de Amerikaansche inboorlingen, niet slechts de sporen van kinderen, mannen of vrouwen onderscheiden, maar van één en denzelfden voet vier, vijf soorten van voetafdrukken uit elkander kennen, en uit het dieper of lichter indrukken van zij-, voor- of achtervoet, tot zelfs de stemming, ja soms de gedachten hunner vijanden raden, zoo onderscheidt ook de Europeesche jager nu nog b.v. niet slechts het spoor van een jong hert uit dat van een ouder, het mannelijk van het vrouwelijk, een versch of warm van een reeds half uitgewischt of koud spoor, maar buitendien nog zes à zeven soorten sporen van denzelfden hertenpoot; naar den rustigen of snellen gang of dollen ren, naar de opgewondenheid en het daaruit volgende ballen der voetzolen, enz.

Een zelfde concretisme treffen wij aan in de verschillende namen voor hetzelfde lichaamsdeel bij verschillende dieren: Van een haas b.v. heeten de voorpooten loopers, de achterpooten sprongen (vandaar ons hazesprong), de hoeven van alle grof wild heeten schalen of zoolen, de pooten van een beer klauwen of armen, de teenen van wolf en vos branken, de pooten van roofvogels zijn vangen, van zwemvogels roeiers, van duiven en hoenders treders, en nog bij hooge vogels standers. De ooren van een jachthond heeten behang, van het grofwild gehoor, van hazen en konijnen lepels. De staart van het hert is een bloem, van het wild zwijn een borstel, van den haas een pluim, van den vos een lont, van den hond een vaan. En woorden als bek, kop, ooren, oogen, gaan, loopen, vliegen, mooi, zijn den jager veel te koud en algemeen. De oogen van het wild noemt hij spiegels, den kop van een haas den bol, de tong een likker, de achterbouten van haas en konijn kussens, het bloed van het wild zweet, en het hart de kamer. Uit de jagerstaal zijn dan ook al die vele namen voor de geluiden der verschillende dieren ontleend. En juist als in de landbouwerstaal wel een honderdtal namen bekend zijn voor kalven, koeien, ossen en stieren, naar hun verschillenden leeftijd, paringstoestand en bestemming, zoo hebben ook de jagers een heele reeks woorden voor mannetjes en vrouwtjes, pasgeboren en halfwassen jongen van allerlei wild, waarvoor het algemeen beschaafd nauwelijks één vaag onaanschouwelijk naampje kent.

Men ziet hieruit zoo duidelijk, dat onze algemeene woorden niet slechts op

nadenken en hooger abstractie, maar ook op minder belangstelling en zekeren gevoelsafstand berusten. Zoodra wij ons warm interesseeren voor détails en verschillen, is de abstractie uit den booze; en als wij dus, gelijk dikwijls geschiedt, uit het ontbreken van abstracte woorden, maar aanstonds tot een geringe intellectueele ontwikkeling van de sprekers besluiten, loopen wij gevaar ons leelijk te vergissen, daar misschien het belangstellend gevoel op de creditzijde, in plaats van een gering verstand op de debet-zijde, voor zulk een taalgroep moet worden geboekt. Soms kunnen echter natuurlijk ook beide factoren samenwerken. De jagers nu verliezen op de jacht hun abstraheerend verstand volstrekt niet, maar ze zetten het stop, en winnen daarbij een scherpen kijk op de geheimen der natuur, en het leven der dieren; een kleurig natuurgevoel waait hen aan uit groene woud en paarse heide. Daarvan getuigen dan ook de alom bekende jagersliederen:

En onze oude Nederlandsche jagersliederen niet minder. Zoo vooral het onnavolgbaar schoone uit de 16^de eeuw, door Hooft in z'n Granida overgenomen en niet mooier gemaakt:

enz. te vinden bij J.F. Willems: Oude Vlaemsche Liederen, blz. 374 vlgd. Die innige omgang met de natuur, dat fijn gevoel voor al haar schakeeringen geeft nu aan de jagerstaal die frissche aanschouwelijkheid, dat blijde coloriet. En de wondere samenwerking der twee genoemde krachten: het starre deftige kastewezen en de levenwekkende aanraking met de vrije natuur, stempelt op de jagerstaal haar éénig cachet van frissche en toch stijlvolle kleurigheid.

Dat die kastetaal ook eenige eigenaardigheden van een opzettelijke geheimtaal vertoont, spreekt vanzelf. En dat dit opzet tot op den huidigen dag een taalfactor van beteekenis blijft, bleek mij uit de mededeelingen van een mijner berichtgevers, die in een heel modern milieu z'n geheimtaal zoo mooi illustreerde door te zeggen: fazanten noemen wij gewoon fazanten, maar als we

b.v. buiten den jachttijd fazanten geschoten hebben, en we vertellen dat door den telephoon aan een vriend of kennis, dan zeggen we: langstaart. Het gevarieerde jachtvermaak met z'n heerlijk krachtsbewustzijn brengt verder vanzelf een zekere triomfante joligheid met zich mee. Als de jacht dan ook een beetje lukken wil, is er geen vroolijker gezelschap dan jagers.

Maar een prachtige joligheid met de geheimdoenerij vermengd, hebben wij in den blufstijl het Jagerlatijn: het opdisschen van de allermalste avonturen, het laten spelen van de verbeelding op dolle toethorens, het opsnijen van fameuze heldendaden voor de open monden van het leeken-gezelschap, geboeid in grage verwondering. Eén staaltje wil ik er van aanhalen. ‘Het was (zoo verhaalde voor jaren een jager, die lang in Labrador op allerlei groot wild had jacht gemaakt) daar ontzaglijk koud. Daar heb je geen begrip van. Verbeel-je. Ik had een keer juist een wolf neergelegd, toen ik een gehuil hoorde, en aanstonds daarop een geweldigen panter op mij af zag komen. Ik klop aanstonds een behoorlijke lading kruit in mijn loop, grijp naar m'n kogeltasch ... maar jawel, die had ik in het bosch verloren. Het ondier kwam nader en nader; de open muil zoo rood als biefstuk, en met z'n staart rondzweepend .... als een koe in den vliegentijd - maar toen brak, zoo koud als het was, toch het zweet me uit. - Heete droppels, als kastanjes zoo groot, liepen me langs voorhoofd en wangen. Maar ze vielen als knikkers op den grond, want ze waren bevroren onderweg. Toen kreeg ik een idee. In een ommezien raapte ik een handvol van die zweetkogels op, en laadde ze in m'n geweer. Als ik ze, eer ze smelten, binnen in den panter logeer, dacht ik bij me zelf, dan is-ie voor de poes. En met het zweet van mijn aangezicht knalde ik er frisch op los, maar de temperatuur van het schot, had de ijskogels gesmolten, en ze kwamen den loop uit .... als een waterstraal van een tuinslang. Maar de kou was niet om mee te spotten. En eer de zweetstraal drie voet ver komen kon, was-ie weer tot een massieve staaf gestold, die nu lijnrecht den panter in den kop schoot. Door de dierlijke warmte begon-ie daarbinnen wel weer te smelten. Maar het ondier kwam toch, eer het zich verder oprichten kon, door cerebrale waterzucht, aan z'n ellendig einde.’

Niet altijd echter speelt de jolige verbeelding zoo de eerste viool. Er ligt ook tragiek in de jacht. Die mooie reeën, die dartele herten, daar ineens neer te leggen in hun bloed, dat is een hartstocht van genot, wiens fijnste prikkel juist de sympathie voor het slachtoffer uitmaakt. De jagerstaal heeft echter in de laatste eeuw veel van haar bekoorlijkheid verloren. De Fransche revolutie, met haar ontwrichting der oude stands- en vak-geledingen, werd ook een ramp voor de groene gilde. Zondagsjagers en parvenus leerden schieten, zonder den ouden heerlijken hartstocht, zonder rasechte jagersmentaliteit, zonder kennis, of althans zonder dieper begrip van de jagerstaal.

Dat onze jagerstaal sterk onder Franschen en Duitschen invloed staat, spreekt wel van zelf. Ons land heeft weinig wild meer. Van Zuid-Limburg gaat men jagen in Eyffel en Ardennen; ook van Gelderland en Overijssel trekt men graag de grenzen over, en zoo worden onze jagers vaak leden der Duitsche en Fransche taalgroep. Geen wonder, dat ze thuis gekomen, daarvan aan hunne moedertaal den invloed laten ondervinden.

De nu volgende woordenlijst berust vooral op eigen verzameling in onze huidige jagerskringen. Toch werd natuurlijk een vergelijking met A.H. Verster van Wulverhorst: Proeve eener Nederlandsche Jagtterminologie, Arnhem 1857 niet versmaad. De met een kruisje geteekende, thans niet meer gebruikelijke termen zijn van daar afkomstig, en door Verster van Wulverhorst grootendeels ontleend aan P. Merula: Placaten ende Ordonnantien op 't stuck vande Wildernissen II Jachtbedrijf. 's Gravenhage 1605. Een anoniem boekje: Jagerstaal, Arnhem 1838, is voor deze lijst niet gebruikt. De inhoud beantwoordt trouwens slechts heel matig aan den titel. 't Is een doorloopende schets van het jagersbedrijf, met heele bladzijden zonder één opvallenden term. Van tijd tot tijd komt weliswaar een eigenaardig woord voor, maar daar de beteekenis uit den kontekst niet altijd even duidelijk was, en trouwens verreweg de meeste reeds in mijn lijst voorkwamen, en ik bovendien het boekje slechts korten tijd kon raadplegen, heb ik het niet ten einde toe geëxcerpeerd. Het behoort aan de Leidsche Bibliotheek en berust bij de redactie van het Groot Woordenboek. Tamelijk dilettantisch leken mij verder de ‘Geschiedkundige Aanteekeningen over het Jagtwezen’ door denzelfden A. Verster van Wulverhorst, Amsterdam 1840. Men zou ook nog hier en daar wat materiaal kunnen vinden in ‘De Nederlandsche jager en De Nederlandsche hondensport’, een weekblaadje te Deventer verschijnende.

Woordenlijst der nederlandsche jagerstaal Ga naar voetnootl).

[Aanvullingen]

In de woordenlijst der Nederlandsche Jagerstaal moeten nog de volgende termen ingevoegd worden, ontleend aan eenige lijstjes van Jhr. Six, opgenomen in ‘De Nederlandsche Jager’ 1903-04.
Aalstreep: smalle donkere streep over den rug van het hert.
Aankoppelen: de honden samenbinden, om op jacht te gaan.
Aanleggen: 2^o een hond aan den ketting leggen.
Achterwerpen: de honden achter het haas werpen, zie hitsen.
Afdokken: afwinden, de hondenlijn of de jachtlappen.
Afgaan: de dauw gaat af.
Afloopen (het): een konijn loopt het af op zijn pijp: loopt naar zijn pijp toe.
Afleggen (het): hij legt het af zonder schrik of raam; het haas loopt de honden dood.
Afsprong: 1^o sprong zijwaarts, 2^o laatste sprong vóór het haas zich in het leger zet.
Afweien: een gedood haas of konijn de pekel uitstrijken.
Azen: 1^o voederen, b.v. de honden, 2^o eten, van patrijzen en vederwild.
Baggelen: het biggen werpen van wilde zwijnen.
Baker: gulplaats der patrijzen.
Bal: het onderste vereelte zooldeel van grof wild.
Balg: huid van den haas. Zie rok.
Balsch: nestschuw, van een vogel wiens nest verstoord is.
Bantjeren, banjeren: verkort uit bandroeden: twijgen, teenen.
Beloop: de omvang van een jachtveld.
Beslopt zijn: beslikt zijn, cf. slobkousen.
Besluit: de kring binnen het garen.
Biezen: omdwalen, verwilderd rondloopen van vee.
Blaerkoe: koe met een bles voor het hoofd. Zie Bleshert
Blaffen: niet slechts van honden, maar ook van vossen gezegd.
Blazen: het gehuil van uilen en katten, als zij toornig zijn.
Bleshert: hert met een bles voor het hoofd. Zie Blaerkoe.
Blukken: het geluid van den rammelaar in den bronstijd.
Bodden (Noord-Holland): roesten, van patrijzen gezegd.
Boele: (Zeeuwsch-Vla.): eend.
Botten: het uitloopen der hoornen.
Boven den wind: zitten (van hazen), brengen (van honden).
Boutsmier: de achterste helft van het smier.
Brak: 2^o drijfjongen bij een drijfjacht.
Brandvos: vos met brandachtige punt aan den staart.
Brein: de hersenen van het hert.
Breken: 1^o ontweiden. 2^o de honden breken den loop van het hert, 3^o het breken (afnemen) der maan.
Bril: houten pin.
Brokel: broket.
Bronsten: bronstig zijn.
Butoor, putoor: roerdomp.
Dekveeren: die de vleugels en den staart van vogels bedekken.
Doorkotten: van konijnen enz., door uitgraven ontvluchten.
Dopgaten, dotgaten: konijnepijpen boven in het duin.
Dooverik: klein soort snip, zie bokje, pink,
Dwarsen: overdwars langs den jager komen.
Garens: dunne jachtnetten.
Gebétig: van honden gezegd: belust op verscheuren.
Gebogen, geboogd: van den rug van lange honden gezegd.
Gruizig: van dieren die veel eetlust toonen.
Haarsnip: een bokje.
Hazelok: hazeklager.
Halfke: halve snip, klein soort.
Hessen: pezen der achterloopers.
Knoopen: de teeltballen der hazen.
Knoopen w.w.: rammelen.
Leven dragen: van de moerhaas gezegd, als zij drachtig is.
Pink: klein soort snip.
Raam: de honden kregen er een raam of twee af, deden het haas een paar maal keeren, cf. ramen.
Schaft: geslachtsdeel van den rammelaar.
Schoenen: dat haas schoent op een twaalf: neemt passen van twaalf voet.
Spier (het): de lenden van den haas.
Verzien: een haas verzien: opmerken.
Vlakken: gezegd van een haas, die zich ineens midden op de vlakte neerlegt.
Vluchtig worden: het op een loopen zetten, gezegd van grof wild.
Wimpel: de staart van het haas, zie pluim.
Wit (het): het vet van wild.

Verdere literatuur voor de oudere jagerstaal is nog: Het Jachtsbedrijff. hschr. uit 1635, gedeeltelijk uitgegeven door Jhr. Six in ‘De Nederlandsche Jager’, 1898, 1899 en 1900. Z.: Jagerszakboekje, A'dam 1799. Jhr. A. Martini van Geffen: Jagers-zakboek, 's-Bosch 1837. E.v.O.: Vademecum op jacht en visscherij, Leiden 1850. Snip en Soenda: Lijst van jachttermen in ‘De Nederlandsche Sport’, 1885, '86. Het op blz. 259 genoemde boekje is geschreven door F.A. baron van Voorst tot Voorst, en beleefde nog twee uitgaven.

Aanzit en morgenbers. Uit Jachtsprokkels van L. Smelt Woodland.

Reeds meer dan een week had ik met kinderlijk ongeduld verlangd naar het oogenblik, waarop ik plaats zou kunnen nemen op den ‘Kansel’. Eindelijk zet ik mij dan in den draaibaren leunstoel, die het meest op een Amerikaanschen kantoorzetel gelijkt. Langs een laddertje, dat tevens dienst doet als poot, ben ik er op geklommen, want de stoel staat vier meter hoog. Een ‘Waidmannsheil’ wordt mij door den ‘Förster’ die mij er heen heeft geleid, toegefluisterd en hij stapt weder het woud in, om de andere twee heeren van het gezelschap hun zetel of stand aan te wijzen. - Ik zit zeer comfortabel, mijn voeten rusten op een ijzeren ring, op goede hoogte aangebracht. Mijn geweer (drilling) ligt dwars over over de leuning voor me. Ik begin met de omgeving te verkennen en beschrijf draaiende heel langzaam een cirkel. Mijn ‘Kansel’ of ‘Hochsitz’ staat aan den rand van een hoog opgaand eikenbosch, waartusschen hier en daar een spar staat. Vóór dit bosch ligt een breede strook laag eiken- en esschenstruikgewas, aan beide zijden omzoomd door een hoogen kant van esschenhout en op den achtergrond verheft zich een mastbosch, naar gissing twaalf jaren oud. - Door het lage struikgewas zal waarschijnlijk de ‘Sechser’ waarvoor mijn ‘Kansel’ gesteld was, al laveiende wisselen. Ik blijf dus naar die richting gekeerd, verzuim echter niet, af en toe een blik rechts en links en achter me te werpen. - Het is zeven uur 's avonds en tegen half tien zal ik weer afgehaald worden. Behalve mijn drilling heb ik een veldkijker, dien ik met een koord om den hals heb gehangen, gereed om dienst te doen. Nauwlijks heb ik een kwartier gezeten of ik hoor geritsel links achter me; ik blijf onbeweeglijk en spits mijn ooren. Als ik niets meer hoor, wend ik mijn hoofd heel langzaam om en bespied een haas, dat onder mij aan het laveien is. Een houtduif zet zich dicht bij mij neder en koert naar hartelust. Een nachtegaal zingt zijn hoogste lied in

den esschenkant ginds. Op korten afstand hoor ik menigen fazantenhaan het hof maken aan een zijner vele vrouwen en vooral het eigenaardig geklap der vlerken vult de muziek rondom mij aan. En vol spanning het onbekende verbeidende, geniet ik van de schoone natuur, het liefelijke gezang. Oog en oor worden als om strijd gestreeld en heerlijke geuren stijgen uit het bosch op, die ik met volle teugen inadem. - Konijnen huppelen rond en met den kijker neem ik deze vlugge diertjes waar, die mij menig prettigen jachtdag voor den geest roepen. - De zon gaat in al haar pracht langzaam onder, het wordt koeler; van verre hoor ik een paar kettinghonden blaffen, en het zweepgeklap van een voerman op gindsche chaussée. - Het is stil geworden in het bosch, alleen de nachtegaal laat zich nog hooren, zoo mogelijk in nog voller tonen, af en toe afgewisseld door het geschreeuw van een uil. - Het is door de duisternis reeds moeilijk geworden, den korrel fijn te nemen en ik begrijp, dat voor dezen avond Diana mij niet gunstig meer zal zijn. Weldra kondigt de ‘Förster’, die mij komt halen, zijn komst met een hop! hop! aan.

In het nabijgelegen Duitsche dorp op eenige uren van Kevelaar gelegen, tref ik in het ‘Wirtshaus’ mijn gastheer die reeds het ‘Abendessen’ had besteld. Het maal, eenvoudig doch goed bereid, laat zich uitmuntend smaken. Wel zijn geiten, en door één is zelfs een bok gezien, welke laatste echter geen gelegenheid voor een schot had geboden. - Wij zitten gezellig bijeen met verrukkelijk Duitsch bier, doch daar wij om twee uur weer uit de veeren moeten, kan van plakken geen sprake zijn. Nauwelijks heb ik een paar uur geslapen, of ik word gewekt en loop weldra, vergezeld door den zoon van den opzichter, langs lanen en paden naar de plaats, die ik moet innemen dicht bij een wissel, waarlangs 7 à 8 stuks reewild plegen te gaan. - Het begint reeds te dagen, als ik aan mijn ‘Ansitz’ sta, en weldra beduidt mij mijn gids, dat hij een ree ziet; ik neem mijn kijker en werkelijk is af en toe tegen den horizon de kop en hals van een ree zichtbaar. Ik meen een geit te zien en even later hoor ik mij reeds ‘Ricke’ toefluisteren. - De reegeit laveit, terwijl zij telkens den kop opsteekt en de omgeving verkent. Haar slanke en sierlijk omlijnde ledematen vormen een prachtige silhouette tegen de lucht. Op eens zie ik een andere ree en mijn binocle bevestigt, wat ik met het bloote oog reeds meende te zien: weer een geit - Het daagt nu snel en plotseling vluchten beide reeën in de dekking rechts. Slechts eenige minuten daarna komen vermoedelijk dezelfde reeën het bosch weer uit, doch nu nauwelijks twintig schreden van mij af. Zij beschrijven een halven cirkel om mij heen om links weer een sparrenbosch in te gaan. Bij wijze van oefening epauleer ik, om even snel mijn geweer weer te laten zakken. Nog twee geiten wisselen onder schot en doen mij genieten van het prachtig schouwspel, dat zij bieden in deze schoone omgeving, zoo geheel onbewust van bespied te worden. - ‘Niets meer te verwachten hier’, zegt mijn gids fluisterend, ‘laten wij de “Morgenbirsch” beginnen’. Zonder een woord te spreken of zelfs te fluisteren gaat het nu voort, ik voorop en dadelijk daarachter mijn gids, die mij door handgebaar beduidt, welk pad of welke richting in te slaan. Heel voorzichtig en geruischloos gaat het langzaam voort, elk takje mijdende en vier oogen doorzoeken rechts, links en vooruit de dekking, paden en velden. Wanneer iets ongewoons zich aan ons oog voordoet, blijven wij onbeweeglijk staan. Na ongeveer een half uur langzaam te zijn voortgegaan, stoot mijn gids mij even aan; ik sta dadelijk als een beeld en doorzoek met de oogen het bosch, doch ik zie niets. Na eenige minuten wend ik het hoofd voorzichtig om; op een vingerwijzing naar rechts achter me ontwaar ik in de dekking een bok, wiens kop alleen zichtbaar is. Mijn geleider en ik staan beiden als standbeelden, ik met kloppend hart en ik vraag met de oogen wat te doen? De Förster bukt en zoo doe ik ook; op handen en voeten kruipen wij nu een 25 Meter voort en gluren dan over het kreupelhout heen. Ik zie nu den bok, een zesender, op ongeveer 80 Meter in de dichte dekking staan. Slechts

een gedeelte der achterflank en de kop is voor een scherpziend oog zichtbaar; de achtergrond is donker en het is uiterst moeilijk den bok op het vizier te nemen. - Mijn gids beduidt mij, niet af te drukken, daar het schot te onzeker is. Wij bukken en kruipen voort om te trachten aan de andere zijde te komen waar wellicht een betere gelegenheid voor een schot geboden wordt. Voor een diepe droge sloot gekomen, vol bladeren, vereischt het een groote inspanning, deze te traverseeren zonder geruisch te maken. - Aan de plaats gekomen, naar onze gissing tegenover de plek, waar de bok moet staan, richt ik mij langzaam op. Eensklaps zie ik den kop boven de bladeren uitsteken, doch even spoedig verdwijnt hij weer. Ik breng mijn drilling aan de wang en blijf eenige minuten in deze houding staan. De bok laat zich echter niet meer zien; bij nasporing blijkt ons later, dat hij aan de zijde vanwaar wij hem het eerst zagen, gewisseld is. ‘Bad luck’, doch daardoor niet ontmoedigd; voort gaat het weer. - Nog menig reegeit benader ik onder schot, doch geen enkele bok, die dan ook zoo veel listiger en voorzichtiger is, laat zich zien. - Het was een tocht, belangwekkend en vol emotie en ondanks ‘déveine’ voor den waren jager een onuitsprekelijk, niet te vergeten genot. - Mijn gastheer was gelukkiger geweest en had een mooien bok op 75 Meter op de plaats doodgeschoten. - Met een dankbaar hart nam ik afscheid van mijn jovialen gastheer, wien ik beloven moest in Juli of Augustus nogmaals mijn geluk te komen beproeven. - Bij leven en welzijn hoop ik mijn belofte gestand te doen en St. Hubertus zij mij dan genadig.

Op jacht.

‘Nu, plezierige jacht verder, veel succes! hoo-oor. - Da-àg!’ riep lieflijk een heldere stem van vèrre, van uit de waranda. Nog een laatste handgewuif en nu was alles weer kalm en stil. Opgewekt stapten we voort langs den groenen, mossigen weg. Zacht als donzige sneeuwvlokjes kleefde de koele herfstlucht tegen onze wangen en met gulzig-gretige teugen haalden we op, die heerlijke frischheid. En de vaalgrauwe velden waren grijs bewasemd door den bleeken herfstdamp. De dorbruine bladeren van den lagen houtskant waren glinsterend belegd met flikkerende dauwdroppels, die als schitterende lichtjes stoeiend speelden in den glans van de zon. Hier en daar schoten minnend teeder eenige lieftallige elzenstruikjes naar omhoog. Ook hièrover hing een lichtblauwe nevel, die zich donker verdichtte boven de toppen der masten. Stil en rustig overal, ook in de bosschen. Even trillerde 't melodietje van een eenzaam vogeltje, vlug en blij. - Zoo dwaalden we, langzaam en rustig, in die stilte van kleurige lichtjes, van fonkelende trilpuntjes. Soms werd die statige stilte plots gestoord door 't gekef van de jachthond. Zij sloeg aan, nu opgepast, ze zit achter een konijn!.... - Rang! Een rookwolk van losgebarsten vuur schoot pijlsnel uit Gukel's jachtgeweer en ginds ver tuimelde hol over bol de huppelaar, die angstig gejaagd trachtte weg te vluchten langs den lagen boschkant. - ‘Bravo! De konijnen schijnen boven te zijn!’ waagde ik wat luid te zeggen. - ‘Suusst....’ siste het achter Gukel's tanden en hij gluurde het bosch in, en keek Stans de teef na of zij soms iets in den neus had. - Maar neen! Bandeloos brakte zij door de druppelende struikjes heen en ragde kriskras door 't elzenboschje. En toch hier zitten huppelaars, hierin zaten ze tenminste steeds, om straks ventre à terre de baan te wisselen, en om daarna te verdwijnen, als laatste groet met hun wit pluimpje den jager een ‘weidmansheil’ toe te wuiven. - Ginds viel een schot, nog een. Jongens! wat wordt daar gebrand, 't is een geklets van belang. Als ze nu maar in verhouding er omgelegd hebben! ‘Tiro!’ riep verrassend een forsche stem uit 't bosch. ‘Naar rechts! Patrijzen!’ - ‘Rang-kang’, knetterde het in de lucht. En een ‘ik heb ze alle twee!’ ontsnapte aan 't blij gemoed van den jeugdigen schutter aan den anderen kant. Hij had een kranig doublet gemaakt. - Nu

kon niemand zich meer inhouden, en allen riepen met volle stem, ‘Bravo!’ - ‘Daar drinken we van avond aan den borrel eens den dood op!’ klonk het uit Gukel's ruime borst. - ‘Meneer, wil ik ze aan de galgen hangen? ik moet zeggen, meneer, u hebt ze mooi naar beneden gehaald, u had het er goed op, hij kreeg het volle schot....’ zoo zeurde het plakkerig goede hart van den drager. - Christ deed ze aan de galgen en zwaar bepakt, met weitasch, rugzak en patronentasch werkte hij zich, wroetend met zijn armen, weer terug in 't houtboschje. Brwaahh....brwaahha weerklonk het. En ruw slaande met zijn stok hier, daar, en overal, klopte Christ de dekking af. - ‘Dit bosch is afgeklopt en nu?’ vroeg de vragende blik van den porteur. ‘Maar waar blijft Stans toch? daar net in 't bosch sloop zij nog vlak langs me, ze had beslist lucht.’ - ‘Toe Christ, ga eens kijken waar ze blijft?’, maar nauwelijks was dit van Gukel's lippen, of daar komt de hond, fier en trotsch, de kop hoog op, en in haar bek een jong konijn! - ‘Mooi, braaf zoo, Stans! Apporte, hier apporte bij den baas, braaf zoo beesje!’ klonk het aanmoedigend. - De hond bracht het aan, en een handstreeling langs haar behang en een zacht geklop langs haar ruggevacht was de waardeering, waarop zij scheen trotsch te zijn. Haar kijkers glinsterden, en kwispelend met haar pluim zette zij fier de sokken in het zand. Blijkbaar had ze ergens gestaan, het konijn bekropen en bij 't niet naderen van den jager ernaar gehapt en gepakt. - Stans ging weer het bosch in, bleef snuffelen en mummelen in wat ruigte. Christ stapte er op af en jawel daar was de kuit, ze was nog warm. Waarschijnlijk lag 't konijntje erg vast, of had zich, bang voor de hond, plat gedrukt. Een koppel hoenders en reeds twee konijntjes, 't ging zoo slecht niet. Platzak waren we reeds niet meer. - We zouden het volgende stuk lage mast ophalen. De jagers posteerden zich, beiden op eenigen afstand van elkaar, tegen een glooiing aan. Maar jawel, een wild gewirrewar van ‘wartoe’, ‘partout’ en ‘pervoet’, ging toeterend door de lucht. 't Was een gewiemel van wit-pluimpjes om je voeten. Lachend en schreeuwend van de pret, dreven we en klopten we verder naar de jagers toe. - Ze brandden er danig op los, 't eene schot na het andere, de hulzen, de leege kardoezen vlogen naar alle kanten om hen rond uit de haanlooze ejecteurgeweren. - Nu en dan moest een tweede schot, 't vangschot gegeven worden. 't Krioelde van haastig wegsluipende witstaartjes. En het keffend aanslaan van Stans, klonk helder en kort door het ruw getoeter en geschater van onze waarschuwingskreten. - ‘Ja, dat is een succes geweest! we trapten er letterlijk boven op!’ - 't Was dan ook een gepaf van belang. Acht slachtoffers waren gesneuveld en in zoo'n klein hoekje! En toch, wanneer men er ook kwam, altijd waren er weer. - Gukel had er een ziek geschoten, 't konijn had het schot van achteren gekregen, was weidewond. Gukel had het nog zien slepen. ‘We zullen Stans eens op het spoor zetten’ zei hij, en met een ‘zoek verloren’ bracht hij de hond, waar het schot gevallen was. - Stans snuffelde en haalde toen nogeens diep de lucht in, die voor haar hing. Langzaam sloop ze verder, voet voor voet, nog een eindje en hop! en een luid scherp gekerm, en geschreeuw ging door de lucht. Nog een gil en stuiptrekkend hing het konijn spartelend in Stans' bek. Stans had het doodgedrukt, hoewel ze overigens tamelijk zacht in den bek is. - ‘Diana is met ons vandaag! Dat is al de tweede die we terug gevonden hebben!’ - ‘Suusst .... wat hoor ik?! de patrijzen kraaien! hoor, ze komen naar hier toe! toe, Christ, je patrijzenkraaier....’ - ‘Hier, meneer, alstublieft’ en tegelijkertijd overhandigde de goeie Christ 't instrumentje om 't roepen der patrijzen na te bootsen. - ‘Stil hoor, we gaan ginds langsom, met goeden wind moeten we er op komen, we mogen geen verwaaiing geven!’ - ‘'t Zijn beslist ouwen, die hun krooi bij elkaar kraaien. Nu stil hoor, niet te veel leven!’ - Langzaam en bedeesd slopen we onder langs den houtkant. Geen bladertje ritselde, geen dor takje kraakte, alleen 't moe gezucht van een ingehouden adem stoort die doffe stilte. - ‘Zeg

Christ, hou de hond vast, hoor’, waagde Gukel zachtjes te zeggen. - ‘Halt!’ en de patrijzenkraaier kraaide en ja! de patrijzen kraaiden terug. - Nu opgepast. Ze liggen waarschijnlijk in die ruigte van het dorre aardappelloof. - Stans trok en kroop sluipend, de kop laag langs den grond en .... zij stond vast, ja vast als een steenen standbeeld, onbeweeglijk stil. Geen kijker knipoogde, geen oor fladderde en haar pluim stond stijf gekruld, slechts haar bek bewoog. - Eensklaps ontplofte een blij ‘tire haut’ van Christ's mond. ‘Patsch’ en loodrecht viel de voorste naar beneden, 't waren er twee, die op de wieken gegaan waren. - Christ oogde den andere na, waar die zou neerstrijken en haastig zei hij, verrassend blij: ‘Meneer, ginds op den derden meet van die aardappels, is ie op eens schuins naar beneden gestreken. 'k Geloof haast dat ie dood is.’ - ‘Is ie gewiekt?’ vroeg Gukel verbaasd. - ‘'k Geloof 't, meneer, hij liet zijn pooten ook nog hangen. Aangeschoten is ie zeker!’ - ‘Als dat zoo is, dan gaan we er direct op af, we mogen wel goed oppassen, want hij houdt erg goed, òf hij gaat nog loopen. Let dus goed op de hond!’ - Regelrecht trapten we door de aardappels, recht op ons doel af, om geen tijd te verliezen. Stans liep reeds vooruit en teekende al. - ‘Zeg, vriend, ga jij ginds staan, dan is er meer kans van te raken, als ie opvliegt.’ - Allen stonden gereed, afwachtend de komst van den gezwinkten patrijs. Maar niets liet zich zien. Gukel trapte tegen wat ruigte der greppel. Klapperend sprong de patrijs, - want daar zat hij - en.... Patsch! Hij preekte nog, nog een steigering en hij was dood. - 't Was een prachtig gezicht. Hoog tegen den staalblauwen hemel, hier en daar bevlekt door een blank, zacht wolkje, steeg steilrecht steigerend als 'n jong dartel paard, de getroffen patrijs. Nog een laatst worstelen en dood was ze. - Stans stond met open bek, de neus hoog op, te staren en nauwelijks was de patrijs op den grond neergestort, of de hond schoot toe en bracht hem aan bij zijn meester. - ‘'t Is een manneke van het vorige jaar, zie, hij heeft een hoefijzer op zijn borst. Er is hier veel geleg, zie maar eens die roest en ginds, hoe ze daar geguld hebben. Hierin springen ze niet gemakkelijk, ze gaan te gemakkelijk loopen!’ - Voldaan en blij gingen we verder, allen waren we weer stil, slechts het dof getrap op den grond bracht eenige afwisseling. Een geurige wasem kwam zacht onze wangen streelen; we waren op de baan, ruw kwistig bestrooid, neen overladen met dennenaalden. De zon scheen lieflijk door de toppen, en besprenkelde den bodem met glinsterende, heldere, trillende lichtvlakjes. Een zachtblauw waas vulde teeder het bosch. Een vogeltje piepte, de houtduif koerde, de ekster schetterde. - ‘Rebom!’ rolde het plotseling echoënd door 't bosch, nog een luid geschetter en de ekster was niet meer. - ‘Pervoet! een groote haas!’ riep ik eensklaps ontwaakt uit mijn droomerig genot. - ‘Hier achter! Stans achter! Foei haas!’ klonk gebiedend Gukel's stem. - De Lepelman zette zijn sokken diep in den grond en met de lepels gespitst vluchtte hij op groote loopers. - ‘Dat is nog verboden waar! De garde zou je gauw bekeuren! Nog twee weken, dan is de hazenjacht open. Zeg, Christ, weet je of hier nogal haas is?’ - ‘De hazenstand, meneer? Hier en daar een enkele drieling.’ - ‘Wacht ik zal er eerst nog een prop op doen,’ en glad gleed de patroon de loop in; klop, klop! de trekkers trilden even en 't geweer stond safe, 't veertje versprong. - Langzaam stapten we voort over de gladde spelden. Dan verhaastten we onze tred. Het bosch werd somberder, de toppen der masten begonnen ruw dooreen te slaan en angstig vluchtte hier en daar een boschduif of een koekoek, wakkergeschud uit zijn soezig morgendutje in de verkwikkende zon. - Een zware donkerzwarte wolk kwam dreigend boven onze hoofden hangen, om straks uiteen te vallen. - ‘Kom, laten we zorgen, dat we voor de bui thuis zijn,’ riep Gukel bezorgd. - ‘Toe, dit stuk nog afjagen,’ klonk het. - ‘Laat ons dat maar voor een andere keer laten liggen,’ sprak Gukel, hoewel hij het toch, o! zoo graag gedaan had. Maar eensklaps werden we bestookt door een kletterende stortregen, de

masten zwaaiden draaiend dooreen, de takken kraakten. - Druipnat gingen we voort, steeds maar voort. In de verre verte zagen we reeds flauw ons landhuisje, plots helder beschenen door de weêrgekomen zon. Lieflijk lachte het ons toe. De regen minderde. Nu en dan hoorden wij nog het ritselend neervallen der droppels. - ‘Zouden we weer maar niet teruggaan?’ vroeg vleiend 't jagershart van Gukel. ‘Ja, zouden we....’ Gukel keek op en zijn oog trof onze klam-natte kleeren. - ‘Neen, kom, laten we ons eerst gaan verkleeën, en na de koffie weer op jacht!’

P. van Hasselt, Gymn. 5^de klas.

Jacht met regenweer.

Des morgens reeds zeer vroeg waren wij er op uitgegaan, belast en beladen met datgene wat voor een konijnenjacht onontbeerlijk was, maar niet met datgene wat ons tegen weer en wind beschermen moest. - Schoon het dagen lang aan een stuk geregend en gestormd had, waren wij dien morgen van huis gegaan met een prachtig weer. Vroolijk en opgewekt gingen wij op pad, onszelf noch de honden sparende, om den korten tijd dien wij hadden, zoo veel mogelijk te rekken. Het is immers aan een ieder bekend dat na zonsondergang alle jacht gesloten is en daar in December de schemering reeds zeer vroeg invalt, kunt gij onzen haast wel begrijpen. - Aan den boschrand lag een eenzaam café, dat nog al eens voor stroopers als schuil- en bergplaats diende. Trots die slechte reputatie deponeerden wij daar onze fietsen en gingen nu verder te voet. - De zon scheen heerlijk en slechts hier en daar zweefde een wolkje langs den azuur-blauwen hemel. - De Franschman zegt echter: ‘Le ciel moutonné n'est pas de longue durée’, en terecht. - Nauwelijks waren de beide honden het struikgewas in en hadden wij ons op eenigen afstand van elkander geposteerd, of aan den horizon vertoonden zich donkere wolken, onheilspellend zich samenpakkend boven het bosch. Reeds na eenigen tijd voelde ik een dikken droppel op mijn hand. En bleef het daar maar bij! Neen die droppels werden stralen; wiessen steeds aan en eindelijk plaste de regen in breede stroomen neer. En een lichte bries stak op, werd heviger, wakkerde aan tot een storm, en was weldra een orkaan, die woedend losbarstte boven het bosch. - Maar keeren wij terug naar ons jachtverhaal. - De honden slingerden zich in zigzaglijnen door de braamstruiken en onder struikgewas; geen doornen konden hen weerhouden het wild op te sporen en het daardoor aan den jager bloot te geven. Hun instinkt volgend, liepen zij de paadjes der konijnen na en meestal met goed gevolg. - Reeds was ons op verren afstand menig stukje wild voorbij gestormd, maar wegens den grooten afstand konden wij het niet bereiken. - éindelijk toen de eerste drift teneinde liep, sprongen er vier à vijf tegelijk uit het boschje. Nu knalde schot op schot, laden en schieten was het werk van een oogenblik. Eindelijk trok de kruitdamp op en wij konden 't slagveld overzien, zou een veteraan van Napoleon's tijd zeggen. - Niet minder dan vijf stuks lagen in 't zand te bijten. Dat was buiten alle verwachting en buitengemeen mooi voor de eerste drift. Dat gaf moed en kracht; trots weer en wind trokken wij verder. Maar helaas! IJdele hoop! - Drift na drift leverde ons niets op. De geweerkolven kleefden aan onze natte schouders, elk schot was mis, elk misschot een ontmoediging. - Nu en dan één enkel stuk, maar dat was zoo weinig en denk dan slechts eens aan de omstandigheden, waarin wij nu moesten jagen. - Diep gedoken in onze dunne jassen (ik merkte reeds op, dat wij niet berekend waren op slecht weer), de kraag tot over de ooren, het geweer geklemd in de natte handen, en doorweekte kleeren en schoenen aan 't lijf, stonden wij daar op onzen post geduldig afwachtend wat er komen zou. En 't was soms zoo bedroefd weinig! - De honden waren af, de lange haren plakten hun aan 't lijf, hun reuk liet zeer na, bijgevolg was hun jagen nul. - En toch wij bleven, 't moest. - Flinke jagerszonen deinzen niet terug voor regen en wind, vol vuur beijveren zij zich om beladen met buit naar

huis terug te keeren. - Dat is het wat ons moed, geduld, volharding gaf in den strijd tegen 't ruwe en woeste weer. - Sprong er eindelijk iets, dan knalden twee schoten, waren die mis, dan volgden er nog twee, maar hadden ook die niet geraakt, dan helaas, ik moet het bekennen, dan ging ons konijntje ver, zéér ver weg, zich niet bekommerende om den deernis-waardigen toestand waarin het ons achterliet. - De tasschen met proviand en ammunitie drukten loodzwaar op onze doorstriemde schouders, alles was dubbel zwaar door den regen. - Eindelijk kwam er een lichtpunt in al die ellende. - Mijn broer maakte een doublett; dat gaf animo, het jagersbloed bruiste op en met vuur gingen wij dwars door alles heen niet achtende op het water, dat vanuit de opzijgeschoven struiken op ons neerviel. - Tot schande der jagers moet ik zeggen, dat deze furie wel eens aanleiding geeft tot het schieten op immense distanties. - De dag ging verder voorbij zonder noemenswaardig voorval. - De zon (voorzoover zij er tenminste was) neigde ten onder en wij aanvaardden den terugtocht. - Wij hadden een dag achter den rug, waarin geduld, volharding en energie een voorname rol hadden gespeeld, en dank dit alles was het, dat wij niet voor den avond huiswaarts gekeerd waren. - Op weg naar 't voornoemde café beleefden wij een avontuurtje. - De honden liepen alsof ze een pak slaag hadden gehad en hun ooren en neus waren met schrammen bedekt, maar op twee pas konden zij een konijntje wel ruiken; ik zeg op twee pas want met zulk een weer laat een konijn, die op 't veld ligt zich liever dood trappen dan op te springen, de voorste een fox van het echte soort bleef pal staan de kop strak vooruit de ooren langs de kop en de rechterpoot omhoog; de tweede een bastaardfox nam dezelfde positie in, maar recht tegenover den eersten. Plotseling (alsof 't was afgesproken) sprongen zij recht op elkander in en scheurden in een oogwenk het arme dier aan stukken. (Men wete dat een fox niet raakt aan een dood maar wel aan een levend konijn). - Dit was niet zonder luide af keurings- en bijvalsuitingen van mijn broer en mij gebeurd en daardoor werd een tweede konijn uit zijn leger opgeschrikt. - Tegelijkertijd legden wij aan en twee schoten knalden, na eenige keeren over zijn kop te zijn gebuiteld lag ons twintigste slachtoffer stuiptrekkend ter aarde en blies weldra den laatsten adem uit. - (Bij het staan der honden hadden wij natuurlijk onze geweren geladen). - 't Weer was er intusschen niet beter op geworden; integendeel het spookte dat het een aard had. Toen wij ons café bereikt hadden namen wij eens een goede hartsterking. - Wij besloten niet lang te toeven en begaven ons weldra weer op pad. Elk had voor zijn rekening een geweer, een tasch (welks inhoud aan proviand en patronen wel geslonken, maar die daarom toch niet leeg was), en wat niet het minst telde, ieder 10 konijnen en dat tegen den wind in, zonder licht, met de regen in je gezicht. Nou de pret is u gegund. - Tot overmaat van ramp sprong mijn band. - Wat nu te doen? Geen gereedschap bij de hand, geen fietsenmaker in de buurt! Geen nood! een flinke jagerszoon vreest niets. - Weg ermee, de caféhouder hier zal mijn fiets wel in bewaring nemen. - Eén fiets is ook voldoende. - Wij moesten dwars over 't open veld. Maar wat een weg! De regen had de reeds ten overvloede gedrenkte wegen beslijkt en bemorst en daar moesten wij doorheen. - Met de Genestet wilde ik uitroepen:

‘O! land van mest en mist, van vuilen kouden regen!

Mijn broer op het zadel, ik achterop en het stuur en de stang begraven in een bengelende massa van koppen, pooten en staarten, waarop wij met trots neer-blikten, reden we voort de hoofden gebogen tegen den sterken wind in. Om de beurt trapten wij een eindje, totdat wij beiden doodmoe waren en besloten maar te loopen. Nu, dan moesten wij zeker twee of drie uur loopen, en kwamen wij te laat thuis, dus maar dwars door alles heen, des te eerder zijn wij er. - Doodmoe en doornat kwamen we thuis, slechts half voldaan over een dag met zoo'n begin en zoo'n einde. - Maar toch verheugd over de betoonde wilskracht en den behaalden buit.

M. Brouwers, H.B.S. 3^de klas.

Voor de Vlaamsche pensjagerstaal kan men nog eenige afwijkende termen vinden in verschillende romans van Cyriel Buysse.

Verder druk ik hier uit het bovengeciteerde boekje van A. Verster van Wulverhorst een lijstje over van de woorden uit het Valkeniersbedrijf, althans omstreeks 1850 te Valkenswaard in Noord-Brabant nog in gebruik.

Nog thans beleven de meeste dezer roemruchte woorden in het kleine valkenierskringetje van Valkenswaard een schamelen ouden dag. Zoo is, waar eenmaal bosch en heide heinde en verre van schaterden, nu verstorven tot wat gesuizel op een vergeten plekje tusschen Peel en Kempen. De taalgeschiedenis volgt en weerkaatst de cultuurgeschiedenis der menschheid. Wij laten geen valken meer voor ons de lucht ingaan, maar bestijgen thans zelf onze monoplaan. Hetzelfde sterfpad echter, dat de valkenierstaal reeds bijna ten einde heeft geloopen, gaan van lieverlede haast al de oudere groeptalen op. Er is weinig dat blijft in het menschenleven. En zoo hebben ook de meeste groeptalen slechts een betrekkelijk kortstondig bestaan. En we kunnen wel in het algemeen zeggen: hoe dieper een zorg, beslommering, uitspanning of bezigheid het algemeen-menschelijke in onze zielen aangrijpt, des te langer zal ceteris paribus ook de groeptaal leven, die erin wortelt. Maar niet alleen van innerlijke levenskracht hangt het lot eener groeptaal af; ook van de concurrentie der volken en geestesstroomingen, ook van ontdekkingen en uitvindingen. En enkele woorden uit zoo'n groeptaal kunnen zelfs voortleven door een begunstiging van een dichter of invloedrijk voorman. Zoo is ‘blauwvoet’ in Vlaanderen weer een schaterende leuze geworden. Inderdaad, de taal volgt de grillige geschiedenis van den menschelijken geest. Dat zagen wij aan de voorafgaande hoofdstukken in wisselende episoden. Laten wij nu onzen blik eens gaan vestigen op het geheele complex der menschelijke samenleving; wij zullen daar hetzelfde wedervinden.