Het oude Nederlandsche lied. Deel 1

[p. 146]

23.
Dat alle berghen goude wanen.
(De Koningsdochter.)

1.
‘Dat alle berghen goude waren
en alle waters wijn,
so had ic jou noch veel liever,
moi meisje, waerje mijn.’

2.
- ‘Hadt ghi mi dan veel liever,
als ghi mi doet in schijn,
so gaet eens voor mijn vader staen
en bidt, en bidt om mijn.’

3.
- ‘'K heb al voor uw vader gheweest
en hi ontsecht het mijn;
neemt oorlof aen u selven,
schoon lief, en gaet met mijn.’

4.
- ‘Oorlof aen mijn selven?
de cnaepjes sijn so loos;
of ghi mi dan verliet, schoon lief,
so waer ic vriendeloos.’

5.
- ‘Ken sal u niet verlaten
van nu tot in der doot:
ghi bent een conincs dochterken,
een roosjen also root.’

6.
- ‘Ben ic een conincs dochterken
en ghi een graven kint?’
Si namen malcander bi de hant
en ghinghen onder de lind.

7.
Si namen malcander bi de hant
en ghinghen onder de lind,
daer speelden si twee het minnespel,
de schone wert met kint.

8.
‘Nu sit ic hier ghebonden
met minen cleinen kint;
so bid ic de suivere Maria,
dat si mi weer ontbind.’

9.
- ‘Ic wou dat ghi ontbonden waert
van uwen deinen kint
en dat ic jou begraven sou
onder dees groene lind!’

10.
- ‘Woudt ghi dat ic begraven lach
al onder dese lind,
so woudic liever, stout ruiter,
dat ghi bi de keel ophinct!’

11.
De ruiter hief op sijn slinkerhant
en gaf haer ene slach,
so dat si neder ter aerden viel,
si hoorde noch si sach.

12.
‘Al hebje mi nu gheslaghen,
schoon lief, ten is gheen noot,
al eerder seven jaren om sijn,
so selje comen om broot.’

13.
Al eer de seven jaren om waren,
den ruiter quam om broot,
met een lazarusclap in sijn hant,
hi haddet seer van noot.

14.
‘O kint,’ sei si, ‘van seven jaer,
nou set jouw vader een stoel!
ic hebber den dach wel eer ghesien,
hi wasser een ridder coen.

[p. 147]

 

15.

 

‘O kint,’ sei si, ‘wel cleine kint,

 

nou gheeft jouw vader broot!

 

ic heb den dach wel eer ghesien,

 

hi haddet niet van noot.

16.
‘O kint,’ sei si, ‘wel cleine kint,
nou gheeft jouw vader bier!
ic heb den dach wel eer gheleeft,
dat hi was de liefste fier.

17.
‘O kint, sei si, ‘wel cleine kint,
nou schenct jouw vader wijn!
ic heb den dach wel eer beleeft,
hi was de liefste mijn.’

18.
Haer vader achter de deure stont,
hi hoordet hoghe woort,
hi troc sijn blanc sweert uit de schee
en hieuw hem af sijn hooft.

19.
Hi nam het hoofje bi het haer,
hi wierp het in haer schoot:
‘houdt daer, mijn joncste dochterken,
beweent dees appel root!’

20.
- ‘Och soudic al bewenen
dat hier te bewenen waer,
so haddic wel al de daghen werc
die daer comen in het jaer.’

10, 1. Vgl. str. 6 en 7 van het lied ‘Een ridder ende een meisken ionck’, bl. 156 hierna.

Tekst.

Overgenomen van Hoffmann v.F., Niederl. Volksldr., nr. 12, bl. 51, die als bronnen aangeeft: Oudt Amst. lb., bl. 62; - Haerl. oudt lb., 1716 (27^e druk), bl. 64: ‘Van een Konings dochter’; - Thirsis minnewit, Amst. 1752, I, 136, ‘op een aangename voys’, met herhaling van het tweede en het vierde vers der strophe; - Le Jeune, Volkszangen, 1828, nr. 62, bl. 233, ‘uit een blauwboekje’; - Willems, Oude Vl. ldr., 1848, nr. 71, bl. 183. Alhoewel slechts door 17^e- en 18^e-eeuwsche liederboeken bekend, komt het lied reeds voor als wijs in Een nieu liedenboeck van alle ghedichte liedekens.... wt den Ouden en̄ Nieuwen Testamente, 1562: ‘Al waren alle berghen goude// en alle water wijn (zie Wackernagel, Lieder der Niederl. Reform., bl. 17, 1^e kol., en Dr. C.D. Wieder, De Schrift. liedekens, 's-Grav. 1900, Register, nr. 753), en, met denzelfden aanvang, in Het tweede liedeboeck van vele diversche liedekens ghemaect wt den O. ende N. Testamente, Amst. 1583, voor een vierregelig lied met aanvang:

O vriendekens ghepresen,
Ghy die daer vreest den Heer,
Wilt doch geen menschen vresen,
Nu, nochte nimmermeer.

Doch volgens Dr. Kalff, Het lied in de M.E., 171, is het stuk nog veel ouder, zooals het uit de ruwheid van zeden blijkt. Vgl. Blyau en Tasseel, Iepersch oud-lb., nr. 7, bl. 26, ‘Als al de boomen bergen waren’. - Alleen de aanvangstrophe van een met het Nederlandsche in verband staande lied:

Wenn alle Wasser wären Wein,
Und alle Berge wären Edelstein, enz.

[p. 148]

hoorde H.v.F. aan den Nederrijn zingen. Erk u. Böhme, Deutscher Liederhort, I, nr. 99, bl. 354, zijn dan ook van meening, dat ons lied in Duitschland heeft bestaan en brengen het in het Duitsch over, terwijl zij verder op een aanverwanten Zweedschen en Deenschen tekst wijzen.

Melodie.

Onbekend. Ofschoon het eerste vers van str. 14: ‘O kint, sei si, van seven jaer’ herinnert aan: ‘O korentje van zeven jaer’, aanvang van str. 2 van het lied ‘Noch weet ic een ouden couden man’, en beide liederen denzelfden strophenbouw hebben, blijft het niettemin eene vraag of zij op dezelfde melodie werden gezongen. Snellaert, op Willems, t.a.p. bl. 545, teekent aan: ‘Dat alle bergen goude waren’, werd later gezongen op de wijze: Coridon sucht nacht en dach, te vinden in Den geestelycken leeuwercker (Antw. 1645), bl. 430’. Waarop die bewering steunt is ons onbekend. De door Snellaert aangehaalde tekst, te vinden in Het Brabandts nachtegaelken, Brussel, 1656, bl. 142 ‘Stem: soo 't begint’, heeft gansch anderen strophenbouw, zooals uit de aanvangstrophe blijkt:

Corydon sucht nacht en dach
en doet mistroostigh sijn beclagh

onder een groene linde,

roepende overluyt: (2 maal)

waer is mijn lief, mijn bruyt

die ick beminde?

Wel krijgt in het hierboven aangehaalde Thirsis minnew., de strophe, tengevolge der herhaling van het tweede en vierde vers, eene zesregelige gedaante, maar daarmede past zij nog niet op de melodie van Den geest. leeuwercker; zie bl. 47 hierboven.

Volgens het Tilburgsch Hs., beschreven door H. Roes, Dietsche Warande, 1897, bl. 261, vlg. diende ‘Dat alle bergen goude waren’ tot wijs voor het lied nr. 35: ‘God grut u suyver bloeme// Maria maget fijn’. Dit Marialied, is ook te vinden, echter met achtregeligen strophenbouw, in Dit is een suiverlijc boecxken, Antw. 1508, bl. 39, ‘op dese wijse: Het was een lodderlijc pape’, en in Een dev. en̄ prof. boecxken, Antw. 1539, nr. 15, uitg. D.F. Scheurleer, bl. 35, met dezelfde wijsaanduidingen als het lied ‘Het viel een hemels douwe’, nr. 14 van laatstgenoemden bundel. Onder de melodieën opgegeven voor dit nr. 14 (zie onder de wereldlijke liederen onzer verzameling: ‘Het viel een coelen douwe’) komt ook voor ‘die wise van den lodderliken pape’. Maar in hoe verre die verschillende stemopgaven zich vereenzelvigen met de wijs ‘Dat alle bergen’ enz., is niet uit te maken. - In C. Maertsz, Stichtelyke ghesanghen, Hoorn, 1664, bl. 232, vindt men als stem: ‘Dat al 't gebergte goude was’, voor een lied met vijfregelige strophe, aanvangend: ‘De Joden met zoo bitt're stem’.