Journal tenu par Isaac Beeckman de 1604 à 1634. Tome 4: Supplément
(1953)–Isaac Beeckman– Auteursrecht onbekend
[pagina 56]
| |
[24 januari 1619]Descartes offrit encore à Beeckman, pour ses étrennes de 1619, le Compendium Musicae qu'il avait composé à la fin de 1618Ga naar voetnoot1). Plus tard, vers 1626, Beeckman fit copier l'original par le copiste de la main gothique qui avait déjà transcrit les documents précédents et il l'inséra dans son Journal, où la copie occupe fol. 163recto-178verso. Comme nous l'avons déjà remarqué le copiste avait mis en haut de la première page en haut: Rend Isaco Beeckman, sans mentionner le nom de famille de l'auteur; en effet Beeckman avait appris ce nom précisément au moyen de cet écrit (cf. t. I, p. 257). Aussi Beeckman ajouta-t-il avec un signe d'intercalation après René: Du Peron sive Des Chartes, et mit-il encore ensuite à la marge gauche: Musicae Compendium des Cartes. En supprimant le texte de l'écrit, dont on a plusieurs éditions (cf. t. I, p. XXXVIII avec la note 2), nous reproduisons ici seulement la fin très personnelle:
Jamque terram video, festino ad littus, multaque brevitatis studio, multa oblivione, sed plura certè ignorantiâ hîc omitto. Patior tamen hunc ingenij mei partum ita informem et quasi ursae foetum nuper editum, ad te exire, ut sit familiaritatis nostrae mnemosynon et certissimum mei in te amoris monimentum: hac tamen, si placet, conditione, ut perpetuò in scriniorum vel Musaei tui umbraculis delitescens, aliorum judicia non perferat. Qui, sicut te facturum mihi polliceor, ab hujus truncis partibus benevolos oculos non diverterent ad illas, in quibus nonnulla certè ingenij mei lineamenta ad vivum expressa non inficior; nec scirent hic inter ignorantiam militarem ab homine desidioso et liberoGa naar voetnoot2) penitusque diversa cogitante et agente, tumultuosè tui solius gratiâ esse compositum. Bredae Brabantinorum, pridie Calendas Ianuarias, anno M.DC.XVIII completo.
René Descartes à Breda, à Isaac Beeckman, à Middelbourg. 24 janvier 1619 | |
[9 februari 1619]Copie de la main gothique déjà mentionnée et inserée dans le Journal, fol. 287verso.
Et acceptae et expectatae mihi fuerunt tuae litteraeGa naar voetnoot3), gavisusque sum primo intuitu cum Musicae notas inspexi: quo enim pacto et memorem mei clariùs ostenderes? Aliud autem est quod etiam expectabam et praecipuè quid egeris, quid agas, ut valeas. Neque enim scientiam solam, sed te ipsum mihi curae esse debuisti credere; nec ingenium solum, etiamsi pars sit maxima, sed hominem totum. Quod ad me pertinet, desidiosus meo more, vix titulum libris, quos te monente scripturus sum, imposui. Neque tamen me ita desidiosum existimes, ut planè tempus inutiliter conteram; imò nunquam utiliùs, sed in rebus quas ingenium tuum, altioribus occupatum, haud dubiè contemnet et ex edito scientiarum coelo despiciet, nempe in picturâ, architecturâ militari et praecipuè sermone Belgico, in quoGa naar voetnoota) quid profecerim, brevi visurus es; petam enim MiddelburgumGa naar voetnootb), si Deus sinat, quadragesimâ ineunteGa naar voetnoot4). | |
[pagina 57]
| |
Ga naar margenoot+
Quod ad tuam quaestionem spectat, ipse solvis, nec meliùs potest. Unum autem est quod, opinor, non satis meditatèGa naar voetnoota) scripsisti: nempe omnes saltûs in unicâ voce
A 80, C 108, D 240 ab 80 ad 108 est quarta cum uno schismate
fieri per consonantias exactasGa naar voetnoot1). Distet enim nota A à notâ D intervallo unius quintae; necessariò distabit à C spatio unius quartae non perfectae, sed quae deficiat uno schismate, ut demonstratur ex numeris appositisGa naar voetnoot2); quibus si utaris, facillimè cujuslibet toni exactam quantitatem invenies. Neque dixeris debere potiùs inter A et D esse quintam imperfectam, ut A, C sit vera quarta et exacta; meliùs enim dissonantia adverteretur in tonis qui simul emitti debent, quàm in ijs qui successivè. Quos existimo, saltem in vocali musicâ et mathematicè eleganti, nunquam ab uno consonantiae termino ad alium immediatè pervenire, sed vehi suaviter per omne medium intervallum; quod impedit ne unius schismatis exiguus error distinguaturGa naar voetnoot3). Idque meGa naar voetnootb) notasse memini in ijs quae de dissonantijs antè scripsiGa naar voetnoot4); ad quae si diligenter advertas et ad reliquam meam Musicam, invenies omnia quae de consonantiarum, graduum et dissonantiarum intervallis annotavi, mathematicè demonstrari, sed indigestè et confusè nimiumque breviter explicata. Sed de his hactenus. Aliàs plura. Interim me ama, et certum habe me Musarum ipsarum potiùs quàm tui obliturum. Sum enim ab illis tibi perpetuò amoris vinculo conjunctus. Bredae, 9o Kal. Feb. 1619. DU PERRONGa naar voetnoot5)
(Het opschrift was)Ga naar voetnoot6) A Monsieur Monsieur Isaack Beeckman, Docteur en medecine à Middelb.Ga naar voetnootc). | |
[pagina 58]
| |
[31 januari 1619]Registre des bans proclamés dans l'Eglise réformée de Middelbourg (1611-1620), p. 471 (cf. ci-avant p.24). ....................................... Den 31en Jannuarij 1619 Ga naar margenoot+Jacob Beeckman, weduwnaerGa naar voetnoota)Ga naar voetnoot1), van Middelburgh, Janneken van Ryckegem, jongedochter, ooc van MiddelburghGa naar voetnoot2). Testes: Dat de bruidegom weduwnaer is, getuyght Abraham Bekeman, de vader, ende syne moeder SusannaGa naar voetnoot4); ende consenteren int houwelyck. Dat de bruyt een vrye jongedochter zy, sonder ouders ende vooghdenGa naar voetnoot5), tuight Guilljiome CobrysseGa naar voetnoot6), alsoock hare moeye Janneken Somers, weduwe van Hans SchynGa naar voetnoot7), ende verwillighen ooc int houwelyckGa naar voetnoot8). | |
René Descartes, à Breda, à Isaac Beeckman, à Middelbourg
| |
[pagina 59]
| |
Ga naar margenoot+
Tres aliae pertinent ad aequationes cubicasGa naar voetnoota), quarum primum genus est inter numerum absolutum, radices et cubos,
alterum inter numerum absolutumGa naar voetnootb), quadrata
et cubos, tertium denique inter numerum absolutumGa naar voetnootc), radices, quadrata et cubosGa naar voetnoot1). Pro quibus tresGa naar voetnootd) demonstrationes repperi, quarum unaquaeque ad varia membra
est extendenda propter varietatem signorum + et -; quae omnia nondum discussi, sed facilè, meo
judicio, quod in unis repperi, ad alia applicaboGa naar voetnoot2). Atque hac arte quadruplo plures quaestiones et longè difficiliores solvi
poterunt quàm communi Algebrâ; tredecimGa naar voetnoote)
enim diversa genera aequationum cubicarum numeroGa naar voetnoot3), qualia tantùm sunt tria aequationum communium, nempe inter 1 et o + oN, vel o - oN, vel denique oN - oGa naar voetnoot4). Aliud est quod jam quaero de radicibus simul ex pluribus varijsGa naar voetnootf) nominibus compositis extrahendisGa naar voetnoot5), quod, si reperero, ut spero, scientiam illam planè digeram in ordinem, si desidiam innatam possim vincere et fata liberam vitam indulgeant.
Et certè, ut tibi nudè aperiam quid moliar, non Lullij Artem brevemGa naar voetnoot6), sed scientiam penitus novamGa naar voetnoot7) tradere cupio, quâ generaliter solvi possintGa naar voetnootg) quaestiones omnes quae in quolibet genere quantitatis, tàm continuae quàm discretae, possunt proponi. Sed unaquaeque juxta suam naturam: ut enim in Arithmeticâ quaedam quaestiones numeris rationalibus absolvuntur, aliae tantùm numeris surdisGa naar voetnoot8), aliae denique imaginari quidem possunt, sed non solvi, ita me demonstraturum spero, in quantitate continuâ, quaedam problemata absolvi posse cum solis lineis rectis vel circularibus; alia solvi non posse nisi cum alijs lineis curvis, sed quae ex unico motu oriuntur, ideòque per novos circinos duci possunt, quos non minus certos existimo et geometricos quàm communis quo ducuntur circuli; alia denique solvi non posse nisi per lineas curvas ex diversis motibus sibi invicem non subordinatis generatas, quae certè imaginariae tantùm sunt: talis est linea quadratrix, satis vulgata. Et nihil imaginari posse existimo, quod saltem per tales lineas solvi non possit, sed spero fore ut demonstrem quales quaestiones solvi | |
[pagina 60]
| |
Ga naar margenoot+ queant hoc vel illo modo et non altero, adeò ut penè nihil in Geometriâ supersit inveniendum. Infinitum quidem opus est, nec unius. Incredibile quàm ambitiosum, sed nescio quid luminis per obscurum hujus scientiae chaos aspexi, cujus auxilio densissimas quasque tenebras discuti posse existimoGa naar voetnoot1).
Quod ad meas peregrinationes attinetGa naar voetnoot2), nuperaGa naar voetnoot3) fuit felix, eòqe felicior quò visa est periculosior, praesertim in discessu ex vestrâ insulâ. Nam prima die Vlessigam redij, cogentibus ventis; sequenti verò die, perexiguo conscenso navigiolo, adhuc magis iratum mare sum expertus, cum majori tamen delectatione quàm metu. Probavi enim me ipsum et marinis fluctibus, quos nunquam antea tentaveram, absque nauseâ trajectis, audacior evasi ad majus iter inchoandum. Nec subitanei GermaniaeGa naar voetnoota) motûs institutum meum mutarunt, tamen detinent aliquandiuGa naar voetnoot4). Non enim ante tres hebdomadas hinc discedam, sed spero me illo tempore Amsterodamum petiturum, inde Gedanum, postea per Poloniam et Ungariae partem ad Austriam Bohemiamque perveniam, quae via certè longissima est, sed meo judicio, tutissima. Praeterea famulum mecum ducam et fortasse comites mihi notos; quod scribo ne pro me metuas, quia diligis. Pro certo autem ante decimum quintum Aprilis hinc non discedam. Ipse videris utrum ante illud tempus à te possim habere litteras; alioqui enim accepturus non sum fortè à longo tempore. Quod si scribas, de Mechanicis nostrisGa naar voetnoot5) mitte quid sentias et utrum assentiaris mihi.
CogitaviGa naar voetnoot6) etiam, Middelburgo exiens, ad vestram navigandi artemGa naar voetnoot7), et reverâ modum inveni quoGa naar voetnootb) possem, ubicunque gentium deferrer, etiam dormiens et ignoto tempore elapso in meo itinere, ex solâ astrorum inspectione agnoscere quot gradibus versus Orientem vel Occidentem ab aliâ regione mihi notâ essem remotus. Quod tamen inventum parum subtile est, ideòque difficulter mihi persuadeo a nemine hactenus fuisse excogitatum, sed potiùs arbitrarer propter usus difficultatem fuisse neglectum. In instrumentis enim ad id utilibus, unus gradus major | |
[pagina 61]
| |
Ga naar margenoot+ non est quàm duo minuta in alijs instrumentis, ad altitudinem poli indagandam; ideòque tam exacta esse non possunt, cùm tamen etiam Astrologi minuta et secundas, atque adhuc minores partes, instrumentis suis metiantur. Mirarer profecto, si nautis talis inventio videretur inutilis, in quâ aliud nullum occurrit incommodum. Ideòque scire vellem exactiùs utrum simile quid non sit inventum; et si scias, ad me scribe: excolerem enim confusam adhuc in cerebro meo speculationem illam, si aeque novam suspicarer atque certa est. Interim me ama, vive feliciter et vale. Adhuc a me litteras accipies ante discessum.
Bredae Brab., 7o Kal. Aprilis. Tuus si suuus DU PERRON.
(het opschrift was:)Ga naar voetnoot1) A Monsieur Monsieur Isaac Beeckman Docteur en medecine, in de Twe Hanen by de BeestemarcktGa naar voetnoot2) à Middelburgh. | |
René Descartes à Breda, à Isaac Beeckman, à Middelbourg.
| |
[pagina 62]
| |
Ga naar margenoot+
(het opschrift was:)Ga naar voetnoot1) A Monsieur Monsieur Isaac Beeckman, in de Twee Haenen by de Beestemarckt à Middelb. | |
René Descartes, à Bréda, à Isaac Beeckman, à Middelbourg
| |
[pagina 63]
| |
Ga naar margenoot+ exhaustum fuit, ut ad alia, quae adhuc quaerere destinaveram, invenienda non suffecerit. Sufficiet autem ad memoriam tui perpetuò conservandam. Vale. 9o Kal. Maij 1619 Tuus aeque ac suus DU PERRON.
(het opschrift was:)Ga naar voetnoot1) A Monsieur Monsieur Isaac Beecman, in de Twee Haenen, by de Beestemarckt, à Middelborgh. | |
René Descartes, à Amsterdam, à Isaac Beeckman, à Middelbourg
| |
[pagina 64]
| |
Ga naar margenoot+ sint, omissa illa puncta ad aliorum intelligentiam necessaria, quae claves vocat. Atque haec ad te scribere volui, ne unquam de eruditione tecum non loquar, quia postulas. Quod si idem à te exigam, ne graveris, si placet. Hodie navim conscendo, ut Daniam invisam; ero aliquando in urbe Coppenhaven, ubi à te litteras expecto. Singulis enim diebus hinc eo naves exeunt, et licet hospitij mei nomen ignores, tamen ita diligens ero ad inquirendum utrum ad me qui nautae litteras ferant, ut amitti in viâ <non>Ga naar voetnoota) facile possint. Cura, quaeso, reddi statim litteras meas his adjunctas Petro van der MereckGa naar voetnoot1). Nec tamen plura, nisi ut me ames et sis felix. Vale.
Amsterodami, 29 Aprilis 1619. Tuus si suus DU PERRON.
(het opschrift was:)Ga naar voetnoot2) A Monsieur Monsieur Beecman, Docteur en medecineGa naar voetnootb) à Middelb. | |
Isaac Beeckman, à Middelbourg, à René Descartes, à Copenhague.
| |
[pagina 65]
| |
Ga naar margenoot+ Coppenhagen, cùm litterae saepiùs in viâ diù haereant antequam ad locum quo missae sunt, perveniant. Ad haec, nisi mihi plané exciderit quod ante aliquot annos hac de re conceperam ex superficiariâ lectione horum Agrippae CommentariorumGa naar voetnoot1), non sunt claves hae longè petendae; ex ipso enim Agrippâ, si nuper voluissesGa naar voetnoot2), ipse ad-amussim eas percepisses. Nam omnia quae suntGa naar voetnoot3), dividit in generales locos, hosque singulos iterum subdividit in alios, adeò ut nihil rei cogitari possit, quin in hisce circulis generaliter et specialiter non contineatur; tandem diversorum circulorum locos sibi mutuò per litteras conjungit. Atque ita, quâvis re propositâ, per combinationem omnium terminorum protrahi poterit tempus dicendi ad infinitas paene horas; sed necesse est dicentem multarum rerum esse peritum, ac diutiùs loquentem multa ridicula et ad rem parum facientia dicere, ac demum totaliter phantastam fieri totamque mentem adeò characteribus litterarum affigere, ut vix aptus sit ad solidi quid meditandum. Haec hac de re sufficiant, nisi tu aliud quid velis. Det Deus ut aliquamdiù unâ vivamus, studiorum campus ad umbilicum usque ingressuriGa naar voetnoot4). Interim valetudinem tuam cura atque esto prudens in toto itinereGa naar voetnoota) tuo, ne solam praxim ejus scientiae quam tanti facis, videaris ignorare. Memento mei tuaeque Mechanicae conscribendaeGa naar voetnoot5); soles enim promissis tuis examussim stare, praesertim ijs quae litteris mandasti. Utinam ijsdem et tempus credidisses! Versaris jam in urbe praecipuâ ejus regni; vide ne quid sit scientiae quod non examines, aut vir doctus quem non convenias, ne quid boni in Europâ te lateat, aut potiùs ut rationem tui ad reliquos doctos intelligas. Ego valeo. Pridie Nonarum Maij 1619, stylo novo.
Venit huc è patriâ tuâ Gallus quidam elegantissimas artes publicè professus, fontes perpetuò ab eâdem aquâ salientes, bellica, medica, rei familiaris augmentum in pane multiplicando, cùm ipse foret rerum omnium egenus. Hunc conveni et examiniGa naar voetnootb) subjectum; omnium rerum ferè ignarum comperi, etiam eorum quae profiteretur. Itaque hîc rem non faciet estque ad borealiores relegandusGa naar voetnootc), ubi crassa ingenia deceptionibus magis patent.
Tuus ut suus ISACK BEECKMAN | |
[pagina 66]
| |
Ga naar margenoot+
(het opschrift was:)Ga naar voetnoot1) A Monsieur Monsieur René Du Perron estant in Denemarcken Coppenhaghen. port. | |
[29 juni 1619]Registre des bans proclamés dans l'Eglise réformée de Middelbourg, 1611-1620; cf. ci-avant p. 24.
Den 29en Junij <1619>
Ga naar margenoot+David van der Muelen, jonckgesel van Domburch, Florensken Cherf, jongedochter van NipkerckeGa naar voetnoot2). Testes: Louwys van der Meulen ende Françoise, syn huysvrouwe, vader ende moeder van de bruydegomGa naar voetnoot3), verwylligen int huwelick van haren sone. Ende van de bruydswege getuycht CatelyntjenGa naar voetnoot5), weduwe van Jacob le Cherf, moeder van de bruyd, dat sy vrie jongedochter sy, ende consenteert dat sy trouwe. Segt ooc, dat de voochden daerin verwillygenGa naar voetnoot6) | |
[15 november 1619]Vroedschapsresolutien der stad Utrecht: 1619 et 1620. - Utrecht, Archives municipales.
Lunae, den 15en Novembris 1619Ga naar voetnoot7).
.................................... Verhaelde voorts de Heere PensionarisGa naar voetnoot8), dat op de aenneminge van den rectorGa naar voetnoot9) hem aengeseyt was te willen ommehooren ende vernemen naer een bequaem man, die men als conrector soude moogen gebruyeken, ende dat hy dienvolgende daertoe voorsien ende verschreven hadde een jongman van in de dertich jaeren van Middelburch, genaempt Ysaacus Beeckmannus, daervan by drie destincte certificatien van de predicanten van Middelburch voorschrevenGa naar voetnoot10) sulcke loff, eer ende pryse, soe in godtvruchticheyt als geleertheyt in verscheyden faculteyten, wort naegegeven, gelyck de Vroetschap uute lecture van dien mede hebben vernomen, dat geen beter tot conrector soude connen worden gevonden. Alsoock van gelycken van hem getuycht Dominus BursiusGa naar voetnoot11), mede predicant in | |
[pagina 67]
| |
Ga naar margenoot+ Zeelant, die jegenwoordigh alhier by leeninge in den kerckendienst gebruyckt wortGa naar voetnoot1). Verhaelde voorts de Heere Pensionaris dat Simeon Wytfelt, lector quartanorum insgelycks versocht omme tot conrector, gelyck over twaelff jaerenGa naar voetnoot2), te moogen werden geemployeert. Alsmede Dominus Plaudanus van Gorinchem. Maer op alles well geleth ende sonderlinge op de excellente certificatien vanp Do Beeckmanno, heeft de Vroetschap verstaen, dat de Heeren ScholarchenGa naar voetnoot3) metten selven sullen hebben daerop te handelen. Doch op rapport. | |
[17 november 1619]Résolutions du Vroedschap d'Utrecht, 1619 et 1620. - Cf. ci-dessus p. 62.
Woensdach, den l7en Novembris 1619
Dede de Heere Pensionaris rapport van het besoigne gisteren by de Scholarchen met D. Beeckmanno gehoudenGa naar voetnoot4) uyt aennemen van syn persoon tot conrector ende lector tertiae classisGa naar voetnoot5), ende dat sy met hem versproocken waeren (opt behaegen van de Ed. Vroetschap), dat hy soude becleden ende doceren tertiam classem in sulcke boucken als voor desen daer zyn geleert ende noch naerder goetgevonden sullen wordenGa naar voetnoot6); dat hy oock by sieckte off absentie van den rector derselver plaetse mede sal hebben te bewaeren, ende dat op een jaerlycksche gagie van vyffhondert gulden. | |
[29 november 1619]Résolutions du Vroedschap d'Utrecht, 1619 et 1620. Cf. ci-dessus p. 62.
Manendage, den 29 Novembris 1619Ga naar voetnoot7).
.................................... Verhaelde de Heere Burgemeesteren, dat de conrector deze zyne dienste opt behagen van zyne ouders aengenomen hebbende, hy verclaert hadde dat zy daertoe niet conden verstaen, ende sich daeromme weder naer huys soude begeven ende tot nu toe was opgehouden. Maer want men by de aenneminge belooft heeft, indien zyn ouders daeraen misnouchgen hadden, hy evenwel soude dienen totdat men van een ander voorsien was - daermede hy noch tevreden es - dan geerne | |
[pagina 68]
| |
Ga naar margenoot+ dese wyntertyt in tertiâ classe soude doceren SphaeramGa naar voetnoot1) - soe is sulcx gerefereert aen de ScholarchenGa naar voetnoot2). |
|