Repertorium van rederijkerskamers in de Zuidelijke Nederlanden en Luik 1400-1650

De Balsemblomme

'broederscaps der Balsemen' (1493)

'Broederscap der Balsemen' (1493); 'Balsemieren (1505); 'Rethorijcser hooftcamere ende broederscepe der Balsemen' (1505); 'een Overste ende souvereyne Camere ende broederscip van der voorscreven Rethorijcke onder den godliken ende weerdeghen name Jhesus met der Balsem bloume daer toe ghevought' (1508-1512-1513)

GEN5

Zoete Naam Jezus (1505)

1493

Gent

Stad

Vlaanderen

In 1493 ontbood Filips de Schone alle Dietse kamers in Mechelen voor een rederijkersfeest en een vergadering op 1 mei 1493. Naar aanleiding van deze vergadering werd de soevereine hoofdkamer De Balsemblomme opgericht. De prins-soeverein van de kamer, Filips' kapelaan Pieter Aelters, kreeg een volmacht om statuten te verlenen aan nieuwe kamers en om de reglementen van bestaande kamers te vernieuwen. Het was aanvankelijk de bedoeling de kamer te laten deel uitmaken van de permanente entourage van de hertog en dus te laten meereizen van hof tot hof. Al snel werd de kamer echter permanent gestationeerd in Gent. De kamer beschikte zeker al in 1505 over de Sint-Barbarakapel in het Prinsenhof. In 1512 werd deze kapel uitdrukkelijk als vaste locatie van de kamer aangeduid. In deze jaren werden de statuten herhaaldelijk herbevestigd (1508, 1512 en 1513) en waren er conflicten met de vier Gentse kamers. De kamer werd nooit als een Gentse kamer beschouwd, want zij ontving geen subsidies of toelagen van de stad.
In 1561 werd een wedstrijd, waarvoor de kamer al kaarten had uitgezonden naar kamers in Vlaanderen, Brabant, Holland en Zeeland, verboden door het Gentse stadsbestuur. De kamer trok naar de Raad van Vlaanderen, maar de klacht werd niet ontvankelijk verklaard. De kamer was actief tijdens de Calvinistische Republiek (1577-1584). Na het herstel van het katholieke bewind in 1584 verdween de kamer.

- Bevestiging en aanpassing statuten door Margaretha van Oostenrijk in naam van Maximiliaan van Oostenrijk en Karel V (24 maart 1513) [1513 GEN5], met als geïnsereerde stukken: 1. brief van Filips de Schone aan zijn kapelaan Pieter Aelters (20 maart 1493); 2. 15e artikel uit de oprichtingsakte van de soevereine hoofdkamer [1493 GEN5]; 3. statuten uitgevaardigd door prins-soeverein Pieter Aelters (25 november 1505) [1505a GEN5]; 4. bevestiging statuten 1505 door Filips de Schone (30 november 1505) [1505b GEN5]; 5. bevestiging statuten 1505 door Maxiliaan van Oostenrijk en Karel V (20 januari 1508) [1508 GEN5]; 6. bevestiging statuten 1505 door Margaretha van Oostenrijk in naam van Maximiliaan van Oostenrijk en Karel V (17 maart 1512) [1512 GEN5]: origineel verloren/ afschrift: 1. Stadsarchief Mechelen, F. Chambre de Rhétorique I nr. I (1 handschrift, voor eensluidend afschrift verklaard door Philippe Haneton, eerste secretaris van Karel V); 2. afschrift van dit handschrift: Stadsarchief Gent, reeks 93, register Q (Nieuwen taneten bouck), 216v-235r (periode 1549-1554)/ editie: De Vivario 1787, 74 e.v. [afschrift 1.?]; Blommaert 1838 (b), 48-72 (afschrift 2.); Laurent 1893, 243-55 (naar Blommaert); Haeserijn 1960 (facsimile-uitgave van 1.).

- Akte van de schepenen van de keure naar aanleiding van een conflict tussen Mariën Theeren en De Balsemblomme over een overgelopen rederijker (Jan vander Plassche) (15 februari 1509): origineel: Archief Sint-Jacobskerk Gent nr. 1485/ afschrift: Stadsarchief Gent, jaarregisters keure 1508-1509, 72v/ editie: De Potter s.d. Deel 7, 79; De Potter 1872, 562; Vandecasteele 1972, 24-25.
- Proces voor de Raad van Vlaanderen tussen de kamer en de vier Gentse kamers (1554/1557): origineel verloren/ afschrift: Rijksarchief Gent, Raad van Vlaanderen, nr. 7537 (Sententien ende appointementen interlocutoire juni 1554 tot juni 1555), 67r-68v; Rijksarchief Gent, Raad van Vlaanderen nr. 7538 (Sententien ende appointementen interlocutoire juli 1555 tot juli 1557), 360v.
- Afwijzing klacht kamer door Raad van Vlaanderen in een conflict tussen de kamer en het Gentse stadsbestuur en baljuw (stad had een wedstrijd van de kamer verboden) (5 augustus 1561): origineel verloren/ afschrift: Stadsarchief Gent, Reeks 93, register MM, 191v-196v.
- Stuk vanwege het Gentse stadsbestuur i.v.m. de dagvaarding voor de Raad van Vlaanderen (1561): Stadsarchief Gent, 200/3 nr.1.

- Rekwest van de kamer aan de Gentse magistraat: in verband met het verbod door de Gentse schepenen een wedstrijd te organiseren (apostille 12 augustus 1561): Stadsarchief Gent, reeks 200/3 nr. 1.

- Rente aan De Balsemblomme (16 januari 1526): origineel verloren/ afschrift: Stadsarchief Gent, jaarregister van de keure 1521-1526, 81r/ editie: Vandecasteele 1972, 23-24.

Kops 1774, 320; De Laserna Santander 1809, 175-77; Schotel 1871, 251; Van Elslander e.a. 1944, 22; Van Elslander 1968, 32.

De Vivario 1787; Blommaert 1837; Blommaert 1838 (b); Blommaert 1846; Blommaert 1847; Willems 1919; Willems 1920 (a); Speeckaert 1942; Vermeulen 1943; Haeserijn 1960; Vandecasteele 1966; Vandecasteele 1972; Waterschoot 1974; Coigneau 1984 (b); Decavele 1990 (b); Tentoonstelling 1992; Arnade 1996; Waterschoot 1996 (c); Van Bruaene 2000 (a).