Biographisch woordenboek der Noord- en Zuidnederlandsche letterkunde

[Hendrik Franciscus Tollens Caroluszoon]

Tollens Caroluszoon (Hendrik Franciscus), later Hendrik Tollens Cz., werd te Rotterdam geb. 24 September 1780, uit Gentsche ouders van zeer bescheiden stand, was reeds vroeg te Amst. in de Niezel op het kantoor bij een oom, die in verfstoffen deed en die met dezen neef ‘altijd op rijm sprak.’ De laatste ging voor een jaar naar de roomsche kostschool te Elten en was in 1795 weer thuis. Hij werd dichter voor de patriotten, secr. in een hunner clubs en werkte voor het tooneel, waartoe familieleden, die met muziek, zang en schouwburg in betrekking stonden, aanleiding gaven. Van zijn vroegtijdig huwelijk, met Gerbranda Cath. Rivier gesloten, te Souburg, waar de clandestine bruidegom en bruid zich als Amsterdamsche jongelui voordeden, is reeds blz. 657 gesproken. Van dien tijd is de dichter altijd een werkzaam koopman in verfstoffen geweest; een paar keeren 's jaars bereisde hij zijne klanten, tot in Zeeland, klom tot groot aanzien in de letterk. wereld, ontving welverdiende hooge onderscheidingen en was, vooral sedert 1830, onze volksdichter. In 1846 ging hij persoonlijk uit zijne zaak, vestigde zich op Ottoburg te Rijswijk, bracht zijn rusttijd in ijverige letteroefeningen door en overl. er, met de pen in de hand, den 21 Oct. 1856. Reeds voorlang had hij zich bij de Remonstr. broederschap gevoegd. Met wijdde hem een standbeeld te Rott. en een monument op zijn graf te Rijswijk.

Van zijn tooneelwerk is niet veel overgebleven; wat hij daarvan kon machtig worden, vernielde hij, alzoo ook zijne eerste dichtwerkjes; aangenamer geschenk dan een zoodanig boekske kende hij op zijn ouden dag niet. De verzameling en gedeeltelijke uitgave zijner ‘erkende en goedgekeurde’ gedichten was zijn allerlaatste arbeid. In hoofdzaak zijn de volgende geschr. door hem uitgegeven: De Bruiloft, blsp., (proza) Amst. (in Aug.) 1799; Het huwelijk naar de mode, blsp., (proza) ald. 1800; De schoenmaker van Damaskus, tnlsp., ald. 1800; Konstantijn, burger-trsp., Rott. en Leid. 1800; Proeve van sentimenteele geschriften en gedichten, Amst. 1800; Proeve van Minnezangen en idyllen, 3 st., ald. 1800, 1802, 1805; Verleiding en vergoeding, trsp., Rott. 1801; De dood van Cesar, trsp., Amst. 1801; Kato te Utica, trsp., Rott. 1801; Gierigheid en praatzucht, blsp., (proza), Rott. 1801; Nieuwe verhalen, Rott. 1802; Abufar of het Arabisch huisgezin, trsp., Amst. 1802; Liedjes van Matth. Claudius, Amst. 1802; 2e dr. Leeuw. 1834; Dichtlievende Mengelingen, voorafgegaan van Andromache, trsp., 's-Hage 1802, 2e dr. van Andromache in 1809); Katilina of Rome gered, trsp., Amst. 1803; Tuiltje van geurige dichtbloemen op Franschen bodem geplukt, 's-Hage 1803; Aan de Britten, Lierzang, Amst., 1804; De Guebers, trsp., Amst. 1804; Aan de Britten, lierzang, Amst. 1804; Hugo de Groot, lierzang, en De dood van Egmond en Hoorne, in de werken der Bat. Mij., 1805; Lukretia of de verlossing van Rome, trsp., Amst. 1805;

Gedichten, 1e deel, 's-Hage en Rott. 1808; De Hoekschen en Kabeljaauwschen, trsp., Amst. 1806: Minnedichtjes, 's-Hage 1809; Gedichten, 2e deel, 's-Hage en Rott. 1813; Bij de verheffing van ... Willem Frederik op den troon der Nederl., lierzang, 's-Hage 1815; Vaderl. Wapenkreet in Maart 1815, 's-Hage 1815; Vaderl. krijgslied, ald. 1815; Gedichten, 3e deel, 's-Hage en Rott. 1815 5e druk dezer drie bundels in 1832; Feestzang bij het huwelijk van den prins van Oranje en Anna Paulowna, aldaar 1816; Bij de geboorte van den jongen Prins, ald., 1817; Volkslied: Wien Neêrlandsch Bloed, 1817; Tafereel van de overwintering der Hollanders op Nova Zembla in de jaren 1596 en 1597, in de werken der Holl. Mij.; afz. 1823, 9e dr., Leeuw. 1872; Op de beeldtenis des Konings,'s-Hage 1819; Romancen, balladen en legenden, 2 st., 's-Hage 1820; 3e dr., Leeuw. 1832; Lofzang op de geboorte onzes Heeren Jezus Christus, (voor eene R.-C. kerk te Rott.), Rott. 1821; De verjaardag, voor twee stemmen; Nieuwe Gedichten, 's-Hage 1822 herdr. en 2e dl. in 1828; (met v.d. Palm): De nagedachtenis van E.A. Borger, plegtig gevierd op den 20 Dec. 1820; (met denz.): De Uitvinding der Drukkunst, Rott. 1823; In de dagen der herleving van den volksgeest, werden den vaderlandslievenden Dichter ingegeven; Avondbede in Dec. 1830, 's Konings verjaardag, de algemeene bededag, de val der citadel van Antwerpen, Aan Chassé en zijne krijgsmakkers, Verjaardag van den Prins van Oranje enz. later in zijn Verstrooide gedichten opgenomen; Dichtbloemen bij de naburen geplukt, Leeuw. 1840; Verstrooide Gedichten, Leeuw. 1840; Philemon; Legende, geïll. met 9 pl. en vign. geteekend door Rochussen, Leeuw. 1844 [Hiervan eene uitgave op eene lange strook gedrukt en in eene eierschaal opgerold]; Een bedelbrief in den winter. Dichtstukje, 's Hage 1848; Laatste Gedichten, Leeuw. 1848 (2e dr. 1848); Bij 's Konings begrafenis den 4 April 1849, 's Hage 1849; Goeden nacht van de armen aan de rijken, Dichtstukje, Rott. 1850; De pleegzuster, Dichtstuk, Rott. 1852; Laatste gedichten, 2e dl., Leeuw. 1853; Een album-blaadje, Rott. 1853; De waarde van 't goud, Gedicht, (Autographie) Rott. 1854; Een grijze bedelaar, Amst. 1854; Winteravondliedje, Rott. 1855; Kinderl. dichtstukjes, 's-Grav. 1859; [Vele van die kleine gedichten zijn tot liefdadig doeleinden uitgegeven en brachten veel geld op, inzonderheid het facsimile]; Nalezing, onuitgegeven en verspreide gedichten, Leeuw. 1855; Gezamenlijke dichtwerken, 12 dln., Leeuw. 1855-'57; Volks-uitgave ald. 1871 en Bloemlezing door dr. W. Bisschop, ald. 1868.