Emblemata of Zinne-werck

[p. 254]

Emblemata. XXXV.

Haest u langhsaem.

T' is recht een touwter-touw, dien ghy hier zijt gezeten,
Nu leegh en dweegh van hert, dan weder hoogh vermeten:
Nu willend', dan weer niet; nu achter, dan van voor;
Nu hoeftigh van een toom; dan weder van een spoor.
Als ghyz' hier, vryer, steect, ghy ziet-ze van u vliegen,
En dringhtz' oock niet te veel, sy zoud u hoop' bedriegen.
Vw woorden niet te zout, met konst en maet bekleet:
En mint ghy, min wat koel, of immers niet te heet.

[p. 255]

Wt-legginghe.

Daer en gaet niet zekerder, als de on-zekerheyd van alle weereldsche dinghen. De zonne, die ghister scheen, schijnt oock wel heden, maer op een ander plaetse, op een ander tijd, met een ander kracht, en met andere werkinghen. Dit gheschiet zoo in den hemel, maer noch menich-mael veranderlicker hier op aerden; en dat alder-meest onder de menschen, of menschelicke zaecken.

Een' en de zelve uyr' zal ander winden gheven:
En tusschen lipp' en kroes komt oorzaeck van te beven,
Daer reden was van vreughd. dit is Naturaas wet,
Dat niet op dezen bal, als wanckel is ghezet.

De mensche is een rietigh, on-staltigh gheboorte, die waerlicker schijnt wegh-gheworpen, als gheboren te zijn; een speelsel van windrighe vlaghen, die hem geduerigh dat op, dat neder werpen; en dit ooghen-blick, daer hy nu misschien is, is even het beghin, van flughs daer aen op een ander te wezen. Elders magh veranderlickheyd voor een tijd herberghen; maer hier woont zy voor al haer leven. Zoo en verschoone ick dan niet de ghebaerde aen-zichten, hoe-wel ick eyghent-lick, in dit Zinne-beeld, van het swacker gheslachte spreke. Een ander uyre zal hun mantel ontvouwen; deze neemt, van haer zelven, verlof, om de heuyken te ont-ployen, en zoo een monsterken te gheven, dat het niet al uyt-lacchelick en is, wat hier over van de jongh-mans gezeght en geklaeght, en menigh-mael, tot haer beyder onghemack, beklaeght wert.

Zoo ziet men dat het geen' gedoopt wiert als een boerte,
Verandert in beklagh, en innerlick beroerte.

[p. 256]

 

Een dingh dat ernstigh is, daer op dient wel ghepast;

 

Want houdet als ghy wilt, het eynde draeght de last.

Hier wert dan het Ioffer-volck op een touwter ghezet, die over en weer, hoogh en leegh gedreven zijnde, den wanckelighen aerd verbeeld, in 't ghemeen van het menschelicke, maer hier byzonderlick, van het vrouwelick gemoed. Ick en wil evenwel niet alle maeghden water doen draghen over de zelve brugh-stock. 't Is zeker, datter vele zijn, die een statighe, en gestadige zedigheyd met een groot verstand ghetrouwt hebben, daer aen zelfs de mannen veel schuldigh zouden blijven. Maer hier werden alleen de zommighe scherp-zoetelick deur-gehaelt, tot meerder lof en verheffinghe der ghener, die de herssens van quick-zilver ghezuyvert, en de ziele van alle lichtveerdighe in-drucksels gereynight hebben.

Hoe menighe werden-der ghevonden, die in haer ghedachten verydelt zijnde, het achter-hoofd op den rugghe legghende, en de kinne naer den hemel stekende, gelijck vergrampt zijn, dat zy met haer voeten de aerde moeten raecken, daer zy veel liever in de lucht zouden trippelen. En weet ghy op wat steunsel? Deze ziet haer zelven aen in groote glimp van zijde, en verwondert het geschetter van goud en ghesteenten, daer mede haer dertel lichaem behanghen is. Hoor Ivvenalem spreken:

Nil non permittit mulier sibi, turpe putat nil,
Cum virides gemmas collo circumdedit, & cùm
Auribus extensis magnos promisit elenchos.
Jntolerabilius nihil est, quàm femina dives.

Dit is voor de Ioffrouwen geschreven, zy moeten 't oock verstaen.

Een vrouw, wanneer zy is behanghen met een keten
Van kostelick ghesteent, en bagghen aen het lijf,

[p. 257]

 

Die laet zich alles toe, wilt van gheen schande weten.

 

Gheen moeyelicker dingh, als is een kost'lick wijf.

Is dat niet belacchelick, en een verfoeyende verwonderinghe weerdigh, dat een mensche, andersins het grootste, ende het edelste van de weereld, ghelijck zich rouwende over zich zelven, zijn luyster en hooveerdye van het gewas, en uyt-stroopsel der beesten gaet ont-leenen, en by de leven-looze, of on-redelicke schepsels gaet zoecken, waer mede hy zijn even-naesten wil uyt-trotsen? Even dit zelve volck, die in zulck een toysel, zoo moedelick de pauw spelen, en niet als met dwersche ooghen dan aen en zien, zullen, t'anderen tijde, zoo leeghelick haer zelven wegh-werpen, dat zy zelfs gheringhe dienst-boden, op haer hoofd zouden laeten legghen, dat-men des morghens in der kinderen luyren vint.

Een andere, ziende haer vader een man van state, en in groote dinghen gebruyckt te wezen, zet haer zelven op den touwter der vermetenheyd, en tracht met haer voeten te stooten, dat zy met al haer hoofd en herssens, niet bereycken en kan: daer zy andersins, binnens huys, ick en weet wat beuzelingen handelt, en zulcke nietighe dinghen aen-stelt, die zy zelfs noodigh acht, met een deure bedeckt te werden. Maer die hier van wilde een register maecken, zoude veel eer de druppelen van den herfst, of de blaren van den zomer ghetelt hebben, als hy hier zoude t'eynde gheraecken.

Het eyghenlickste wit van ons voor-ghestelde Zinne-beeld, ziet voor-nemelick daer op, dat een Iongh-man moet groote voor-zichtigheyd ghebruycken, op den wegh, die ons tot het perck leydet, daer twee niet en konnen, als door haer uytterste eynde, ghescheyden werden. Ovidivs, die groote meester der

[p. 258]

vryagien, heeft verscheyden leer-regelen voor-gestelt, waer door die bane gheluckelick mochte berennet werden, hoe-wel daer vele buyten het ghemerck der eerbaerheyd loopen: nochtans en weet ick niet, of dit onder zijn lessen begrepen staet:

On-gheruste vryers bend,
Die haest kommen wilt ten end,
Van het slavigh vrouw-bejagh,
Daerom dat ghy, nacht en dagh,
Loopet, zonder wet of maet,
Zonder voort-gangh, zonder baet;
Zie, dat ghy u niet te veel,
Vol van lieffelick ghequeel,
Buyten plaets, en buyten tijd,
Jn der liefden kout verblijd'.
Toon wel uwe hertens-tocht,
Zegh oock, dat ghy zijt ghebrocht,
Jn de zoete slaverny
Van uw vrysters heerschappy:
Maer wanneer zy is benout,
Door uw al te noeste kout,
Door het dringhen van uw praet,
Zie, dat ghy de reste laet,
Tot een beter huer of stond,
Dat dees spijs' haer beter mond'.

De hofsche staet-bedelaers, en diens ambacht bestaet in 't beloopen van eens anders, of haer eyghen ellende, stellen een groot belangh, in het onder-scheyden der tijden en stonden, hoe-wel oock met een teghen-strijdigh onder-scheyd. De zommighe ont-ziende de nuchtere korzelheyd van de groote Meesters, die dickwils maer de nacht-ruste ghegroet en hebben, of met een ledighe maghe, en nette herssens, alle dinghen hoogher en dieper in-zien, oordeelen de naer-middaghsche hueren voor de zachtste en bequaemste, om der Heeren gunste, tot haer voor-deel, te trecken: andere, ghelijck op vaster aerde tredende, prijzen daer toe den morghen-stond, wanneer haer ooren noch niet gheslaghen en zijn, met het on-rustigh ghebuys, en ghedruys van het weerelds ghewoel, en der dinghen, die haer ampt, zonder te zegghen, haer huys-gezin, aen-gaen. Immers, daer is groote keure, wat voor tij-

[p. 259]

den daer toe ghebruyckt werden.

Even dit zelve moet oock waer-ghenomen werden, zoud ghy bequamelick het hof maecken, en den ougst verwachten van het zaed, dat ghy, in de Lente van uwe jaren, zoo zorghvuldelick zaeyt, en dickwils quistelick in de wind werpt. Iffrouws huerkens luysteren zoo nauw, als even van de alder-grootste Meesters. Dat zy, op een ander tijd, met een bittere snauw zoude bejeghenen, zal zy nu misschien, met een zoet ghelach, ont-haelen. Zoo veel andere zonnen, zoo veel andere humeuren. Daer zy ghisteren moeste toe-ghedrongen werden, zal zy heden, maer met te grooten tocht, naer-loopen. Maer wat is oock dit voor wonders.

Magnam rem puta, unum hominem agere.

Verstaet het:

'T is vry een groote zaeck, en niet ghemeyn by velen,
Jae niemand, wie het zy, den zelven mensch te spelen.

Hoe-wel deze Goddelicke deughd den wijzen wert toe-gheschreven. Praeter sapientem, nemo unum agit: multiformes sumus illorum more, qui fluminibus innatant, non erunt, sed feruntur. Ick moet mijn in-vallen plaetse gheven, en dit oock, al zingende, vertaelen.

Gheen mensch is oyt de zelf, in dit on-rustigh leven,
Neem uyt, die met de deughd der wijsheyd is getrouwt.
Veel-vuldigh zijn wy al, als door een stroom ghedreven,
W'en gaen niet, maer wy zijn gevoert, en voort gestouwt.

Wat willen wy ons dan zoo hardelick in-spannen, teghen de wanckelbare teerigheyd van zoo noodigh geslachte. Ick en weet gheen feylen, die wy met haer niet ghemeen en hebben, is het niet in groote, 't is in ghelijcke hoedanigheyd: maer wel vele zijn-

[p. 260]

der, die ons eyghen, en meerder berispinghen onder-hevigh zijn. Wie heefter onder ons, de balance van onze herssens zoo gepast en ghe-event, dat het tonghsken altoos binnen 't huysken staet.

Wy slachten oock de kinders; wy vlieden van het ghene ons meest over-dronghen wert, al is het ons nuttigh, jae som-tijds oock noodigh bevonden.

'T gae met ons oock even zoo
Wat wy tot ons voor-deel bringen,
Dat wy hebben 't zelve noo',
Dat ons yemand wilt aen-dringen.