Het oude Nederlandsche lied. Deel 1

[p. 249]

45.
Een stuk van liefde moet ik u verhalen.
(Floris en Blansifleur.)

1.
Een stuk van liefde moet ik u verhalen,
getrokken uit een koninglyke stam.
Een christen vrouw die woonde na betamen,
al op het hof al van den koning dan;
maar zy moest kraemen,
al na betamen,
zy baerde met 'er spoet
een aerdig meisje zoet.

2.
Dat dogtertje werd Blansifleur geheten,
wierd met 'er tyd de schoonste van het land.
Den koning die had eenen zoon, wilt weten,
die waste op in wijsheid en verstand;
hy deed haer presentatie
en carressatie,
en dat zonder getreur,
aen zyn lief Blansifleur.

[p. 250]

 

3.

 

Den prins zijn moeder die begon te merken,

 

als dat Floris beminde Blansifleur,

 

sprak tot den koning: ‘man, wilt hier in werken

 

eer dat zy beide raken in 't getreur:

 

legt Blansifleur scholen,

 

eer dat zy dolen,

 

dan zal de liefde straf

 

wel van haer trekken af.’

4.
- ‘Wel edele vrouw, gy hebt dat wel bevolen,
men zal dan Blansifleur bestede gaen,
leggen haer ten huize, daer op hooger scholen,
dan zal de liefde wel uit haer zinnen gaen.
Men zal Floris geven,
daer tot zyn leven
een edele princes:
dit dient hem alderbest.’

5.
Als Blansifleur te schoolen was gelegen,
men maekte Floris wys dat zy was ziek,
men zag zyn leden schudden ende beven;
‘och, och! de min dryft myn tot zwaer verdriet.
Kom, dood verheven,
rukt my uit 't leven,
al van de werelt af,
zo in het duister graf.’

6.
Men heeft aen Floris eene brief geschreven
als dat zyn schoonste Blansifleur was dood:
‘och, och! myn hert moet schudden ende beven.’
Hy riep: ‘o dood! komt, helpt my uyt den nood.
Wel duizent werve,
nu moet ik sterven,
myn hert is vol getreur
om myn lief Blansifleur.’

7.
Men ging de schoone Blansifleur begraven,
en liet toen Floris bidden achter 't lyk,
met zoo veel prinsen, vorsten, ende graven,
elk quam daer met een groten rouwhabyt,
met groote seere,
om dees maget teere,
te drage met getreur,
in 't graf dees Blansifleur.

[p. 251]

 

8.

 

Als Blansifleur ter aerden waa gedragen,

 

doen maekte Floris eenen grooten rouw:

 

‘daer leit de glans en fleur van myn verslagen,

 

daer leit de bloem, de parel van myn trouw.

 

Och! och! wat plage,

 

wie zal ik het klagen?

 

de schoonste van het land

 

die leyt nu in het zand.’

9.
Maer doen ging Floris van de sark af lopen,
dogt in zyn hert, dat is maer valsigheid.
Floris zyn vader ging Blansifleur verkopen
al aen den Turkse keizer heel subyt,
aen drie coopliede,
men zal 't bediede,
voor veel goudmale schoon,
verkogt men haer persoon.

10.
Zoo wierd dees dogter over zee gezonden,
naer Constantinopole, die schone stad;
daer wierd geen schoonder maegt op aert gevonden,
waer in de keizer groot behagen had.
Zy wiert ontfangen
met groot verlangen,
van zo veel maegden schoon,
by keizer en by kroon.

11.
Floris hier op nam oorlof van zyn vader
om t' agterhalen zyn lief Blansifleur,
met zo veel geld, en schat, en goude malen,
want hy wou blyven haeren serviteur;
muilezels, kamelen,
goud, peerlen, juweelen,
dee hy mee op reis
om de zaek te worden wys.

12.
Toen is hy by den keizer aengekomen
al aen 't kasteel daer zyn beminde was,
die heeft hy al door trouwe min vernomen,
en sprak aldaer die voogt der tooren was:
‘torenwagt verheven,
ik zal u geven
al voor myn liefste schat
een schoone goude nap.’

[p. 252]

 

13.

 

De torenwagter het goud zeer wel behaegde,

 

hy zeide: ‘prins komt, zet u hier wat neer:

 

'k sal morge vroeg, met 't krieken van den dage,

 

wagen myn leven voor u lief, myn heer,

 

dan zullen wy publyke

 

die toren bekyke

 

waer uwe schoone bruid

 

zal leggen 't venster uit.’

14.
Blansifleur die zag Floris vol van waerde
subitelyk daer voor den toren staen;
zy liet een brief neer valle op der aerde,
dat men hem in een mand zou leggen gaen.
Men haelt Floris vrome
in een mand met bloemen,
zy trokken hem zeer trouw
op den toren met een touw.

15.
Hy nam toen Blansifleur in beid zyn armen
en kusten dikwyls voor haer roder mond;
hy zey: ‘myn waerde lief, 'k zal u beschermen,
gy maekt het binnenst van myn hert gezond.’
Zy gingen rusten,
beide met lusten,
tot 's morgens scheen den dag.
Hoort wat een droef geklag.

16.
Den Turksen keizer heeft het haest vernomen
en quam met een blank zweerd al in zyn hand,
quam loopen op hare slaepkamer boven,
daer zy nog sliepen in het ledikant,
en vond haer beide,
wou haer doorsnyden,
zy riepen: ‘edel Heer
vergeef ons dese keer.’

17.
Hy liet haer beide toen gevange nemen,
en liet maken daer een treurtonneel,
so dat Floris daer voor zyn lief zou sterven
en door beuls handen daer zou zyn ontleet;
Blansifleur kwam lopen,
heeft luyt geroepe:
‘laet my sterven de doot,
voor Floris liefde groot!’

[p. 253]

 

18.

 

Men zag de groote liefde van haer beide,

 

een ieder kreeg aldaer medogentheid:

 

‘heer Keiser, wilt dog dees liefde niet scheiden,

 

geeft haer pardon met groot eerbiedigheid,

 

wilt haer vergeven,

 

schenkt hun het leven,

 

en vergunt haer de trouw

 

tot egte man en vrouw.’

19.
Den keizer heeft doe haer pardon gegeven,
en liet haer trouwen samen in de kerk,
dat Floris met zyn Blansifleur zou leven
in vrolykheid, al tot een zalig werk.
Speelt op bas en fiolen,
wil geen snaren schromen,
en maekt een zoet geluyd
voor Floris en zyn bruyd.

1, 4. Van Paemel en De Coussemaker: van eenen Koning dam. - 2, 2. t.: 't land. - 2, 3. een zoon. - 5, 6. uit leven. - 6, 5. t.: Met duizent. - 7, 1. V.P. sic; de tekst herhaalt hier 6, 1: Men heeft, enz. - 8, 2. doen bijgev. - 8, 4. t.: my trouw. - 8, 8. in 't zand. - 9, 1. Maer bijgev. - 9, 7. V.P. en naar dezen D.C.: voor een goud molen schoon. In den volksroman wordt gesproken van ‘een zeer hooge som: zestig pond goud, honderd staven zilver’, enz. - 11, 1. hier op bijgev. - 11, 4. t.: haer. - 11, 5. t.: muilezel. - 12, 1. aen bijgev. - 12, 3. t.: met krieken. - 14, 1. die bijgev. - 15, 3. 'k zal. - 15, 4. maekt het binnenste. - 16, 1. t.: heeft 't haest. - 16, 2. al bijgev. - 16, 3. haer. - 17, 1. toen bijgev. - 19, 2. t.: en lieten.

Tekst.

De zingende koddenaar, Amst. 1771, bl. 49: ‘Waaragtig Historie-Lied, dat 'er geschied is tusschen een Christen Dogter en een Heidens Konings soon, die malkander in liefde beminden. Stem: Al wat men doet men kan etc.’; - Van Paemel, Los blad, nr. 17, ‘Wonderbaere vryagie tusschen den getrouwen Floris en de beminnenswaerdige Blanchifleur. Stemme: van het droevig nonneken.’ Dit laatste lied, dat insgelijks voorkomt bij Van Paemel, bl. 45, vangt aan: ‘Wat groote droefheyd moet ik nu verdraegen’ en werd gezongen op de wijs: ‘Eylaes wat moet een minnaer lyden’; - De Coussemaker, Chants pop. des Flam. de France, nr. 51, bl. 177, die den tekst van V.P. heeft overgenomen. - De geschiedenis van Floris en Blancefleur, van Oosterschen oorsprong en waarvan twee Fransche lezingen uit de XII^e eeuw bestaan, werd reeds in de XIII^e eeuw door Diederic van Assenede in onze taal in verzen gebracht. In de 15^e of 16^e eeuw (zie Dr. J. te Winkel, Gesch. der Nederl. Lett., I, 206) werd dit verhaal in proza overgebracht als volksboek, en als zoodanig nog in 1827 te Amsterdam, en nog in 1871 te Leiden, uitgegeven. Voor weinige jaren werd het ook uitgegeven door Deseyn-Verhougstraete te Aalst,

[p. 254]

bij wien het nog steeds voorhanden is. Het bovenstaande lied, moderne navolging van het oude gedicht, wordt door Dr. Kalff, Het lied in de M.E., bl. 248, in de XVIII^e thuis gebracht. Dit lied bewijst hoe het daarin behandelde verhaal door de eeuwen heen populair bleef.

Melodie

De Coussemaker, t.a.p.; gehoord in verschillende plaatsen uit den omtrek van Duinkerken. D.C. doet uitschijnen hoe de leidtoon hier onaangeroerd blijft. Men vindt dien integendeel in de melodie ‘Al wat men doet’ enz. door genoemde liederverzameling van 1771, aangeduid, en o.a. voorkomende in Jan van Elsland's Gezangen, enz., 4^en druk, Haerlem, 1738, bl. 190, voor het lied: ‘Zeg, oogjes, die uw volmaekte straelen’.

De tekst ‘Al wat men doet’ komt voor in 't Groot Hoorns... lb., Amst. z.j. (begin der XVIII^e eeuw), II, 150, en voert tot stemaanduiding: ‘Godt groet u goeden morgen’, aanvang van een lied dat insgelijks in laatstgenoemde verzameling, bl. 143, te vinden is, waar het op zijne beurt tot wijsaanduiding heeft ‘Al wat men doet’, enz. Dit laatste lied op de melodie van J. van Elsland gebracht, met behoud van het door dezen laatste gebruikte metrum, klinkt als volgt:

Al wat men doet men kan geen juf - fers win - nen⁽¹⁾/
't Scheynd dat de lief - de heel ver - ban - nen is/
Waar - om van bin - nen/
In u - we sin - nen/
Geen lust tot min - nen/
Als in ons en is.

Het soet - ste soet be - staat nog-tans in min - nen/
Zeg soe - te juf - fer wat de re - den is/

In den grond is deze melodie geene andere dan de zangwijze door D.C. uitgegeven.

Met het opschrift ‘Al wat men doet, men kan geen juffrouw winnen’ vindt men de door J. van Elsland medegedeelde melodie terug onder nr. 308 der O. en n. Hollantse boerenlieties, Amst 2^e uitg., z.j. (aanvang der XVIII^e eeuw). - De nieuwe Domburgsche speel-wagen, Amst. 5^en druk, (z.j.) bl. 30, wijsaanduiding: ‘Al wat men doet’ enz. voor: ‘Schoon Isabel aenhoord mijn droevig klagen’ (Herder en Graafs dochter). Boertige en ernstige minnezangen, (K. Zweerts), 5^en druk, Amst. z.j., bl. 8, ‘toon: Sarabande, of al wat men doet’ enz. De

(1) tekst: minnen.

[p. 255]

melodie van de Boerenlieties en van Van Elsland kan inderdaad wel ontleend zijn aan eene Sarabande, den op het einde der XVI^e eeuw geboren dans. Het is zeer wel mogelijk, dat deze zang- of danswijs reeds in haren oorspronkelijken vorm met leidtoon klonk. In de lezing te vinden bij D.C. zou die leidtoon dus verdwenen zijn onder den invloed van den ouden toonaard op den volkszang.

Een aanverwant Duitsch lied is niet bekend. Erk u. Böhme, Deutscher Liederhort, nr. 81, bl. 281, geven tekst en melodie naar De Coussemaker.