Biographisch woordenboek van protestantsche godgeleerden in Nederland. Deel 3

[Barend Hakvoord]

HAKVOORD (HACKVOORT, HAKVOORT, ook geschreven: HAKFORT) (Barend of Beerent), wiens geboorteplaats en -jaar onbekend zijn¹⁾, werd den 31^en Dec. 1694 aangesteld tot voorzanger der Groote kerk te Zwolle, en den 21^en Febr. tot catechiseermeester aldaar. Hij was tevens boekverkooper ‘aan de Koorn-Markt’. Dat zijn arbeid als onderwijzer gewaardeerd werd, blijkt wel hieruit dat b.v. zijn Gemeene Zendbrieven langen tijd een veelgebruikt schoolboek is geweest en meer dan twaalf drukken beleefd heeft.

Door zijn pennevruchten heeft hij echter ook veel opspraak en tegenspraak gewekt. Hij werd beschuldigd van Leenhovisme, Spinozisme, zelfs van atheïsme. In 1696 verscheen te Amsterdam een boekje, waarin o.a. voorkomt een circulaire der E. Classis van Walcheren aan de overige classes van Zeeland wegens eenige oneenigheden, getrokken uit het boekje van B. Hakfort, genaamd de Schole van Christus. In dit boekje behandelt hij in 66 lessen aan de hand van den Heidelbergschen Catechismus de belijdenis van de Gereformeerde Kerk. Hij schijnt echter min of meer besmet te zijn geweest met Spinozistische ketterij. Althans nadat nog in 1698 en 1706 (Amst., G. de Groot Keur) drukken de pers hadden verlaten, vestigde de Overijselsche Synode de aandacht der Staten op dit en het volgende boekje als zeer gevaarlijk. De Staten van Overijsel constateerden ‘dat zy bevonden hebben van de voorschrevene boekjes verscheiden drukken te zijn, ende dat in de drucken van het jaer 1689 ende vervolgens influeren verscheidene stellingen, die seer erroneus syn ende naerdeeligh aen de waere Gereformeerde Religie...’ Het ging daarbij ook om een ander door hem uitgegeven geschrift: De Staat der Kerke. Het herdrukken en verkoopen der boekjes werd den 10^en Maart 1708 door de Staten verboden op een boete van 50 goudgulden.

Den 6^en April 1708 werd hij door den Zwolschen kerkeraad om voormelde redenen gecensureerd, terwijl de synoden van Overijsel zich nog ongeveer twintig jaren met hem hebben beziggehouden.

1) Noch de doopboeken, noch het lidmatenboek te Zwolle bevatten zijn naam. Aangenomen moet worden, dat hij elders geboren is. Bij zijn huwelijk te Zwolle trad mede als getuige op ‘syn hospes’. Hij moet dus bij vreemden in de kost zijn geweest en niet bij zijn ouders.

[p. 457]

Ook een zoon van hem schijnt aan zijns vaders zijde gestaan te hebben. Henr. Ravesteyn, pred. te Zwolle, die in zijn De Heerlykheden van de Stad Gods of de Kerke des N. Test. (Zwolle 1725) tegen B. Hakvoort de bekende beschuldiging inbrengt, noemt ook diens zoon ‘een adderengebroedsel en qualick opgevoede en verstandelooze Jongeling’.

Blijkbaar danig in zijn gezondheid geschokt, deed hij in 1729 vrijwillig afstand van zijn voorzangersambt, waarbij hem 75 gulden per jaar gedurende zijn leven werd toegezegd. Hij overleed in 1735 en werd in groeve n^o 340 in de Groote kerk begraven. Hij was den 15^en Mei 1694 te Zwolle gehuwd met Jackomina Smits.

Portretten zijn van hem niet bekend.

Van hem zag het licht:

De Schole van Christus, behelzende zes en zestig lessen, waar in de gansche belydenis der Geref. Godsdienst beknoptelyk voorgesteld en volgens den draad van de Heidelbergsche Catechismus duidelyk verklaard, en uit de H. Schrift bevestigt wordt. Amst. 1692. 3^de dr. ald. 1693, 6^de dr. ald. 1706. Een 8^ste druk zag het licht te Amst. in 1739 ond. den titel: De Vernieuwde Schole van Christus enz. - Over het Avondmaal. Amst. 12^o. - Den Staat der Kerke en de wegen Gods onder de driederlei bedeelinge des tyds. Amst. 1689. 8^o. 2^de dr. Amst. 1728. 8^o.¹⁾ Op aandrang der synode bezorgde hij een nieuwe, verbeterde uitgave, welke in 1725 te Zwolle verscheen onder den titel: De Heerlikheid van de Stadt Gods. - Opregt onderwys in de Letter-konst, zeer bekwaam alle personen in korten tyd, op de gemakkelykste wyze te leeren spellen, lezen en schryven. Ten dienste van alle gemeene scholen en schoolmeesters beknoptelyk samengestelt. Deventer (1702). 8^o. Van dit geschrift zagen nog latere drukken het licht. Nog in 1770 verscheen er een, ‘van nieuws overzien, gecorrig. ende verbeterd. - Kinder Bybel. Amst. 1703. 12^o. - Leidster. Amst. 1706. 8^o. - Gemeene Zend-brieven, zo die in de Duitsche scholen van Nederland worden geleert. Geheel vernieut en veel verbet. met by-voeging v. requesten, huwelyks-voorwaarden, accoorden, enz. In desen 12^en dr. van den auteur oversien en vermeerdert. Amst. 1765. 4^o. - Hetz. werk. Dezen laatsten dr. nader overzien en verbet. Gorinch., z.j. 4^o.

Litteratuur: Boekz. Jrg. 1725b, blz. 674, en bovengen. geschrift van H. Ravesteyn. - Joh. Bouwmeester (pred. te Hellendoorn), Klaagbrief aan alle ... predikanten en ouderlingen ... leden v.d. Classis v. Overyssel ... over de zaak v. Berent Hakvoort. Rotterd. 1729. - F. Bezemer Sr., Nieuws uit oude boeken. (Rott. z.j.), blz. 62. - Bijdragen t.d. Geschied. v. Overyssel, uitgeg. d. Mr. J.I. v. Doorninck en Mr. J. Nanninga Uiterdijk. VIII (1886), blz. 279, 280. - Knuttel, Verb. Boeken, blz. 51. - Nav. II (1852), blz. 170.

1) Deze 2de druk heeft (ondanks bovenvermeld verbod der Staten) het licht gezien bij G. de Groot Keur te Amsterdam in 1728.