|
| |
| |
| |
| |
j. Prose.
Zy hadde nu haren zang voleyndt, als die zoeticheid haars ghezangs my als verwonderende nóch beving begheerlyck om horen met toeluysterende óóren: alzo hebbe ick een weynigh daar na ghezeyt: O ghy alderopperste vertróóstersse der vermoeyder herten, hoe zeer hebdy my vermaackt, zó metten ghewichte uwer redenen, als mette ghenuechlickheid des ghezangs: zulx dat ick vóórt aan teghen de slaghen des onghelux wel ghetróóst meyn te wezen. Daarom en grouwelt my nu niet alleen niet vande gheneesdrancken die ghy onlanx zeyde scherp te wezen: maar begheerlyck zynde om te hóren, verzoecke ick die ernstlyck. Doe sprack zy: Ick hebt wel ghemerckt, alstu al zwyghende met aandacht myne wóórden inneslockte. Doe verwachte óf (t'welck warachtigher is) volmaackte ick al deze ghestaltenisse dyns ghemoeds. De dingen die daar nóch aan ghebreecken zyn zódanigh, dat zy ghesmaackt zynde wat byten, maar inghenomen wezende verzoeten. Du zegste dy begheerigh te zyn om te hóren: maar met welcken vuyricheid zoudstu branden, zó dy bekent ware waar henen ick dy wil leden. Waar henen, zeyde ick? Tót (zeyde zy) de ware zalicheid, daar af dyn ghemoed óóck dróómt: maar want dyn ghezicht belemmert is mette ver- | |
| |
beeldingen, en mooghstu die niet aanschouwen. Doe zeyde ick: Doet dat, ick bids u, ende wilt my zonder vertreck betónen welcke die ware zalicheid is. Ick zalt, sprack zy, ghaarne doen, om dynen wille: maar eerst zal ick bestaan de zake die dy kenlycker is, met wóórden te verklaren ende te onderwyzen: op dat als die bekent zal wezen, du d'óghen op het jeghendeel slaande, de ghedaante des waren zalicheyds zulste moghen bekennen.
| |
j. Rym.
Die zaayen wil op t'vruchtbaar land,
Wied' eerst daar uyt met kloecker hand
Al t'onkruydt, distel, vaarn, en dóórne;
Op dat daar groey ruym onbelet
Die nutte vrucht, gróf mild en vet
Vant voedelyck en weeldigh kóórne.
Der biikens werck zeer zoet ghemaackt,
Den tong nóch veel te zoeter smaackt
Alst wert gheproeft na strengheid zure.
T'ghestert licht meest lieflyck en klaar
Na t'eynden vande reghen zwaar
Veróórzaackt door de zuydwind sture.
Wanneer de droeve nacht verghaat,
Ryst vrólyck de schóón dagheraad.
Ghy ziet óóck eerst de valsche ghoeden,
Vryt ghy u hals vant lastigh iuck,
Veracht ghy wyslyck t'valsch gheluck,
Het ware ghoed zal t'uwaard spoeden.
| |
| |
| |
ij. Prose.
Doe starende een weynigh met haar ghezicht, ende als inghetoghen zynde binnen haren ghemoede, beghan zy aldus: Alder menschen zórghvuldicheid, die hare ouffening heeft in d'arbeyd van menichvuldighe natrachting, ghaat wel vóórt door verscheyden paden, maar póóght nóchtans te komen tót een zelve eynde, te weten, tót zalicheid. Dit is zódanigh ghoed, dat die t'zelve heeft verkreghen, vóórts gheen ding meer en magh begheeren. Want het is t'alderopperste alder ghoeden, alle ghoeden in zich behelzende. Ghemerckt het t'opperste ghoed niet zyn en mochte, zó daar iet aan ghebrake; alzó daar nóch iet buyten ghelaten zoude wezen, datmen mochte wenschen. Het blyckt dan dat zalicheid is een state, die overmids een verghadering alder ghoeden volmaackt is. Deze bearbeyden alle menschen (zó ick ghezeyd hebbe) te verwerven. Want die begheerlickheid des warachtighen ghoeds, is natuurlycken gheplant inder menschen herten: maar ontweechde dólinge ledet af tótten valschen ghoeden: vande welcke eenighe wanende t'ópperste ghoed te zyn, Datmen gheensdinx en behoeve, arbeyden omme te overvloeijen van ryckdommen: andere oordeelende dit het ghoed te zyn, Dat alder eerwaardighste is, póghen door verkryghing van eerlycke ampteren, eerwaardigh te worden onder hare burgheren. Daar zynder die t'opperste
| |
| |
ghoed stellen inde hóóghste moghentheid: deze willen zelve ghebieden, óf zy bestaan den ghebieders aan te hangen: Maar die de vermaartheid voort alderbeste houden, deze haasten om door hantteringhe vanden óórloghe óf van vrede eenen roem-rycken name te verbreden. Veele zynder óóck die de vruchten vant ghoede achten gheleghen te zyn in vrueghde ende blydschap: Deze wanen het alder zalichste te wezen Datmen zwemme in wellusticheid. Men vinter óóck die dezer dingen eynden ende óórzaken onderling vermengen, als die de ryckdommen begheeren om mogentheid óf wellusts wille: óf moghentheid ter liefden vant gheld, óf om huer naams verbredinge begheeren. In deze dingen dan ende in andere dierghelyke, is onledigh het voornemen alder menschelycker wercken ende wenschen; als daar zyn edelheid ende des vólx jonst, daar door men schynt eenighe vermaardheid te bekomen, óf een huysvrouw ende kinderen, die om der ghenuechten willen werden begheert. Maar t'gheslacht der vrunden, t'welck t'alderheylichste is, en werd niet gherekent onder t'Avontuur, maar onder de dueghde. Het ander wert om des moghentheids óf om der wellusten willen aanghenomen. Aanghaande nu de lichamelycke ghoeden, deze zyn lichtelyck te voeghen tótte voorghemelde: want die kracht ende gróótheid schynen machtigh, schóónheid ende snelheid vermaard, ende ghezondheid
| |
| |
weeldigh te maken. Door alle welcke dingen blyckt alleen zalicheid begheert te worden. Want wat elck boven alle andere dingen begheert, dat óórdelt hy t'opperste ghoed te wezen. Nu hebben wy besloten dat het opperste ghoed zalicheid is: alzó óórdelt elck die staat zalich te wezen, die hy boven allen anderen dingen begheert. Aldus is dy nu voor óghen ghestelt by na de ghedaante des menschelycken zalicheids, als namentlyck ryckdom, eere, moghentheid, vermaartheid ende wellust, welcke dingen alleen by Epicurum gheaanmerckt zynde, heeft dien vólghende de wellust ghezeid het opperste ghoed te wezen: overmids alle d'andere dingen schynen den ghemoede ghenuechlyckheid toe te brenghen. Maar ick kere weder tótter menschen voornemen en betrachting: welcker ghemoed (al ist maar met een benevelde herdenckenisse) nóchtans weder begheert het opperste ghoed: maar even als droncken zynde en weet het den wech niet om wederom derwerts te keren. Duncket dy óóck dat zy dolen, die daar póghen gheensdinx behoeftigh te zyn? Daar en is voorwaar niet anders, dat zó wel die zalicheid mach volmaken, als een staat zó overvloedigh zynde alder ghoeden, datmen niet vreemds behoevende zich zelfs ghenoeghzaam zy. Missen zy óóck die daar wanen dat het gheene t'alderbeste is, óóck het alder eerwaardighste zy? Gheenssins: Want het en magh niet snóde nóch verachte- | |
| |
lyck wezen t'welck alder menschen voornemen arbeyd te verwerven: zoude dan óóck de moghentheid niet te rekenen zyn onder de ghoede dingen? Wat? Zoudet zwack ende krachtelóós te achten zyn, dat edeler is dan alle dingen? Zoude dan óóck de vermaartheid niet altóós ghelden? maar ten magh niet ontkent worden, dat alle t'ghene t'alder vermaartste schynt, dat dat het alder uytghelezenste is: Want wat nóód ist te zeggen dat de zalicheid niet en is anxtich, nóch droevigh, nóchte óóck gheen pynen nóchte verdrietelyckheyden onderworpen: ghemerckt onder d'alder minste dingen óóck zulx word begheert, dat een lust is te hebben ende te ghenieten. Dit zyn dan de dingen die de menschen willen verwerven: ende om deswillen begheeren zy ryckdommen staten van eeren, Koningrycken, vermaartheid ende wellusten: overmids zy hier door wanen te bekomen ghenoeghzaamheid, eerwaardicheid, moghentheid, vermaartheid ende blydschap. Het is dan het ghoed dat de menschen door zó verscheyden middelen begheeren: Hoe gróót nu hier inne is der naturen kracht, wert lichtelyck betóónt daar mede, dat al hoe wel de meyningen verscheiden zyn ende oneens, nóchtans altsamen over een stemmen, inde verkiezing vant ghoede.
| |
ij. Rym.
Hoe dat natuur voorzichtigh ende machtigh
| |
| |
De werld bestiert met haren Wet eendrachtigh
En alle ding bevooght zeer wysselyck
Óóck vaste bind met banden prysselyck
Met banden sterck die niemand magh ontbinnen,
Is nu myn zin, myn opset, myn beginnen
In rymen zoet te zingen dichtelyck:
Wat lustich leert, dat leert óóck stichtelyck.
Al draaght de leeu ghetemt zeer schóne banden,
Al neemt hy tam zyn spys uyt meesters handen,
Diens harde roe hy anxtelycken vreest:
Bebloed maar eens de kaack vant felle beest,
Het komt haast weer in d'eerste wreedheid woedigh,
T'ghedenckt zyn aart, en breeckt zyn banden moedigh,
Het briescht van tóórn, daart eerst lagh vredelyck,
En schuert zyn heer an stucken wredelyck.
T'wild voghelken int weeldigh kórfken rustigh
Betaalt zyn kóst met vrólyck zingen lustigh,
T'leeft zórghelóós, hoe wel t'nóch altyd spoort
Na spleetkens ruym, daart ghaarn waar doorgheboort:
Quaamt uyten kou int ghroene wout te zingen,
T'ghekóchte zaad en zoudet niet weerbringen
In kórf benaut, maar t'socht eer wildelyck
Zyn magher kóst met zingen mildelyck.
Het rysken zwack met stercker hand gheboghen,
Moet neerwaard zien, en vreemde kracht ghedoghen:
Maar waar de hand vant spruytken wech ghedaan,
Het zou recht op steyl na den Hemel staan.
De Zonne daalt des avonds inde vloeden,
Maar heymelyck ghaat hy dan weder spoeden,
Zyn waghen snel met staden na ghewoont,
| |
| |
Ten Óósten waart daar hy zich heerlyck toont.
Zó ghaat het al natuurlyck d'eyghen ghanghen
Elck ding keert weer na t'zyn toe met verlanghen.
Men vindt gheen staat daar in natuur ghenoeght,
Dan die t'beghin tót zyn rechte eynde voeght.
| |
iij. Prose.
Ghy mede, o aartsche dieren, al ist met een duystere verbeelding, nóchtans dróómdy al uwen beghinne, ende ziet óóck, hoe wel gheenssins met een klare, maar nóchtans al met eenrehande bedencking het ware eynde des zalicheids. Daar door u óóck een natuurlycke gheneghentheid tót het ware ghoed ledet: waar af u weder menighvuldighe doling verleyd. Aanmerckt dan óf de menschen door die dingen, by de welcke zy zalicheid wanen te verkryghen, tót het voorghenomen eynde moghen komen. Want ist zó, dat het gheldt, óf eere, óf d'andere dierghelycke dingen moghen verleenen iet zodanighs, datter niet ghoeds en schynt te ontbreken, ick zal mede bekennen dat eenighe door verkryghinghe der dingen zaligh worden. Moghen zy dan óóck niet volbrengen, t'gheene zy beloven, ende ontberen zy veele ghoede dingen: werter dan niet opentlick in bevonden een valsche schyn van zalicheid? Daaromme vraghe ick eerst dy zelve, die nóch onlanx van Ryckdommen overvloeydes: óf onder die alder gróótste ryckdommen noyt eenigh verdriet, door onghelyck dat dy
| |
| |
gheschiede, dyn ghemoed en ontstelde? My en magh niet ghedencken (zeyde ick) óyt zó vry van ghemoed gheweest te zyn, óf my en quelde altyd t'een óf t'ander. Wast niet om datter ontbrack t'gheen du ghaarne hadste ghehadt: óf om dat daar was t'ghene du onghaarne haddest? Alzó ist, zeyde ick. Zó begheerdestu dan de teghenwoordicheid van datte, ende het afwezen van ditte? Dat bekenne ick, zeydick. Elck (sprack zy) is immers behoeftigh van t'ghene hy begheert. Hy is, zeyde ick. Die dan óóck iet behoeft, en is by zich zelve óóck niet ghenoeghzaam vernoeght. Gheenssins, zeyde ick. Zó hebstu dan (sprack zy) vol ryckdommen wezende deze behoefticheid gheleden. Hoe anders zeyde ick. Zó en moghen dan de Ryckdommen niemanden onbehoeftigh ende zich zelfs ghenoechzaam maken: t'welck nóchtans het ghene was dat zy schenen te beloven. Ende dit staat óóck, zó ick meyne, aldermeest te aanmercken, dat het gheld van eyghender naturen niet altóós en heeft dat het niet ondanx en magh benomen worden den ghenen diet heeft. Dat belyde ick, zeyd' ick. Waarom en zoudyt niet belyden, nadien daghelyx de maghtighste den onwillighen t'gheld beneemt? Wanen her komen anders de Vierschaarlycke beklachten, dan dat het gheld dat met gheweld óf bedrógh den onwillighen benomen is, wederom werd gheeyscht? Alzó ist, zeyd' ick. Zó zal dan yeghelyck, sprack sy,
| |
| |
eenighe uyterlycke hulp behoeven, tót bescherming van zyn gheld. Wie zal dat, zeyd' ick, lochenen? maar die hulp en zoude hy niet behoeven, zó hy niet en bezate t'gheld, dat hy magh verliezen. Des en maghmen, zeyde ick, niet twyfelen. Zó is dan de zake over de verkeerde zyde ghevallen: want de ryckdommen, die daar ghewaant waren dat zy den mensche zich zelfs ghenoeghzaam mochten maken, maken hem veel eer eens anders hulpe behoeftigh. Maar welck is de wyze daar mede de behoefticheid werd verdreven vermids de Ryckdommen? Moghen dan de Rycken niet hongeren? Moghen zy niet dorsten? En ghevoelen die gheldighe leden den winterschen koude niet? Maar, zuldy zeggen, daar is voorhanden byden Rycken, daar met zy den hongher verzaden, daar met zy den dorst ende koude verdryven. Op die wyze magh de behoefticheid wel vetróóst, maar niet ghantselyck wech ghenomen worden door de Ryckdommen. Want ist alzó dat deze behoefticheid altyd gapende ende iet wat begheerende met ryckdommen ghestopt wort; zó moeter nóódlyck wat blyven, dat ghestopt magh werden. Ick zwyghe nóch dat voor de nature weynigh, maar voor de ghiericheid gheen ding ghenoegh is. Daaromme nadien de Ryckdommen die behoefticheid niet en moghen wechnemen, ende zy zelf hoor eyghen behoefticheid maken: hoe mueghdy ghelóven dat zy onbehoeftigh moghen maken?
| |
| |
| |
iij. Rym.
Al hadde een ryk (maar ghierigh arm) mensch
Een beek van ghoud dat niet vernoeghen,, magh,
Den hals ghepronckt met peerlen gróót na wensch,
En zó veel lands alsmen beploeghen,, magh:
Nóch zou de zórgh, die niet dan wroeghen,, magh,
Zyn leven lang hem quellen boven maten,
En in zyn dóód zou t'ontrou gheld hem laten.
| |
iiij. Prose.
Maar (dencktmen) de eerlycke Staten maken den gheenen, dieze ghebueren, eerlyck ende eerwaardigh. Zoude dan die kracht zyn in de heerschappijen, dat zy de herten der gheenre die in Staten komen met duechden beplanten ende de ondueghden daar uyt dryven? Neen, zy en pleghen de bóósheid niet te verjaghen, maar te openbaren. Daar door komet dat wy t'ónvreden zyn, overmids wy zien de zelve dickmaals den alderbóósten menschen te deele ghevallen te wezen. Hierom wast óóck dat Catullus Nonium een Króppert noemde, hoe wel hy nóchtans den Rechter stoel bezat. Ziedy niet welcken oneer de quaden den eerenampteren aandoen? Zeker haar onwaardicheid zoude te minder blycken, indien zy door gheen eerwaardighe staten vermaart en waren. Met hoe veel ghevaarlickheyden moghtes du ten laatsten daar toe ghebracht werden, al eer dattu het ampt der Overheid wildes bedienen met Decorato: overmids
| |
| |
du in hem zaaghste t'herte eens aldersnóódsten boefs ende wroeghers? Want wy en moghen om die eerenstaten niet eerwaardigh achten den ghenen die wy den eeren-staten zelf onwaardigh achten. Maar zó du iemand zaaghste beghaaft te zyn met wysheid, zoudstu hem der eeren óf des wysheids, daar met hy is beghaaft, óóck onwaardigh wanen? Gheenssins. Want de dueghde heeft in haar, hare eyghen eerwaardicheid: de welcke zy terstond ghemeen maackt den gheenen daar met zy is vereenight. Nadien nu de burgherlycke eeren staten zulx niet en vermoghen, zó blycket dat zy gheen eyghen schóónheid des eerwaardigheids en hebben. Waar inne nóch meer te aanmercken staat al ditte. Te weten, nadien iemand des zó veele meer te versmadelycker is, zó hy te meer van veelen werd veracht: zó maken de eeren-ampteren (ghemerckt zy niemanden eerwaardigh konnen maken) den onvromen die zy veelen luyden voor zulx doen kennen, des te meer versmadelyck: Ende dit voorwaar niet onverschuld. Want de onvrome doen óóck t'selve den eerenampteren, die zy met hare smettelycke vuylicheid bevlecken. Maar op dat du mooghste bekennen, datmen de warachtighe eerwaardicheid door deze schaduwelycke waardicheyden óf staten niet en magh verwerven, zó denckt met redene aldus. Zó iemand dickmaal Borghermeester gheweest zynde, by gheval quame onder onbekende vólcken, zoude
| |
| |
die eerlicke staat hem óóck eerwaardigh by henluyden maken? Waart nu zó, dat de eerwaardicheid der ampteren natuurlycke eyghenschap ware, zy en zouden by wat vólck het óóck waar niet ophouden van zulcke huer eyghenschappe: zó weynigh als het vuur, waar dat het óóck is, nemmermeer magh ophouden heet te maken. Maar want die eerwaardicheid niet en is de eyghenschap der staten, maar dat der menschen bedrieghlycke waan die daar aan hechtet, zó verdwynen zy terstond als zy komen by den gheenen dieze gheen eerwaardicheyden en achten te wezen. Dit gheschiet by de uytlandsche vólcken. Maar gheduren zy óóck eeuwelyck onder den gheenen daar zy by zyn vóórtghekomen? Het Praeturaetschap was voormaals een gróte moghentheid, nu ist maar een ydele name, ende is d'inkomste der raadmannen een zware last. Zó voormaals iemand het kóórn des vólx bezórghde, die was gróót gheacht: maar wat isser nu verworpelycker dan die vooghdye? Daarom ist zó ick een weynigh hier voor hebbe ghezeyt, dat het gheene dat gheen eyghen eerwaardicheid en heeft, nu kryght ende dan wederom verliest zyn eerwaardicheid uytte opinie óf wane der gheenre diet ghebruycken. Nadien dan de eerenampteren niet en moghen eerwaardigh maken, nadien zy van zelfs door der onvromen smettelycke vuylheid vervuylen, nadien zy door der tyden verandering aflaten eerwaardigh te zyn,
| |
| |
ende nadien zy door der vólcken achting versnóden, wat begheerlycke schóónheid moghen zy dóch in huer hebben, veele minder anderen met deelen?
| |
iiij. Rym.
Dat Nero zich vercierd' hovaardelycken
Met purpur schóón in d'alder hóóghste staat,
En dee den haat des vólx niet van hem wycken
Dat was vyand zyn pracht en wreedheid quaad.
Dees bóze man steld Senatoors gheslachten
In Staten snóód te kleyn voort gróót gheslacht.
Wie magh daarom den mensch hier zaligh achten
Die eer ontfangt van d'eerlóós zelf veracht.
| |
v. Prose.
Maar óf de Koningrycken ende t'gheselschap der Koningen vermoghen moghende te maken? Waarom niet, als de zalicheid onophoudelyck mocht gheduren? maar d'outheid is vol exempelen, vol is daar af óóck de teghenwóórdighe tyd der Koningen, welcker zalicheid verandert is in ellendicheid. O heerlycke moghentheid, die niet machtigh ghenoegh en werd bevonden tót haar zelfs onderhoudinge. Maar ist zó dat deze moghentheid der Koninckryken óórzake is vande zalicheid: zal zy niet moeten die zalicheid minderen ende ellendich maken, indien zy ghebreeckt in eenigh deel? Want al hoe wyde het menschelycke ghebied zich is streckende, zó bly- | |
| |
ven daar nóch nóódlyck veele vólcken buyten, over welcke elck der Koningen niet en ghebied. In welck deel van de moghentheid ophout zaligh te maken, daar inne komt het onvermoghen, t'welck ellendigh maackt: ende op deze wyze moet nóódzakelyck inden Koningen het meeste deel des ellendicheids wezen. Een Tyran verzócht hebbende zyns staats zórghlickheid, gheleeck de vreze des Koningryx metten anxte eens zwaerds boven t'menschen hóófd hangende. Wat is dit dan dóch voor een moghentheid die t'knaghen des zórghvuldicheids, die de prickelen der vrezen niet en magh vermyden? Nóchtans zouden zy ghaarne veylichlyck leven, maar zy en moghen niet: noch roemen zy luyden zich van hare moghentheid. Óf achtstu den ghenen moghende, dien du zietste willen t'ghene hy niet en magh volbrengen? achtes du moghende den ghenen die met hellebardiers omringet is, die den ghenen die hy verschrickt, zelf meer vreest: die om moghende te schynen, zelve ghestelt is inden handen zynre dienaren? ende wat zal ick nu zeggen vander Koningen vrunden, na dien ick de Koninckrycken zelve bewyze te zyn zó vol onvermoghens? den welcken de Konincklycke macht dickmaal nóch in haar gheheel zynde, óóck veeltyds vervallen zynde, ter neder stort? Nero heeft zynen vrund ende meester Senecam ghedwongen tótte kuere vande maniere zyns dóóds. Antonius heeft Papinianum langhe onder
| |
| |
den hovelinghen machtigh gheweest zynde gheworpen inden zwaarden zyns Kryghsvólx. Nóchtans hadden zy beyde willen hore ryckdommen verlaten, van welcke Seneca óóck al bestaan hadde zyne Ryckdommen Neroni te leveren, ende zich inde rust te begheven: maar overmids huere hóócheids gróóte ghewichticheid hoor trock ten valle, heeft gheen van beyden t'gheen hy wilde volbracht. Wat ist dan dóch voor een moghentheid, daar voor de hebbers zelve vrezen, de welcke als ghyze wilt hebben niet veyligh en zyt, ende die begheerende af te leggen niet en moecht quyt worden. Óf zullen u tót een bescherming wezen de vrienden die niet de dueghde maar t'gheluck dy toeghevoeght heeft? Neen, wie t'gheluck tót een vrundt maackt, dien maackt óóck t'óngheluck tót een vyand. Wat pestilentie is óóck krachtigher om te beschadighen dan een vrund schynende vyand?
| |
v. Rym.
Wil yemand zyn in macht verstandelyck,
Zyn fiere moed moet hy gróótmoedigh temmen.
Hy wacht zyn hals verwonnen te doen klemmen
Vant snóde juck des wellusts schandelyck.
Waar al de werld dyn Wet ghedóghende,
Mooghdy de zórgh en t'jammerlycke klaghen
Niet mannelyck door wysheid uyt u jaghen
Voorwaar zó zyt ghy gheenssins moghende.
| |
| |
| |
vj. Prose.
Aanghaande de vermaardheid, hoe bedriechlyck ende hoe lelyck is zy dickmaal? Derhalven de Tragicien niet t'onrecht en roept,
O glori van veel menschen zeer verkoren,
Wat zydy anders dan t'ghetuyt der ooren?
Want veele hebben dickmaal een name door des ghemeynen mans valsche waan verkreghen: maghmen óóck iet schandelyckers dan zulx bedencken? Want die valschelyck werden gheprezen, moeten zich nóódlyck in hoor eyghen lóf schamen. Maar zó zy zulcken lóf wel verdient hebben: wat zal dat baten tót de conscientie des wyzen mans, die zyn ghoed niet en waardeert na de gheruchten des vólx, maar na der waarheid zynre conscientien? Maar schynet iet schóóns zynen name verbreed te hebben: zó vólcht dat het leelyck gheacht moet worden den name niet wyt uytghestreckt te hebben. Na dien nu (zó ick onlanx betóónt hebbe) daar óóck nóódlyck veele vólcken zyn, tótte welcke eens menschen gherucht niet en magh komen: zó ghevallet dat de gheene die du vermaart waanste, int naaste deel der landen onvermaart zal schynen. Onder deze achte ick óóck des ghemeynen mans jonste niet waardigh om te vermanen: ghemerckt die zonder óórdeel vóórtkomt ende nemmermeer bestendelyck en ghe- | |
| |
duurt. Wie en ziet nu óóck niet hoe ydel ende onnut des edelheids name is? De welcke gheacht zynde na de vermaardheid, is zy vreemd. Want d'edelheid schynt te wezen eenrehande lóf herkomende vander voorouderen verdiensten. Maackt nu het vertellen vermaardheid, zó moeten die vermaart zyn, daar af vertelt werdt. Daaromme en maackt eens anders vermaardheid, zó du zelf gheen en hebste, dy niet doorluchtigh. Zó daar nu iet goeds is in d'edelheid, achte icx alleen dat te wezen, dat de Edelen ghenóódtzaackt worden niet te verbastaarden van haarder voorouderen dueghden.
| |
vj. Rym.
T'gheslacht' op aarden menschelyck
Heeft al een óórsprong wenschelyck
Uyt eenen Vader alder dingen,
Diet al bestiert en kan bedwingen.
Hy ghaf de Zon zyn glantse klaar:
Twee hóórnen krom de maan eerbaar:
En d'aard' den mensch der schepsels króne:
Óóck Sterren klaar den Hemel schóne.
In s'menschen leden hy bepaalt
T'ghemoed dat vanden Hemel daalt.
De menschen al zyn uytverkoren,
En van een edel spruyt gheboren.
Wat roemdy dan met gróter pracht,
Van u voorouders t'eel gheslacht:
Kondy u eerste stam aanmercken,
| |
| |
Ghy vindse Gód; Heer van zyn wercken.
Zó is dan gheen oneel bastaard,
Dan die verlaat zyn gódlyck aard,
De duechde vliet, en t'allen stonden
Moedwilligh dient de snóde zonden.
| |
vij. Prose.
Maar wat zal ick zeggen van des lyfs wellusten, welcker begheerten zyn vól anxten, maar haar verzaadheid vól berouwens? Hoe menighe zieckten, hoe onlydelycke pynen pleghen zy, als eenrehande vrucht des bóósheids, den lichamen huerder ghenieters toe te brengen? Zonder dat ick kan bemercken wat ghenuechte hare keteling dóch mede brengt. Voorwaar yghelyck die zyne voorleden wellusten wil ghedencken, zal verstaan dat zy een droevigh eynde hebben. Zó nu deze wellusten mochten zaligh maken: zó zouden met recht, de beesten óóck zaligh ghezeyt moghen worden: welcker gheneychtheid ghants streckt tot vervullinge vande lyflycke lusten. Dan zoude d'alder eerbaarste ghenuechte wezen inden huysvrouwen ende kinderen; maar t'es al te zeer onnatuurlyck t'gheen men zeyd: Ick en weet niet wie aan zyne kinderen buedels heeft bevonden. Der welcker bitsigher aart niet nóódigh en is dy te vermanen, die des nóyt verzócht en hebste, nóchte derhalven óóck nu niet en truerst. Waar inne ick voor ghoed houde t'ghevoelen van mynen Euripides, die zeyd, dat
| |
| |
de ontbeerder van kinderen vermids zulck ongheluck gheluckigh is.
| |
vij. Rym.
Die wellust snel doet van naturen,
Met lang verdriet haar vruechd bezuren:
Recht als des bykens list behende.
Waar die haar zoete honigh stort,
Vlied zy flux wech, haar lust is kort,
En scheyd met smert, druck is lusts ende.
| |
viij. Prose.
Zó en is dan niet te twyfelen, óf deze weghen ter zalicheid en zyn eenrehande onweghen: die óóck niet en vermoghen iemanden te leden daar toe zy beloven te zullen leden: maar hoe zy inwendelyck met quaden zyn duerspeckt, zal ick ópt kortste betónen. Wat dan? Wildy na gheld te verghaderen trachten? zó moet ghyt den eyghenaar benemen. Wildy heerlyck schynen in hóghe staten? zó moet ghy den beghifter daarom óótmoedelyck bidden: ende zult dies ghy die anderen in eeren begheert te boven te ghaan, in verachtinge vallen, vermids het óótmoedigh smeken. Begheerdy moghentheid? Zó zuldy der onderzaten laghen onderworpen zynde, in ghevaarlickheid komen. Stady na vermaardheid? Met zwaricheden belemmert verliesdy u veylicheid. Wenscht ghy een wellustigh leven te leyden? Maar wie zou dóch niet verachten ende
| |
| |
verwerpen de lyfdienstigheid van zulcken snóden ende brooschen ding? Nu merckt op hoe krancken grondvest stuenen die, welcke zich verwanen in des lichaams ghoeden? Zuldy óóck den Oliphanten in gróótheid, den stieren in kracht moghen te boven ghaan? Zuldy den tigher met snelheid verby ghaan? Aanschout des Hemels gróótheid, vasticheid ende snelheid, ende laat eens af snóde dingen hóógh te achten. Van welcken Hemel, om hare voorsz. zaken niet zó veele en staat te verwonderen, als vande redene waar door zy werd bestiert. Aanghaande der ghedaanten schóónheid, die is ondurigh, snel ende vluchtigher dan de veranderlyckheid der zomer bloemen. Waart óók zake (zó Aristoteles zeyd) dat de menschen hadden Lincier, (dat is zó doorzichtighe) óghen, zulx dat huer ghezichte alle lichamelycke dickheid mochte doordringen: zoude henluyden d'ingheweyd der menschen doorziende, óóck het uytwendighe vant alderschóónste lichame Alcibiadis niet leelyck schynen te wezen? Dat ghy dan schóón schynt, en komt niet overmids uwe nature, maar overmids de zwackheid der óghen die u aanschouwen. Maar acht des lichaams ghoeden zó hoghe als ghy wilt: zó moet ghy dóch weten, dat het vierken van een derdendaaghs kóórtse vernielen magh t'ghene daar ghy dus veele afhout. Uyt alle welcke dingen men in eenen bonde magh besluyten, dat deze voorsz. zaken, die
| |
| |
t'ghoed dat zy beloven niet en moghen leveren, óóck door die versaming aller zódanigher ghoeden niet volmaackt en zyn, oock gheenssins ter zalicheid als paden en leden, nóch iemanden zalich maken.
| |
viij. Rym.
D'onweghen zyn, helas zeer menighvuldigh,
Daar door d'onkund des vólx om traacheid schuldigh,
Den dwazen hóóp verleydt als in een dróóm,
Niemand zoeckt ghoud ghewassen aan een bóóm,
Nóch paerlen reyn aan wynstóck blaeu van druyven,
Men zal óóck niet in hóghe bergen schuyven
Die netten valsch, om vanghen spoedelyck
De visschen vet zeer overvloedelyck.
Men jaaght óóck niet na snelle gheytkens vluchtigh
Int diep der Zee, nóch opten gholven luchtigh.
Men ziet meest elck de vloeden kennen,, al
Wanneer óóck d'eb' haar traghlyck wennen,, zal:
Men weet wat Zee meest paerlen blanck kan baren,
En waarmen meest het purper róód magh gharen,
Óóck welcke strand de beste visschen gheeft,
Die t'weeldigh vólck bemint en liefste heeft.
Maar waar t'ghoed schuylt daar elck na zoeckt begheerlyck
Is onbekent d'onwyzen hóóp onleerlyck:
Want dat om hóógh by God in d'Hemel woont,
Zoeckt elck verkeerd in d'aarde onbeloont.
Wat zal ick nu dees dwaze dieren wenschen?
Ryckdom en eer t'ghezoeck der blinde menschen:
Te moghen als zy mercken r'valsche ghoed,
Het ware zien en zoecken metter spoed.
| |
| |
| |
ix. Prose.
Tót nu toe zalt ghenoegh zyn vertóónt te hebben de ghedaante des valschen zalicheids. Ist nu dat ghy die doorzichtelyck hebt gheaanmerckt, zó ist vóórts tyd u te tónen welcke daar is de warachtighe zalicheid. Ick zie, zeyde ick, dat door ryckdommen gheen ghenoeghzaamheid, door Koningrycken gheen moghentheid, door Staten gheen eerwaardicheid, door glorie gheen vermaardheid, nóch door wellusten gheen blydschap en magh werden verkreghen. Maar hebdy óóck d'óórzaken, waar door dat zulx is, ghemerckt? My dunckt dat icx zie als door een eng spleetken, maar zoudet uyt u wel opentlycker willen verstaan. Die reden is voorwaar met allen ghereed: want de menschelycke doling scheyd van een t'gheene dat van naturen eenvuldigh is ende ondeylbaar, ende die leedt af vant ware ende volmaackte tót het valsche ende onvolmaackte (ghoed.) Maar zoudstu wanen dat het gheene dat gheens dings behoeftigh is, moghentheid behoeft? Gheenssins, zeyde ick. Daar ghevoeldy recht. Want zó daar wat is dat erghens inne zwack is van vermoghen, het moet nóódlyck daar inne vreemde hulpe behoeven. T'es zó, sprack ick. Zó is dan ghenoeghzaamheid ende moghentheid een zelve ding ende van eender naturen. Dat schynt zulx. Dat nu zódanigh is dunckt u dat verachtelyck, óf daar teghen boven allen dingen eerenwaardigh? Aant
| |
| |
laatste (zeyde ick) en maghmen niet eens twyfelen. Zó laat ons nu tótte ghenoeghzaamheid ende moghentheid voeghen de eerwaardicheid, zó dat wy deze drie houden een te wezen. Laat ons die, zeg ick, daar toe voeghen, zó wy de waarheid willen belyden. Wel aan dan, zoudt ghy dit zelve wel duyster ende oneedel achten te wezen, óf veel meer het alder doorluchtighste boven alle vermaardheid? Aanmerckt nu mede, óf t'ghene dat wy toeghelaten hebben gheensdinx te behoeven, het aldermoghenste ende alder eerwaardichste te wezen, óóck eenighe vermaardheid magh behoeven diet zich zelf niet en mach gheven, daar door t'zelve in eenighen deele des te verachtelycker zoude schynen. Ick en maghs niet laten, zeyde ick, te bekennen dat zelve óóck te wezen het aldervermaartste. Zó vólght dan dat wy moeten belyden, de edelheid niet altóós onderscheyden te zyn vande andere drie voornoemt. Het vólght, zeyde ick. T'ghene dan dat niet vreemds en behoeft, dat met zyns zelfs krachten alles vermagh, dat vermaard is ende eerwaardigh, blyckt dat óóck niet te wezen het alder vrolixte? Wanen heer in zulck ghoed (zeyde ick) eenighe droefheid zoude moghen sluypen, en kan ick niet eens bedencken. Zó ist dan óóck nódigh te belyden dat het is (zó lange die voorschreven zaken gheduren) vol blydschappe. Zó ist mede van ghelycken by de zelve middelen nóódzakelyck, dat de namen van ghe- | |
| |
noeghzaamheid, van moghentheid, vermaardheid, eerwaardicheid, ende blydschap wel zyn verscheyden: maar dat zy in haar wezen gheenssins en verschelen. Het volght nóódlyck, zeyde ick. Zó ist dan de menschelycke quaadheid, die dat zelve t'welck een is ende eenvuldigh van naturen, van een heeft ghedeylt: ende als zy póóght te verkryghen een deel des dings dat gheen deelen en heeft, en verkryght zy gheen deel, d'welck niet is: nóchte óóck niet het gheheel, dat zy gheenssins en begheert. In welcker voeghen? zeyde ick. Die ryckdom sprack zy, begheert uyt vreze van ghebreck, en vraaght niet na de moghentheid, maar heeft liever veracht ende onbekend te wezen. Hij onttreckt zich zelven óóck veel natuurlycke wellusten, op dat hy het bezuurde gheld niet en verlieze. Maar op deze wyze en werd hem óóck gheen ghenoechzaamheid te deele, den welcken de moghentheid verlaat, de verdrietelickheid queld, de snóódheid veracht, ende de duysterheid verberght. Maar die het vermoghen alleen begheert, verquist de ryckdommen, ende veracht de wellusten, zonder óók iet te achten op de eere die moghentheid erft, óf op de vermaardheid. Nu ziedy mede wel hoe vele dingen dezen ontbreken. Want het bywylen ghebuert dat hy nóóddurftighe dingen ghebreck heeft, ende dat hy van die zórghvuldicheden wert ghebeten: ende als hy zulx niet en magh afweren, zó en is hy
| |
| |
óóck niet moghende, t'welck hy boven al begheerde te zyn. Desghelyx maghmen óóck verstaan vande eeren staten, vande edeldom ende vande wellust. Want nadien elck dezer t'zelve is, dat d'andere zyn, zó ghevallet, dat zó wie dezer een zonder d'andere begheert, dat hy óóck t'ghene zelf dat hy begheert niet en verwerft. Wel aan dan? zeyde ick: óf dan iemand begheerde alle deze dingen teffens te verkryghen? Hy zoude voorwaar de ghantse zalicheid begheeren (sprack zy.) Maar zoude hy die óóck vinden inden dingen die wy betóónt hebben niet te moghen leveren t'ghene zy beloven? Gheenssins zeyde ick: Men zal dan inden dingen, die elck byzunder ghelóóft te moghen verleenen t'ghene begheert word, in gheender wyzen de zalicheid zoecken. Dat ken ick, zeyde ick, ende men magh óóck niet warachtighers dan zulx zeggen. Zó hebdy nu, zeyde zy, de ghedaante metten óórzaken des valschen zalicheids. Keert nu het ghezichte dyns ghemoeds over d'ander zyde daar teghen over: ende du zulste daar terstond zien de waarachtighe by ons dy belooft. Deze (zeydick) zoude óóck een blinde klaarlyck mercken: ende ghy hebt die óóck betóónt onlanx hier voor, als ghy bestont de valsche óórzaken te ontdecken. Want (zó ick niet en dole) dat is de ware ende volmaackte zalicheid, die daar te vollen ghenoeghzaam, moghende, eerwaardigh, vermaart, ende vrólyck maackt. Ende
| |
| |
op dat ghy mooght weten dat icx grondlyck gheaanmerckt hebbe, zó bekenne ick zonder alle twyfele dat een volkomen zalicheid te wezen, die dezer eene, ghemerckt zy al t'samen warachtelycken een zyn, magh verleenen. O myn lieve voedsterkind, ick achte dy door zulck ghevoelen zaligh te wezen, zó du dit maar alleen daar by voeghste. Wat (zeydick) is datte? Houdy onder deze sterflycke ende verghanckelycke dingen óóck iet te wezen, dat zódanighen staat magh verleenen? Gheenssins, zeyde ick, ende achte dit by u dat daar niet altóós meer toe nódigh is betóónt te wezen. Deze dingen dan schynen den sterflycken menschen toe te brengen eenrehande beelden des waren ghoeds ofte onvolmaackte ghoeden: maar het ware ende volmaackte ghoed en moghen zy niet verlenen. Dit stemme ick toe, zeyde ick. Nadien du nu bekennes wat de ware zalicheid is, ende welck die dingen zyn diese valschelyck schynen te wezen. Zó is nu nóch voorhanden het onderwys, waar du die ware zalicheid zulste moghen vinden. Daar (zeydick) hebbe ick nu al over een wyle begheerlyck op ghewacht. Maar nadien óóck in d'alderminste dingen de gódlycke hulpe aangheroepen behóórt te worden, zó onze Plato leert in Timoeo, wat achtstu nu dat ons te doene staat, op dat wy moghen verdienen te vinden de plaatse des alre opperste ghoeds? Dat de vader aller dingen (zeyde ick) angheroepen werde: met
| |
| |
achterlatinge vant welcke, gheen beghinsel te rechte en werd ghegrondet. Dats recht, zeyde zy, en heeft met een aldus ghezongen.
| |
ix. Rym.
O Schepper ghoed van Hemel en van Aarde
Diet al bestiert zeer wyslyck elck na waarde:
Die eeuwigh zyt en zendt den tyd op weghen,
Zelf onbeweeght, doet ghyt hier al beweghen.
Gheen óórzaack vreemd en deed u krachtigh scheppen,
Dit gróte werck, vant stóf dat ghy doet reppen:
Maar liefde ghoed, u eyghen zelfs nature,
Dient weldoen lust, ghy nyd tót gheender ure.
Ghy alderschóónst hebt schóón en wel gaan maken,
De schóne werld na t'schóónst van alle zaken,
Na t'hóghe beeld, daar uyt dit is ghenomen:
In elcken deel, volmaackt en ghants volkomen.
Ghy bindt met tal de Elementen viere,
Zó dat de koud' met óóck het hete viere,
Het nat en dróógh eendrachtelyck verzamen,
Op dat het vier niet jeghen zyn betamen
Vervliegh' opt hóógh, en d'aarde zwaar doet zincken,
Ontzielt en dóód, ghy draaghtse met u wincken.
Ghy hebt gheknóópt de ziel van drie naturen,
Diet al beweeght door leden licht om sturen.
Als ghy die deylt, en weder wilt ontbinden,
Zó zwermt zy weer tót haar aan beyden inden
Om t'diep ghemoed en draayt het Aartryck spoedigh
Na s'Hemels beeld, zó voert ghy Heer óóck ghoedigh.
De zielen en de kleynder ledens mede,
| |
| |
Op waghens licht, in d'hóghe Hemels vrede:
Die ghy bekeert door Wet zeer ghoedertierigh,
En t'uwaart ruckt' als vlammen snel en vierigh.
Laat Vader ghoed ons hert ter hogher steden
Opstyghen, om te zien dyn moghentheden
Met óghen klaar, en die op u zó vesten,
Dat wy versmaan de last van d'Aartsche nesten.
Neemt wegh den damp vant snóde lyfs bezórghen,
Dyn glans verschyn van dyn oneyntlyck mórghen.
Want ghy zyt klaar, de zoete en stille ruste,
Der zielen reyn, ghy zyt alleen haar luste.
Het zien van u is heyl heyligh regierder,
Ghy zyt beghin en eynd de wech en stierder.
| |
x. Prose.
Na dien du nu ghezien hebste, wat de ghedaante is des onvolmaackten, óóck mede des volmaackten ghoeds, zó houde icx nu tyd om te betónen waar deze volmaacktheid van zalicheid is gheleghen. Waar inne ick achte dat eerst staat te onderzoecken, óft daar enigh zódanigh ghoed, als du een luttel hier voor hebste beschreven, in der dingen nature magh wezen: op dat ons gheen ydel beeld der ghedachten buyten de waarheid des dings, by ons ghehandelt, en bedrieghe. Maar datter zulx is, ende dat het zelve is als eenrehande Born óf Fonteyn alre ghoeden, en magh niet worden ghelochent: want alle t'ghene dat onvolmaackt wert ghenoemt, dat wert door vermindering van vol- | |
| |
maacktheid, onvolmaackt gheheeten. Alzó komet, dat in alreley aart van dingen, waar iet schynt onvolmaackt te wezen, dat daar inne óóck nóódzakelyck iet moet zyn, dat volmaackt zy. Want als de volmaacktheid wechghenomen ware, en zoude óóck niet verziert moghen worden van waar iet zoude moghen komen dat onvolmaackt zoude zyn. Want de nature en heeft gheen beghinsel ghenomen vande ghebrekelycke ende onvolmaackte dingen; maar vande ghehele ende volkomen dingen voortkomende, vervalt zy in deze uyterste ende uytghemerghelde dingen. Isser dan (alzó wy terstont betóónt hebben, enighe onvolmaackte zalicheid des brooschen goeds: men magh niet twyfelen, óf daar en moet óóck eenighe ghantse ende volmaackte zalicheid wezen. Dat is, zeyde ick, opt alder vastelyxt ende warachtelyxt besloten. Maar (sprack zy) waar deze woont, dat aanmerck aldus: Dat Gód de voorst óf vórst alder dingen ghoed is, bewyst het alghemeyn ghevoelen der menschelycke zielen. Want na dien men niet en mach bedencken iet dat beter is dan Gód, wie twyfelt dit het ghoed te zyn, boven t'welck niet beters en is? Alzó betóóght de reden dat Gód ghoed is, op zulcker wyzen, dat zy daar by óóck onverwinlyck besluyt, dat mede in hem is het volmaackte ghoed. Want is hy zódanigh niet, zó en magh hy de vórst (óf voorste) alder dingen niet wezen. Want dan moste daar een
| |
| |
volkomen bezittend ghoed zyn, dat edeler, eerder, ende ouder dan dat ander zoude schynen. Want alle volmaackte dingen zyn gheweest, eer dan de minder volmaackte dingen. Waaromme, op dat reden niet onentlyck vóórt en gha, zó moetmen bekennen dat de opperste Gód vant opperste ende volmaackte ghoed is overvloeyende. Maar wy hebben ghezeyt het volmaackte ghoed te wezen zalicheid. zó ist dan nóódlyck dat die warachtighe zalicheid besta inden oppersten Góde. Ick verstaat, zeyde ick, ende en zie niet dat het eenighsins wedersproken magh werden. Maar ziet toe (sprack zy) ick bids u, hoe vastelyck ende onverbrekelyck du toestemste dat ick ghezeyt hebbe, den oppersten Gód te wezen overvloeyende vant alder opperste ghoed. Hoe meyndy dat, zeyde ick? Dat ghy zoudt vermoeden, dat deze vader alder dingen zulck opperste ghoed (daar af hy vol te wezen wort ghezeyt) van buyten ontfangen zoude hebben; óf dat hyt natuurlyck zó zoude hebben, dat ghy zoudt dencken verscheyden te zyn het wezen des hebbenden Góds, ende des Zalicheids, die ghehadt wort. Want zó ghy zoudt wanen, dat hyt van buyten heeft ontfangen; zó zoudt ghy moghen voor beter houden den ghenen die zulx ghegheven, dan diet ontfangen hadde. Maar wy bekennen waardelyck dat Gód is het alder edelste óf beste aller dingen. Maar ist van naturen in hem, doch zó, dat het met reden van hem
| |
| |
verschille; nadien wy vanden voorst óf vórst der dingen spreken, zó verziere iemand die kan, wie dat deze verscheyden dingen heeft t'zamen ghevoeght? Entlyck, t'ghene dat van enigh ding verschillet, en ist zelve ding niet, daar af men dat verstaat te verschillen. Daaromme, alzó wat uyt zyn nature verschilt vant opperste ghoed, ende is het opperste ghoed niet: t'welck zonde ware te dencken van Góde, boven den welcken het blyckt, dat niet beters en is. Want gheenssins en magh enigh dings natuur beter wezen dan zyn beghin. Daaromme besluyt ick met d'alder warachtighste redene, Dat het ghene, dat daar is alder dingen beghinsele, óóck na zyn wezen is het opperste ghoed. Met gróten rechte, zeyde ick. Maar het is toeghelaten, dat het opperste ghoed de zalicheid is. T'is alzó, zeyde ick. Men moet dan (zeyde zy) nóódlyck belyden, dat Gód zelve de zalicheid is. Ick en kan (zeyde ick) d'eerste vóórtstellen niet wederleggen, ende zie wel t'ghene ghy daar door invoert daar uyt te volghen. Merckt (zeyde zy) óf t'zelve óóck vaster bewezen zoude moghen worden, ende dit óóck daar uyt, datter niet en moghen zyn twee opperste ghoeden, die van malkanderen verschillen. Want vande ghoeden die verschillen, blyckt dat het een niet en magh wezen t'zelve dat het ander is: daar door dan óóck gheen van beyden en zoude moghen wezen volmaackt: ghemerckt elck aan d'ander ghe- | |
| |
breck is: Maar t'gheen niet en is volmaackt en magh (dits openbaar) niet ghoed zyn: zó en moghen dan in gheender wyzen t'gheen d'opperste ghoeden zyn, niet verschillen. Nu hebben wy besloten dat de zalicheid ende Gód het opperste ghoed is; zó moet dat dan óóck nóódzakelyck d'alder opperste zalicheid wezen, dat d'opperste Góddelyckheid is. Men magh, zeyde ick, niet besluyten, dat in zich zelf warachtighers is, dat na reden vaster is, nóchte dat Góde waardigher is. Boven deze dingen (sprack zy) wil ick dy óóck gheven een toeghifte, ghelyck de Geometrienen, na t'bewyzen van huere vóórtstellingen, wat pleghen inne te voeren, dat zy noemen porisma. Want na dien de menschen doort verkryghen van zalicheid, zalich worden, ende de zalicheid zelve is de Gódlyckheid; zó ist kenbaar dat de menschen door verkryghinghe des Góddelyckheids zaligh worden. Ghelyck zy nu óóck door verkryghinghe van rechtvaardicheid rechtvaardigh, ende van wysheid wys worden, alzó mede door ghelycke reden, moeten nóódlyck die de Goddelyckheid hebben verkreghen, Gód worden. Daaromme is elck zalighe Gód: Doch isser van naturen maar een, maar dat en hindert niet datter doort deelachtigh werden vele zyn. Dat is (zeyde ick) schóón ende dierbaar, weder ghy dat noemt een toeghifte ófte porisma. Maar daar en is óóck niet schóónders dan t'ghene dat reden eyscht hier toeghevoeght
| |
| |
te worden. Wat (zeydick) is datte? Nadien (zeyde zy) de zalicheid schynt in haar te behelzen veel dingen, óf alle deze dingen als in een lichaam des zalicheid met eenrehande verandering der leden t'zamen ghevoeght worden: óf dat daar iet zy vande zelve dingen, t'welck des zalicheids wezen (óf Zelfstandigheid) vervult, daar toe zich alle d'andre ghedraghen? Ick wilde wel (zeyde ick) dat ghy t'selve by verhalinge dier dingen opende. Hebben wy (zeyde zy) niet ghezeyt dat de zalicheid ghoed is? Ja t'alderopperste, zeyde ick. Voeght dat dan (sprack zy) tót alle d'andere dingen: want de zelve zalicheid is d'opperste ghenoeghzaamheid, zy is de opperste moghentheid, zy is d'opperste eerwaardicheid, óóck Edelheid ende wellusticheid. Wat dan? Zyn dit al t'zamen ghoede dingen, te weten ghenoeghzaamheid, moghentheid ende d'andere, zó dat zy zyn als eenrehande leden van zalicheid: óf ghedraghen zy zich al t'zamen ten ghoeden waart, als tót haren hóófde? Ick versta, zeyde ick, wat ghy vóórtstelt om na ghespuert te worden, maar wat ghy daar uyt zult besluyten, beghere ick te hóren. Verstaat dezes dings onderscheid aldus: Waren dit al t'samen leden van zalicheid, zy zouden óóck onderlingen van elckander verschillen. Want der delen aard is dat zy verscheyden zynde, te zamen een lichaam maken. Maar t'is bewezen dat alle deze dingen een zelve ding zyn: zó en zynze dan
| |
| |
gheenssins leden: Want anders zoude de zalicheid schynen t'samenghevoeght te zyn van een lidmaat, t'welck niet en magh gheschieden. Dat (zeyde ick) en is gheen twyfel: maar wachte watter nóch over is. Dat alle die andere zich ten ghoeden ghedraghen, is openbaar. Wantmen daarom de Ghenoeghzaamheid begheert, om datze ghoed werd gheóórdeelt: daar toe begheertmen de Moghentheid, om datse ghoed werd ghelóóft: t'zelve maghmen óóck verstaan vande Eerwaardicheid, Edelheid ende Blydschap. Want de somme ende óórzake van al datmen magh begheren, is t'gheen dat ghoed is. Want het ghene dat nochte inder waarheid, nóch inden schyn niet ghoeds in zich en heeft, en magh in gheenre wyzen begheert werden. Daar teghen werden, als óf zy ware ghoeden waren, begheert óóck die dingen die van naturen niet ghoed en zyn, als zyt maar schynen. Daar by komet, dat ghoedheid te rechte werd ghelóóft te wezen de somme, wendel ende zake alder begheerlycke dingen. En de zake waarom iet werd begheert, dat schynt alder meest ghewenscht te worden. Ghelyck als of iemand ter liefden zyns ghezondheids wilde ryden, de zelve niet zó zeer des rydens beweghing, als des ghezondheids ghevólgh zoude begheren. Daarom, nadien ter liefde van t'ghoede werden begheert alle dingen; zó en werden niet zó vele die dingen, als t'ghoed zelve van yghelyck begheert. Maar wy hebben toeghe- | |
| |
stemt dat het de zalicheid is, ter liefde vande welcke alle dingen begheert worden. Daarom werd dan óóck alzó alleen de zalicheid ghezócht. Waar uyt nu klaarlycken blyckt, dat des ghoedheids ende zalicheids Wezen niet dan een zelve Wezen en is. Ick en zie niet waarom iemand anders zoude ghevoelen. Maar wy hebben bewezen dat God ende de zalicheid een zelve ding zyn. Zó ist, sprack ick. Zó maghmen dan wel veylighlyck sluyten, dat het wezen Gódes int ghoede ende nerghens anders is gheleghen.
| |
x. Rym.
Komt hier al die van quade lust bedriechlyck,
Die t'hert verblind door t'valsche ghoed vervliechlyck
Ghevangen zyt, met zondelycke banden:
Hier vindy rust voor u vermoeide handen,
Hier is die still' en open haven veylich,
Een toevlucht wis, der droeven Kerckhof heyligh.
Al t'ghouden zand dat Tagus u magh schincken,
Óf datmen ziet op Hermus stranden blincken:
Óóck t'groen ghesteent dat d'Indiaansche hetten
Met paarlen blanck vermengt, reyn zonder smetten,
En magh het óógh der zielen niet verlichten:
Maar maackt eer blind, die doncker aartsche wichten.
Wat zulx met lust verhuecht de blinde zinnen,
Dat voedt de aard in duyster holen binnen:
Maar t'licht dat roert die klare en Hemelsch wielen,
Vermyt het zwart verderf der zotte zielen.
Wie hier kan recht aanzien dit licht gheprezen,
Der Zonnen glants schynt hem onklaar te wezen.
| |
| |
| |
xj. Prose.
Ick stemmet toe, zeyde ick. Want het blyckt al gheknóópt te zyn met d'alder vastste redenen. Doe sprack zy, Hoe hóógh zoudyt wel achten, zó du wat het ghoede zelve is mochtes kennen? Dat is zonder mate, zeyde ick: want my daar door óóck ghezamentlyck ghebueren zoude Góde, diet ghoed is, te kennen. Dat zal ick (sprack zy) met d'alder warachtighste redenen openbaren: ist maar, dat vast blyven staan die dingen, die een weynigh hier voor zyn besloten. Zy zullen (zeyde ick) vast staan blyven. Hebben wy (sprack zy) niet bewezen, dat die dingen die van velen worden begheert, gheen warachtighe nóch volmaackte ghoeden en moghen wezen: overmids zy onderlingen verschillen, ende midsdien t'een t'ander ontberende, gheen vol ende volkomen ghoed en magh toebrengen? Maar dat zy dan het ware ghoed worden, wanneer zy verzaamt worden, als in een ghedaante ende werckelycke krachte; zulx dat het zelve dat Ghenoeghzaamheid is, óóck mede is Moghentheid, Eerwaardicheid, Edelheid, ende Vrólyckheid. Zó dat, als alle deze dingen niet een zelve ding en waren, zy niet in zich en zouden hebben daar door zy zouden moghen worden gherekent onder de begheerlycke dingen. Dat is, zeyde ick, bewezen, ende en magh daar an gheenssins ghetwyfelt worden. Die dingen dan die verscheyden wezende gheenssins ghoed en zyn, worden
| |
| |
ghoed, als zy beghinnen een te worden. Komt het dan niet door verkryghinge van eenheid dat deze dingen ghoed zyn? Alzó schynet, zeyde ick. Maar alle dat ghoed is, dat laat ghy my toe ghoed te zyn door deelachticheid des ghoeds, óf laat ghyt niet toe? Ick laat dat toe. Zó laat ghy met ghelyke reden toe, dat een te wezen ende ghoed te wezen, een zelve zake is. Want zy hebben een zelve wezen, welcker wercking niet en is verscheyden. Ick en maghs (zeyde ick) niet lochenen. Verstady dan óóck wel, dat alle watter is zó lange blyft ende bestaat, als het een is; maar dat het dan sterft ende van malkanderen scheydt, alst aflaat een te wezen? Hoe datte? Zóót toeghaat (zeyde zy) inde Dieren, als lyf ende ziel in een vergharen ende blyven, dat werdt een Dier gheheten: maar als deze eenheid doort scheyden van beyden werdt ontbonden, zó blycket dat het sterft, ende gheen Dier meer en is: niet jeghenstaande het lichaam door de t'zamen blyving der leden, nóch blyft in een zelve ghestaltenisse, ende daar nóch de menschelycke ghedaante in werdt ghezien. Zó óóck deze delen des lichaams van een ghedeelt zyn ende ghescheyden, zó en is daar niet meer de eenheid die daar was. Den ghenen die op deze wyze óóck d'andere dingen doorlóópt, zal onghetwyfelt kond worden, dat elck ding bestaat, zó lange het een is; maar dat het verghaat, alst aflaat een te wezen. Als ick (zeydick) vele dingen aanmercke,
| |
| |
duncket my gheenssins anders. Vintmen óóck iet, dat, voor zó vele t'zelve zich natuurlyck beweeght, verlatende de gheneghentheid om in wezen te blyven, begheren zoude in zyn dóód ende bederfnisse te komen? Zó ick aanmercke (zeyde ick) de dieren, die enighe natuur hebben om te willen ende niet te willen, zó en vindick gheen, die zonder uyterlycke dwang, verwerpen hare gheneghentheid om te blyven, ende willens tot huer verderven haasten: Want alle dier póóght zyn leven te behouden, maar vliet zyn dóód ende verderven. Maar wat ick van den kruyden ende bómen, ende wat ick van de ziellóze dingen zal toestemmen, twyfel ick ghantselyck. Daar aan te twyfelen en hebdy gheen reden: want als du aanmerxte de kruyden ende bómen, zó zietstu ten eersten dat zy wassen in plaatse hen bequaam zynde, daar zy (voor zó vele haar nature vermagh) niet haast en moghen verdorren nóch verderven: Want zommighe wassen opten berghen, zommighe inden dalen, de poelen voeden andere, aan den steenklippen kleven andere, van enighe is het dorre zand vruchtbaar, die op ander plaatsen ghebracht zynde zoude verdorren. Alzó gheeft de nature elcken dat hen bequaam is, ende arbeyd dat zy niet en bederven, zó lange zy moghen gheduren. Wat zal ick hier af zeggen, dat zy alle, rechts óf zy den mond ghedoken hadden in d'aarde, door den wortelen huer voedsel zuy- | |
| |
ghen, ende dat vóórt int mergh, int hout ende inde scórssen verspreyden? Wat óóck van datte, dat óóck het alder weexte, ghelyck als t'mergh is, altyd in d'innerlyxte plaatse werdt verborghen: maar dat t'gheen buyten is door eenrehande vasticheid des houts werdt bedeckt: ende dat voort alder uyterste, de schórsse als de last verdraghende tót een beschermer teghens des Hemels onsturicheid werdt ghestelt? Hoe gróót is nu óóck der naturen naarsticheid, dat alle dingen door des zaads vermenighvuldighing vóórtgheteelt worden? ende wie en weet niet dat alle deze dingen zyn, als een bevestinge om te gheduren, niet alleen om te blyven voor enen tyd, maar óóck om oneyndlyck te volherden? Ja óóck de dingen diemen ghelóóft te wezen ziellóós, begheert daar af niet op ghelycker wyzen elck dat zyn is? Want waarom styght der vlammen lichticheid opwaards, waarom druckt der aarden ghewicht haar zelve nederwaart, anders dan overmids deze plaatsen ende beweghingen elck op zich voeghlyck is? Ende zeker t'ghene dat elcken bequaam is, onderhout elck ding, ghelyck weder de vyandlycke dingen verderven. De dingen óóck die hard zyn als stenen, kleven opt alder vastelyxt met huere deelen an een, ende wederstaan het lichtelyck van een scheyden: maar weke dingen als lucht ende water laten zich lichtelyck scheyden, maar verzamen haast weder metten dingen daar af zy
| |
| |
ghescheyden zyn. Dan t'vuyr vliedet alle scheyding. Wy en spreken nu óóck niet vande vrywillighe beweghingen der zielen by hare kennisse, maar vande natuurlycke gheneghentheid. Ghelyck daar zyn het verdouwen buyten ons dencken vande inghenomen spyzen, ende vant athemen in den slape, zonder ons weten. Want óóck inden dieren de gheneghentheid, om in wezen te blyven, niet en komt door huere willen, maar uyt der naturen beghinselen. Want het dick ghevalt dat door dringende óórzake de wille verkiest den dóód, die de nature vreest. Daar teghen bedwingt de wille bywylen het werck van telen, waar door alleen de langduricheid aller sterflycke dingen gheduurt, ende daar toe de nature altyd is gheneghen. Zó ghantselyck komt deze liefde zyns zelves niet uyt een dierlycke beweghinge, maar uyte natuurlycke gheneghentheid. Want de voorzienicheid heeft den dingen van haar gheschapen, ghegheven óóck deze óórzake om te gheduren; dat zy natuurlyck begheren te blyven zó lange zy moghen. Derhalven daar niet en is, waar door ghy enighsins zoudt moghen daar aan twyfelen, dat alle dingen die daar zyn inde natuur, de bestendicheid van blyven begheren, ende het verderf vlieden. Ick bekenne, zeyde ick, dat ick nu ontwyfelycken zie, die dingen die my te voren onzeker schenen. Maar t'gheen dat begheert (sprack zy) te bestaan ende te blyven, dat be- | |
| |
gheert een te wezen. Want zó dat een wezen wegh ghenomen ware, en zoude gheen ding in wezen blyven. T'is waar, zeyde ick. Zó begheren dan alle dingen een te zyn? Dat stemme ick toe. Maar wy hebben betóónt dit zelve een te wezen, t'gheen dat ghoed is. Alzó ist. Alle dingen begheren dan ghoed: t'welckmen zoude moghen beschryven alzó: Dat is t'ghoede zelf, dat van alle dingen werdt begheert. Men magh (sprack ick) niet warachtelyckers bedencken: want een van beyden moet zyn, te weten, dat alle dingen zullen te niet worden, ende zullen als van hueren hóófde verlaten zynde, zonder bestierder zweven: óf daar moet iet zyn, daar zich alle dingen die daar zyn, toe strecken; t'welck dan zal wezen het opperste alder ghoeden. Doe sprack zy, Ick verblyde my zeer, o myn voedsterkind. Want du hebste de kennisse der middelbarer waarheid ghevestet in dynen ghemoede. Hier inne is dy nu kond gheworden t'gheen du onlanx hier voor zeydes niet te weten. Wat, zeydick? Welck alder dingen eynde is, sprack zy. Dat is voorwaar t'ghene dat van allen werd begheert, t'welck nadien wyt besloten hebben ghoed te wezen, zó moeten wy bekennen dat het eynde alder dingen ghoed zy.
| |
xj. Rym.
Zó wie bespuert de waarheid klaar
Met zinnen diep, en onghaarn waar
| |
| |
Op d'onwegh valsch, die hy wil vlien;
Die moet rondsom inwendich zien
Hoe hy die schatten in zich draaght,
Die t'vólck uytwendelyck bejaaght.
Dit maackt dat eerst heldoncker was,
Klaar schynt ghelyck de Zon doort glas.
T'Verghetel lyf heeft niet gheblust
Der zielen licht; die ghoedheids lust.
Inwendigh blyft nóch t'ware zaad,
Dat lering weckt door oefnings daad.
Wie antwóórdt recht ghevraaght na t'ghoed,
Die waarheids zaad int hert niet voedt?
Als Plato zeyt, dan leertmen zacht,
Wanneer t'vergheten werdt herdacht.
| |
xij. Prose.
Doe zeydick, Platoni stemme ick zeer toe: want dezer dingen hebdy my nu twemalen vermaant: eerst dat ick doort grove ghezelschap des lichaams, ende daar na door den druck des droefheids t'herdencken hadde vergheten. Doe zeyde zy, Ist dat du zietste opten voorghaanden toeghelaten dingen, ten zal óóck niet verde van daar zyn, óf dy en zal ghedencken t'ghene du onlanx hebste beleden niet te weten. Wat zeydick. Met wat roeder (zeyde zy) de wereld werd bestiert. T'ghedenckt my (zeydick) dat ick myne onwetenheid bekent hebbe. Dóch hoe wel ick nu bemercke wat ghy wilt vóórtbrengen, zó beghere icx nóchtans breder uyt u te horen. Een
| |
| |
weynigh hier voor sprack zy, en meyndes du niet te twyfelen, óf deze wereld en werdt van Góde bestiert. Daar aan (zeyde ick) en meyn ick nu nóch niet te twyfelen, nóch en meyne nemmermeer daar an te twyfelen: ende wil u verklaren door wat redene ick daar toe kome. Deze wereld en zoude gheenssins van zó verscheyde ja strydighe delen te zamen verghadert zyn gheweest in een ghedaante, zóót niet een en ware, die zó verscheyden dingen t'zamenvoeghde: zó zoude óóck de verscheydenheid der naturen zelve onderlingen twistigh zynde alle die t'samenghevoeghde dingen van een scheyden ende verstróyen, zóót niet een en ware die t'ghene hy gheknóópt heeft te zamen hout: óóck en zoude zó zekeren schickinge der naturen niet volherden, nóchte óóck zulcke gheschickte beweghingen na Plaatsen, Tyden, Werckingen, Ruymten, ende Ghedaanten, niet vóórtbrengen, waart niet een, die zelf onveranderlyck zynde, deze verscheydenheden der veranderingen schicktede. Dat zelve, wat het óóck zy, daar door alle gheschapen dingen blyven ende beweeght worden, noeme ick metten alghemeynen name Gód. Doe sprack zy, Nadien du zulx ghevoelste, achte ick my luttel werx te ontbreken, óf du en zulste zaligh ende ghezont dyn Vaderland weder aanschouwen. Maar laat ons nu t'gheen wy vóórtghestelt hebben aanschouwen. Hebben wy onder de zalicheid óóck niet ghetelt de ghenoegh- | |
| |
zaamheid óf ghenoeghte? Hebben wy niet toeghestaan dat Gód zelve de zalicheid is? Alzó voorwaar. Hy en zal dan (sprack zy) gheen uyterlycke hulpe behoeven om de wereld te bestieren? Want anders en zal hy gheen volle ghenoeghzaamheid hebben, zó hy iet behoeft. Dat is, zeyde ick, nóódzakelyck alzó. Zó beschickt hy dan alle dingen alleen door hem zelve. Dat, zeyde ick, en magh niet ghelóchent worden. Nu hebbe ick betóónt dat Gód zelve ghoed is. T'ghedenckt my, zeyde ick. Zó beschickt hy dan alle dingen door t'ghoede. Want de ghene, die wy t'zamen ghestemt hebben ghoed te wezen, bestiert door zich zelf alle dingen, ende hy is dan als een stier óf roeder, waar door dit wereldsche ghestichte bestendigh ende onbedorven werd onderhouden. Dat stemme ick krachtelycken toe, zeyde ick, ende voorzagh al wat te voren, hoe wel met een duyster vermoeden, dat ghy zulx zoudt zeggen. Dat ghelóve ick, sprack zy: want du nu dyne óghen om de waarheid te aanschouwen al wackerder strexte: ende en is t'gheen ick wil zeggen niet minder naackt om ghezien te worden. Wat zeydick? Nadien (sprack zy) Gód (zómen te recht ghelóóft) alle dingen met het roeder zynre ghoedheid bestiert, ende alle dingen, zó ick betóónt hebbe, zich door een natuurlycke gheneghentheid haasten óf strecken ten ghoede waart; maghmen óóck twyfelen, óf zy en werden willichlyck bestiert, zó dat zy als
| |
| |
tót het wincken des bestierders bequaam ende ghematight zynde, zich willens keren tótten bestierder. Alzó ist, zeyde ick, nóódlyck: Nóch en zoude óóck die bestiering niet zaligh te wezen schynen, die der onwillighen dwang, ende der onghehóórzamen zalicheid ware. Zó en isser dan niet, dat in zyn nature blyvende mach póghen Góde te wederstaan. Niet, zeyde ick. En óft dat al bestond, sprack zy, zouder iet moghen uytrichten teghen den ghenen, den welcken wy doort recht vande zalicheid bewillicht hebben te wezen d'aldermoghenste? Het en zoude (zeyde ick) zulx niet altóós vermoghen. Zó en isser dan niet dat willen zoude ófte vermoghen te wederstaan dit opperste ghoed. Ick en meyns niet, zeyde ick. Het is dan (sprack zy) het opperste ghoed, t'welck alle dingen krachtelyck ende zoetelyck bestiert. Doe zeyde ick, Hoe zeer verblyden my, niet alleen de hóóftsom der redenen die nu zyn besloten, maar óóck vele meer verlustighen my de wóórden zelf, die ghy ghebruyckt; op dat nóch eens de zótheid gróte dingen baffende haars zelfs schame. Du hebste, sprack zy, verstaan uyten fabelen dat de ruezen den Hemel bestormden: den welcken óóck die ghoedertieren sterckheid verstóten heeft na haar verdienste. Maar wilstu niet dat wy de redenen onderlingen teghen malkanderen wryven? Daar zal moghelyck uyt zódanighen t'zamenstótinge enigh schóón vonxken des
| |
| |
waarheids her vóórtspringen? Na u believen, zeyde ick. Niemand (sprack zy) en twyfelt dat Gód almoghende is. Voorwaar die gheenssins, zeyde ick, die zynre zinnen maghtigh is. Daarom isser (sprack zy) niet dat hy niet en vermagh, die almaghtigh is. Niet zeyde ick. Magh dan Gód óóck quaad doen? Gheenssins, zeyde ick. Het quaad (sprack zy) moet dan niet zyn, na dient de ghene niet en magh doen, die niets niet en vermagh. Spót ghy (zeydick) met my, aldus met uwe redenen wevende een doolhóf die niet te ontwerren en is, als die nu weder inne koomt, daar ghy waart uytgheghaan, ende dan weder uytghaat, daar ghy inne waart ghekomen: óf ontvout ghy eenrehanden wonderlycken ommeghang, des Gódlycken eenvuldicheids? want ghy een weynigh hier voor beghinnende vande zalicheid, zeyde ghy die het opperste ghoed te wezen, d'welck ghy verklaarde te bestaan in Góde. Ghy verhaalde mede dat Gód zelve is het opperste ghoed ende vol zalicheids: waar uyt ghy als tót een ghiftken vóórts ghaaft, dat niemand en magh zaligh wezen zonder óóck ghezamentlyck Gód te wezen. Wederomme spraackt ghy dat óóck zelfs de ghedaante des ghoeds, Gódes ende des zalicheids zelfstandigh wezen zy: ende zeyde dat het ghene dat een is, zelve het ghoede is; t'welck van alder dingen nature werd begheert: óóck betóónde ghy dat Gód met het roeder des ghoedheids de alghe- | |
| |
meenheid bestiert, dat alle dingen willighlycken ghehóórzamen, ende datter gheen nature des quaads en is. Alle welcke dingen betóónde ghy niet met bewyzingen van buyten ghenomen, maar met zódanighe die inden dingen zelve zyn ende d'een uyt d'ander zyn ghelóófwaardicheid te nemen. Wy en spótten dynre (sprack zy) gheenssins, maar hebben byder hulpe des alderhóóghsten Gódes het ghene daar wy onlanx omme baden, volbracht. Want de ghedaante des Gódlycken wezens is zódanigh, dat zy niet en valt in uyterlycke dingen, nóchte óóck niet iet uyterlyx en ontfangt. Zó óóck Parmenides daar van zeydt,
Ghy zyt diet alles rontsom voert,
En blyft zelf stil en onberoert.
Dat wy óóck ghebruyckt hebben redenen, die wy namen niet van buyten, maar uyten begrype der dingen zelf die wy handelen, en hebdy u niet te verwonderen: nadien du zulx hebste gheleert van Platone, zeggende, dat de redenen behóren vermaaghschapt te zyn den dingen, daar af wy spreken.
| |
xij. Rym.
Wel hem die magh des ghoeds fonteyne
Int licht aanzien met óghen reyne.
Wel hem die kan met kloecke handen,
| |
| |
Ontknópen al zyn aartsche banden.
Voormaals Orpheus zeer hard beweende
Den dóód zyns wyfs, die hy recht meende.
Doort klaaghlyck spel deed hy by hópen
De groene bosschen naar hem lópen.
Des waters lóóp deed stille wezen,
Het blóde hyrt staan zonder vrezen
Ter zyden vanden Leeu verwoedigh:
En d'anxtigh haas aanzien stoutmoedigh
Den snellen hond doort lustigh zingen.
Maar als zyn liefd hem zelf ghing dwingen,
Die alle zulx wel had bedwongen,
Door s'lieds eendracht by hem ghezongen;
En hy vergheefs het hóf der Góden,
Ghebeden hadt om tróóst in nóden:
Zó daalde hy af na t'slót der Hellen,
Daar hy zyn Harp opt zoetst' ghing stellen.
Waar op hy droevelycken speelde,
Al wat de konst bórn hem metdeelde,
En dienen mocht tót druckigh trueren,
Van t'lieve leed zyn herts verschueren.
Hy weend en huyld uyt druck inwendigh,
En hy beweeght rasch en behendigh
Der Hellen pad, dat ghing hem open
Welx inghang elck door rou mach kopen.
Daar bid hy óórlóf met zoet smeken,
Den Góden helsch die liever wreken:
Zyn snaren zacht den tóórn verdóófden
Van d'Helsch poortier met drie quaey hóófden.
De wraack goddin, die quelt opt lanxte
| |
| |
Den zielen quaad met vreeslyck anxte,
Weent tranen nat uyt medelyden,
Dien boosheids druck plagh te verblyden.
Ixion door des zangs verfrayen
Hielt op zyn pynlyck rad te drayen.
Die tótten halze int water badet
Van dorst verdort, den dranck versmadet.
De ghier vergheet zyn honger ghierigh
Van lever zat, en aast niet vierigh.
Ten laatsten sprack de helsche Koning,
Verwonnen deert me. Doet verschoning.
Gheeft hem zyn wyf, zyn herts verlangen,
By hem ghekocht met zoete zangen:
Maar laat de ghift óóck zyn besneden,
Wanneer zy uyter Hellen treden.
Zal hy na haar te rug niet schouwen,
Wie gheeft den minnaar Wet om houwen?
De lieft is zelf haar Wet zeer krachtigh.
By d'Helsche póórt werdt hy ghedachtigh
Zyns lieven wyfs, t'óógh vólcht het herte,
Hy ziet, hy mist, hy sterft met smerte.
Dees fabel streckt tót alle menschen,
Die t'Hemelsch leven ernstlyck wenschen.
Maar wie te rugge ziet met lusten
Na d'Aard', om op het aartsch te rusten:
Verheft van alle dingen t'beste,
En maackt zyn bed int Helsche neste.
|
|
Auteursrecht onbekend