Onder de groene linde. Verhalende liederen uit de mondelinge overlevering. Deel 1. Liederen met magische, religieuze en stichtelijke thematiek

[p. 173]

13
In de heilige schrifture
(de verloren zoon)

Samenvatting

In deze bewerking van de gelijkenis van de verloren zoon (Lucas 15, 11-32) is sprake van slechts één zoon; deze vraagt zijn erfdeel en vertrekt naar vreemde landen. Ondanks de goede raad van zijn vader leidt hij een losbandig leven, raakt zijn bezittingen kwijt en vervalt in armoede. Hij komt tot inkeer en besluit terug te gaan naar zijn vaderhuis, waar hij met open armen wordt ontvangen.

Toelichting

De tekst is vrijwel gelijk aan die van een ongedateerd liedblad, gedrukt in Amsterdam bij G. van der Linden (werkzaam 1863-1880). Het liedblad, waarop de tekst is ingedeeld in tien strofen van acht regels, geeft als wijsaanduiding Tres aderabel Begere of, in een andere druk, Tres aderable Begere^1.. De drukker Van Paemel in Gent (eerste helft 19e eeuw) geeft onder de aanduiding Très adorable bergère nagenoeg dezelfde tekst in strofen van tien regels^2.. Theophiel Peeters tekende in 1910 een wat de tekst betreft met het door ons gegeven voorbeeld overeenkomende variant op in Vorselaar (België).

1. PJMI, Volksliedarchief: liedblad 328:4 resp. liedblad 342:2.

2. Zie Van Duyse 1903-1908, III, 2580-2581.

Lied
In den heilige schrifture

Door het ritme waarin het lied wordt gezongen zijn de opgevulde drieklanken duidelijk waar te nemen. De melodie eindigt op de dominant (d″). De eerste twee regels volgen een tweedelige maatsoort (6/8), de laatste twee een driedelige (9/8).

Vorm: A [a-b], B [c-d].

[p. 174]

Opname 11 juni 1970

In den heilige schrifture
Vindt men een exempel schoon
Hoe dat Christus in figure
Spreekt van den verloren zoon.

Deze zoon was jong van jaren,
Hij vroeg al zijn geld en goed
Aan zijn vader met bezwaren,
Ziet eens wat de jonkheid doet.

Als zijn vader 't hem had gegeven
Toen is hij voort weggegaan,
Goud en zillever daar benevens
En zijn beste kleren aan.

Maar de vader uitverkoren
Sprak: Ach zoon, van mij bemind,
Uit den echter trouw geboren,
Dat gij uwen God bemint!

En hij ging naar vreemde landen
En vergat zijn vaders raad.
Schenken, drinken velerhanden
Met personen slecht van aard.

Dag en nacht zo ging hij zwieren,
En dronk steeds den koelen wijn
Met oneerb're venusdieren
Die 't bederf der jonkheid zijn.

[p. 175]

7

 

Zij wisten hem zo te strelen

 

Tot verdoving van zijn geest,

 

Om zijn paarlen en juwelen

 

Om zijn geld het allermeest.

Zij wisten hem zo te lokken
Totdat was zijn geld verbruid;
Met zijn kleren uitgetrokken
Sloegen ze hem de deuren uit.

Toen kwam daar met groot verzeeren
Eene droeve duren tijd
Zonder geld en zonder kleeren,
Hij was al zijn middelen kwijt.

Van den honger ging hij eten
Met de varkens uit de trog,
Maar zij hebben hem gebeten
Want zij hielden het voor bedrog.

Met de tranen in zijn oogen,
Moest hij toen vertrekken gaan,
Niemand had toen medoogen,
Zijn jong hart was zeer belaan.

Naakt en bloot verkoud van leden,
Met veel zuchten pijn en smart,
Moest hij bosch en veld doortreden,
Met de wroeging in zijn hart.

Toen bad hij met bittere zuchten:
Grote God wil mij bijstaan,
Ik wil al mijn schuld ontvluchten
En tot mijne vader gaan.

Kwam tot zijn vader nader,
En hij viel voor hem te voet,
En hij sprak uit hart en ader:
Dat gij mij genade doet.

[p. 176]

12

 

Laat mij uwen dienstknecht wezen

 

Minder dan uw minste knecht.

 

Maar de vader uitgelezen

 

Heeft terstond hem opgericht.

En hij nam hem in zijn armen
En hij sprak op blijden toon:
'k Wil mij over u ontfermen,
Gij zijt den verloren zoon.

En hij gaf hem schone kleren
En een ring aan zijne hand
En hij stelde hem in ere
Daar was alles abonant^*.

Een vet kalf werd daar geslagen
En er volgde een maaltijd schoon
Van den vader met behagen
Voor deze den verloren zoon.

Oorlog^* broeders uitverkoren
Ja, gij allen groot en klein,
Willen wij niet gaan verloren,
Laat u leiden in 't gemein.

Tot den vader der genade
Die zijn arm zal openslaan,
Om de zonden te versmaden
En naar 't hemelrijk te gaan.

De zanger Karst de Dood (1884-1972), tuinder in Steenwijk, werd in Steenwijkerwold geboren. De liederen die hij kende waren voor het merendeel in de familie overgeleverd; men zong vaak 's avonds na het eten. Onze informant zong slechts drie strofen; het vervolg werd overgenomen uit zijn schriftelijke bijdragen.

De ingevoegde strofen 8a, 9a en 9b zijn ontleend aan de liedbladuitgave van Van der Linden (zie de toelichting). In de gezongen strofen werden de laatste twee regels niet herhaald; in de door onze informant geschreven tekst was dat wel het geval.

* fr. abondant=overvloedig

* oorlof=vaarwel

[p. 177]

Data en plaatsen van opname

11 06 1970	Steenwijk
20 11 1975	Udenhout

Vermeldingen/Literatuur

Coussemaker 1930; 214-218, Duyse 1903-1908, III, 2576-2585; Lootens en Feys 1879, 50-51; Peeters 1952, derde bundel, 80-82.